Ir al contenido

Ir al índice

¿Jas xekoj wi ri sellos ojer kanoq?

¿Jas xekoj wi ri sellos ojer kanoq?

 Ri sellos are nitzʼaq taq jastaq che kʼo tzʼibʼatal chuwach y che kekoj che ubʼanik sellar, kkoj chuwach arcilla o cera. Jujun taq mul cuadrados bʼanom che, cono, bʼolobʼik o ujolom jun awaj. Ri tzʼibʼatal chuwach ri sellos kukʼutu jachin ajchaqʼe jun jastaq o rech kukʼutu che kʼo upatan. Xuqujeʼ xkojik rech knikʼox ta ri kʼo pa jun bolsa, ktor ta jun puerta o jun muqbʼal.

Jun bʼolobʼik sello che kʼo ri qʼatal tzij Darío I chuwach che tajin kukamisaj awaj y ri wachbʼal riʼ kʼo chi chuwach ri arcilla re ri sello.

 Ri sellos e bʼanom che bʼaq, cheʼ, chʼichʼ y che abʼaj calizas o jeʼlalaj taq abʼaj. Jujun taq mul, pa ri sello ktzʼibʼax ri ubʼiʼ ri ajchaqʼe o re ri utat. Y jujun chik are kukʼut ri taqanik che kʼo pa uqʼabʼ ri ajchaqʼe.

 Jun winaq che kʼo jun sello rukʼ kkunik kubʼan che arcilla, cera o jun chi jastaq che ko taj rech kkunik kunakʼ chuwach jun wuj jeriʼ kilik che nim ubʼanik (Job 38:14). Wariʼ kkowirik y kkoj chrij jun wuj rech ketaʼmaxik che jun winaq kʼo taqanik pa uqʼabʼ.

Xkoj che uyaʼik taqanik pa uqʼabʼ jun winaq

 Ri sellos kuya kyaʼ che jun chi winaq rech ri ajchaqʼe ri sello kkunik kuya taqanik pa uqʼabʼ. Jun kʼutbʼal, chnaʼtaj chqe ri faraón re Egipto y ri José, ri ralkʼwal ri Jacob. Ri José are jun pataninel pa Egipto. Tekʼuriʼ xtzʼapix pa carcél y kʼo ta umak. Are chiʼ xqʼax ri tiempo, ri faraón xresaj lo ri José pa carcél y xuya taqanik pa uqʼabʼ rech kux nim ubʼanik pa ri tinamit. Ri Biblia kubʼij wariʼ: «Ri ajawinel xresaj ri mulqʼabʼ ri kʼo che ri uqʼabʼ ri kʼo wi ri utʼiqbʼal (sello) re taqanik, xukoj che ri uqʼabʼ ri José» (Génesis 41:42). Rumal che ri mulqʼabʼ re ri faraón wariʼ xubʼano che ri José xkunik xuya taqanik rech xubʼan ri uchak.

 Ri qʼatal tzij ixoq Jezabel, re ri tinamit Israel, xukoj ri umulqʼabʼ ri rachajil che kʼo sello che rech kukamisaj ri Nabot. Ri areʼ xutaq bʼi carta pa ubʼiʼ ri rachajil, ri qʼatal tzij Acab, chke achijabʼ che nim kibʼanik rech kkimol tzij chrij ri Nabot y che kkibʼij che kukʼulelaj ri Dios. Ri Jezabel xukoj ri sello chkij ri cartas rukʼ wariʼ kkunik kukamisaj ri Nabot (1 Reyes 21:5-14).

 Ri qʼatal tzij persa Asuero xukoj ri umulqʼabʼ che ubʼanik sellar rech kuqʼalajisaj che rech ri taqanik (Ester 3:10, 12).

 Ri Nehemías, jun chke ri xetzʼibʼan ri Biblia, xubʼij che ri e qʼatal tzij, ri levitas y ri e kojol tabʼal toqʼobʼ israelitas xkibʼan jun tzujunik, xkitzʼibʼaj tekʼuriʼ xkikoj sellos che (Nehemías 1:1; 9:38).

 Ri Biblia kchʼaw chkij kebʼ sellos che xebʼanik rech kchajix kebʼ okibʼal. Ri nabʼe, are chiʼ xkʼaq bʼi ri profeta Daniel pa kijul ri koj. Ri Biblia kubʼij: «Xkʼam uloq jun abʼaj che utzʼapixik uchiʼ ri kikʼolbʼal ri koj, ri ajawinel xutʼiq (sello) rukʼ ri utʼiqbʼal re ajawinel xuqujeʼ rukʼ ri kitʼiqbʼal taq ri e rach qʼatal taq tzij, rech xuqujeʼ qas ktzʼaqatisax ri kubʼij ri pixabʼ puwiʼ ri Daniel» (Daniel 6:17).

 Ukabʼ, are chiʼ xbʼan sellar ri muqbʼal che xyaʼ wi ri Jesucristo. Ri Biblia kubʼij che ri e ukʼulel «utz xkibʼan che ri muqum wi: xkikoj retal ri abʼaj» rech xkitzʼapij ri okibʼal re ri muqbʼal (Mateo 27:66). Are chiʼ ri David Linton Turner, xchʼaw chrij ri evangelio re Mateo, xubʼij che we ri sello che xkojik rech ri qʼatal tzij che más nim ubʼanik pa waʼ tiempo riʼ, weneʼ «xtzʼapix ri abʼaj re ri muqbʼal che arcilla o cera [...] y ri okibʼal.

 Ri arqueólogos y ri historiadores kkaj kketaʼmaj más chrij ri sellos riʼ rumal che kuya ubʼixik chrij ri xkʼulmataj ojer kanoq. Ri estudio che kkinikʼoj ri kibʼanik ri sellos, che kbʼix sigilografía che, nim ubʼanik chkiwach ri investigadores.