Ir al contenido

Ir al índice

¿Jas kqabʼan chuwach ri nimalaj yabʼil?

¿Jas kqabʼan chuwach ri nimalaj yabʼil?

 ¿La más katbʼison rumal ri COVID-19? We je kanaʼo, katbʼison taj rumal che xaq ta atukel at kʼolik. Konojel ri winaq kʼi chi ikʼ kikojom kichuqʼabʼ chuwach wajun yabʼil riʼ. Ri doctor Hans Kluge, director re ri Organización Mundial de la Salud re Europa, xubʼij «kʼi kikojom kichuqʼabʼ chuwach ri COVID-19». Xuqujeʼ xubʼij: «Weneʼ kojkosik kqaj ta chik kqabʼan ri jastaq che xqabʼan nabʼe o kpe qoyowal».

 We tajin katkos rumal ri nimalaj yabʼil, makʼistaj akʼuʼx. Ri Biblia kkunik katutoʼo junam che ubʼanom che kitoʼik ri nikʼaj chi winaq chuwach ri kosik y ri estres che kuya ri COVID-19.

 ¿Jas riʼ ri kosik chuwach ri nimalaj yabʼil?

 Ri kosik chuwach ri pandemia are ta jun yabʼil. Xaneʼ are ri kunaʼ jun winaq rumal che kkʼis ta ri nimalaj yabʼil y retaʼm ta ri kkʼulmataj pa ri petinaq. Konojel ri winaq jalan kkibʼan che rilik ri yabʼil, jujun chke kkinaʼ wariʼ:

  •   Kkaj ta chik kechakunik

  •   Más kewaʼ chik o kraj ta chi kiwa y kok ta chi kiwaram

  •   Aninaq kpe koyowal

  •   Kʼax kkibʼan che ubʼanik ri chak che nabʼe utz kkinaʼ ubʼanik

  •   Are ta chi kkichomaj ri rajawaxik chke

  •   Kʼo ta chi keyebʼal

 ¿Jasche utz taj we kojkos chuwach ri yabʼil?

 Ri kosik chuwach ri nimalaj yabʼil kubʼan kʼax chqe y chke ri nikʼaj chik. We kqachajij ta qibʼ, weneʼ kqanimaj ta chi ri taqanik che kiyaʼom ri qʼatal taq tzij rech kqachajij qibʼ chuwach ri COVID-19. Paneʼ kʼa kʼo na ri yabʼil y tajin keʼukamisaj e kʼi winaq, weneʼ kqanimaj ta chi ri taqanik y kojchoman ta chi más chrij. Weneʼ kojkos che unimaxik ri taqanik che yaʼom chqe chrij ri COVID-19, are kʼu we kqanimaj taj kqaya ri qakʼaslemal pa kʼax y ri ke ri nikʼaj chik.

 Pa wa kʼaxalaj taq qʼij riʼ e kʼi kilom ri kubʼij ri Biblia: «We kkebʼlaj akʼuʼx are taq at kʼo pa taq latzʼ man e kʼi taj ri achuqʼabʼ e kʼolik» (Proverbios 24:10). Are kʼu pa ri Biblia kʼo textos che kojkitoʼ chuwach ri kʼax che tajin kqariq rumal ri COVID-19.

 ¿Jas textos re ri Biblia katutoʼ chuwach ri nimalaj yabʼil?

  •   Chanimaj ri taqanik che katqebʼ ta más kukʼ ri winaq, are kʼu kaya ta kan kachilaxik

     Ri kubʼij ri Biblia: «Jun achiʼl amaqʼel kel ukʼuʼx, pa taq kʼu ri qʼijol re riqoj kʼax jachaʼ jun achalalaxik» (Proverbios 17:17).

     ¿Jasche nim ubʼanik?: Ri utz taq achiʼl kojkitoʼo are chiʼ kojbʼisonik (1 Tesalonicenses 5:11). Are kʼu we xaq qatukel oj kʼolik kuya yabʼil chqe (Proverbios 18:1).

