Ir al contenido

Ir al índice

¿Jas kqabʼano rech kqasach ta más pwaq?

¿Jas kqabʼano rech kqasach ta más pwaq?

 ¿La kʼax kabʼan che uriqik ri pwaq kimik? Ri nimaʼq taq yabʼil, ri desastres naturales, ri política, y ri chʼoj kubʼano che kʼax kqabʼan che uriqik ri pwaq. Weneʼ katbʼisonik rumal che kʼo ta chi más pwaq awukʼ, are kʼu ri Biblia katutoʼo rech katkikot rukʼ ri kʼo awukʼ.

1. Chatkikot rukʼ ri kʼo awukʼ.

 Ri kubʼij ri Biblia: «Wetaʼmam ri kʼolem pa ri mebʼayil xuqujeʼ ri kʼolem pa ri qʼinomal» (Filipenses 4:12).

 Paneʼ kʼi ta chi pwaq kachʼak chuwach nabʼe kanoq, are kʼu katkunik katkikot rukʼ ri kʼo awukʼ. Chkʼol jun utz achomanik chrij ri katriqitaj wi y chakʼexaʼ jujun jastaq pa ri akʼaslemal. Jeriʼ ri at y ri afamilia kixbʼison ta más chrij ri pwaq.

 ¿La kʼo tobʼanik che kuya ri qʼatbʼal tzij o nikʼaj chi organización che katkunik kataʼ? We kʼolik, aninaq chatzukuj rumal che are chiʼ kqʼax ri tiempo weneʼ kyaʼ ta chi chawe.

2. Junam chixchakun rukʼ ri afamilia.

 Ri kubʼij ri Biblia: «Are taq man kʼo ta tow noʼj, ri kchomax kibʼanik man utz ta keʼelik; ri utz kelik e areʼ kebʼanow ri kʼi yaʼl taq noʼj» (Proverbios 15:22).

 Chattzijon rukʼ ri akʼulaj y kukʼ ri awalkʼwal chrij ri tajin kikʼulmaj. We kixtzijon chrij ri tajin kikʼulmaj kixkun riʼ kikʼex jujun jastaq rech kixbʼison ta más. We iwonojel pa ri ifamilia kikoj ichuqʼabʼ rech kisach ta más pwaq, más kkʼuxan riʼ ri pwaq.

3. Chatchoman chrij ri pwaq che kachʼako y ri kasacho.

 Ri kubʼij ri Biblia: Chattʼuyul «na che rajilaxik joropaʼ ri k[a]sach na» (Lucas 14:28).

 Are chiʼ kʼo ta chi más pwaq kachʼako, rajawaxik kachomaj na jawiʼ kasach wi ronojel ri pwaq. Rumal laʼ, chabʼanaʼ wariʼ: Nabʼe, chatzʼibʼaj jampaʼ pwaq kachʼak pa jun ikʼ. Tekʼuriʼ chatzʼibʼaj ri kasach pa jun ikʼ y ri kajwataj chawe paneʼ awetaʼm che katkun ta chik kaloqʼoʼ. Ri pwaq che kasach pa jun ikʼ, chakʼoloʼ kan jubʼiqʼ weneʼ xaq kʼateʼ kkʼulmataj jun kʼax.

 Chabʼanaʼ wariʼ: Are chiʼ katzʼibʼaj ronojel ri kasach pa jun ikʼ, xuqujeʼ chatzʼibʼaj ri qas ta nim rajil. Weneʼ kawilo che nim pwaq tajin kasach pa jastaq che kʼo ta upatan. Jun kʼutbʼal, are chiʼ jun achi xchoman chrij ri pwaq che tajin kusacho, xrilo che kʼi dólares tajin kusach ronojel taq junabʼ che uloqʼik chicles.

4. Chachomaj ri más rajawaxik chawe y chakʼexaʼ ri rajawaxik kakʼexo.

 Ri kubʼij ri Biblia: Chixchoman chrij «jas ri qas utz na ubʼanik» (Filipenses 1:10).

 Chajunamaj ri kachʼako rukʼ ri kasacho y chawilaʼ ri jastaq che kajwataj taj jeriʼ kasach ta más pwaq. Chatchoman chrij wariʼ:

  •   Ri carro. We kebʼ o más carros kʼo awukʼ, ¿la katkunik kakʼayij jun chke? We kʼo jun carro awukʼ che más paqal rajil, ¿la katkunik kaloqʼ jun che kusach ta más pwaq? O ¿la katkunik kakʼayij bʼik y katbʼe pa camioneta o chrij bicicleta?

  •   Ri etzʼanem. ¿La katkunik kakoj ta chi cable, internet o satélite? ¿La kʼo jun che paqal ta más rajil? ¿La kʼo jun biblioteca che keʼuya libros pa qajik, películas o audiolibros che katkunik kaqajo?

  •   Ri jaʼ y ri luz. Chachomaj rukʼ ri afamilia jampaʼ jaʼ, luz y gasolina kikojo rech kisach ta más pwaq. Uchupik ri luz y we naj ta tiempo katatinik kubʼano che kʼi ta pwaq kasacho.

  •   Ri ktijowik. Más utz na we pa awachoch kabʼan wi ri awa chuwach we katel bʼi che utijik pa jun chi lugar. Chachomaj ri rikil che kawaj kabʼano. We kuya chabʼanaʼ kʼi aloqʼoj y utz chabʼanaʼ che ukojik ri kkanaj kanoq. Xaq xiw chaloqʼoʼ ri xatzʼibʼaj che rajawaxik chawe. Chaloqʼoʼ ri paqal ta rajil y kʼax ta uriqik xuqujeʼ katij ta ri kʼo ta upatan. ¿La achomam katik jubʼiqʼ atikoʼn cho awachoch?

  •   Ri atzʼyaq. Chaloqʼoʼ ri awatzʼyaq we qas kajwataj chawe xaq ta rumal che kʼateʼ xel loq. Chaloqʼoʼ atzʼyaq che utz kpetik o kamulibʼal. Cheʼaya ri awatzʼyaq cho ri qʼij jeriʼ kasach ta más pwaq che ukojik jun secadora.

  •   Ri kaloqʼ na. Are chiʼ majaʼ kaloqʼ jun jastaq awe, chachomaj wariʼ: «¿La kinkun che uloqʼik? ¿La qas rajawaxik chwe?». ¿La kʼa e utz na ri ateléfono, ri acarro, ri arefri o nikʼaj chi jastaq awe rech aninaq taj kaloqʼ nikʼaj chik? Xuqujeʼ chachomaj, ¿la katkunik kakʼayij ri jastaq awe che kakoj ta chik? We kabʼan wariʼ katutoʼo rech kasach ta más pwaq y rech kachʼak chi jubʼiqʼ.

 Chabʼanaʼ wariʼ: We xaq kʼateʼ kkʼextaj ri katriqitaj wiʼ y kʼo ta chi más arajil weneʼ katutoʼo rech kaya kan jastaq che kubʼan kʼax chawe, junam rukʼ utijik sikʼ, tzam y etzʼanem rumal pwaq. We je wariʼ kabʼano katutoʼo rech kasach ta más pwaq riʼ y kkʼojiʼ jun utz akʼaslemal.

5. Chawetaʼmaj ri kuya ubʼixik ri Biblia.

 Ri kubʼij ri Biblia: «Utz ke ri kkichʼobʼo chi kajwataj ri Dios chke» (Mateo 5:3).

 Ri Biblia kojutoʼ rech utz ri kqabʼano, rumal laʼ kubʼij: «Ri noʼj are jun toʼbʼal ibʼ junam rukʼ ri pwaq, are kʼu ri noʼj kʼo na ri ujalbʼem ribʼ che uyaʼik ukʼaslemal ri ajnoʼj» (Eclesiastés 7:12). Kojkunik kqariq noʼj junam rukʼ wariʼ pa ri Biblia. E kʼi winaq kilom che are chiʼ kkinimaj ri kubʼij ri Biblia kebʼison ta chi más we kʼo ta kirajil (Mateo 6:31, 32).