     Chabʼanaʼ wariʼ: Chatchʼaw kukʼ ri awachiʼl pa teléfono, pa videollamada, pa correo o pa mensajes. We katbʼisonik, cheʼachʼabʼej. Xuqujeʼ amaqʼel chataʼ chke we utz kiwach y jas e bʼenaq. Chixchʼaw chrij ri ix utoʼm chuwach ri pandemia. Chayaʼ tobʼanik che jun utz awachiʼl, we je kabʼano ix kebʼ riʼ kinaʼ kikotemal.

  •   Chkʼol jun utz achomanik chrij ri tajin kkʼulmatajik y utz chabʼanaʼ che ukojik ri tiempo

     Ri kubʼij ri Biblia: Qas «chiwechbʼej taq ri qʼij che ubʼanik ri utz» (Efesios 5:16).

     ¿Jasche nim ubʼanik?: Rumal che we utz kabʼan che ukojik ri tiempo katutoʼo rech kkʼojiʼ jun utz achomanik y katchoman ta más chrij ri kʼax che tajin kkʼulmatajik (Lucas 12:25).

     Chabʼanaʼ wariʼ: Are ta katchoman chrij ri katkun ta che ubʼanik, xaneʼ are chatchoman chrij ri katkun che ubʼanik. Jun kʼutbʼal, weneʼ más kʼo chi atiempo rech kabʼan jun jastaq che utz kawilo o jun chik che kawaj kabʼano. O weneʼ kʼo chi más atiempo rech katkʼojiʼ rukʼ ri afamilia.

  •   Chayaʼ pa cholajil ri kawaj kabʼano

     Ri kubʼij ri Biblia: «Chbʼan kʼu ronojel rukʼ kolomal xuqujeʼ rukʼ cholajil» (1 Corintios 14:40).

     ¿Jasche nim ubʼanik?: E kʼi winaq más ta kʼax kkinaʼ ubʼanik ri jastaq we kkiya pa cholajil y kuya kikotemal chke.

     Chabʼanaʼ wariʼ: Chabʼanaʼ jun horario rukʼ ri katkunik kabʼan kimik. Chakojoʼ jun hora che ubʼanik ri chak, ri tareas re ri escuela y nikʼaj chi chak che kabʼan pa ri awachoch. Y chakojoʼ tiempo che ukowirisaxik ri akojonik. Xuqujeʼ chakojoʼ tiempo rech katkʼojiʼ kukʼ ri afamilia, katbʼe pa bʼinem y kabʼan ejercicio. Amaqʼel chawilaʼ ri horario y we rajawaxik kuya kakʼexo.

  •   Chatkikotoq paneʼ kʼo qʼij o jabʼ

     Ri kubʼij ri Biblia: «Ri utz kchomanik kril ri sayowem kel kʼu chuwach» (Proverbios 22:3).

     ¿Jasche nim ubʼanik?: Ri qʼij y ri kaqiqʼ katutoʼo rech kariq ta yabʼil y rech kanaʼ utzilal. Weneʼ rumal ri kʼo wi ri awachoch katkun ta más katkʼojiʼ chuwach ri qʼij o katel bʼi che bʼinem.

     Chabʼanaʼ wariʼ: We naqaj chi kʼo wi ri qʼalaj, chasukʼumaj ri awachoch y ri katchakun wi rech utz kabʼan che ukojik ri qʼij. Katkunik katel bʼi pa awachoch rech kabʼan jujun jastaq paneʼ kʼo tew. Kuya katzukuj awatzʼyaq re tew rech katkunik katel b’ik.

     We naqaj chi kʼo wi ri saqʼij, ri winaq más keʼel bʼi pa ri kachoch; rumal laʼ chachajij awibʼ. Chachomaj na jawiʼ kawaj katbʼe wi y jat pa ri hora che e kʼo ta más winaq.

  •   Kaya ta kan unimaxik ri taqanik che kyaʼ chrij ri COVID-19

     Ri kubʼij ri Biblia: «Ri man kʼo ta unoʼj bʼanal nimal xuqujeʼ jikil ukʼuʼx» (Proverbios 14:16).

     ¿Jasche nim ubʼanik?: Ri yabʼil COVID-19 sibʼalaj kubʼan kʼax chqe y weneʼ kqariqo we man kqachajij chi qibʼ.

     Chabʼanaʼ wariʼ: Chatchoman chrij ri taqanik che kiyaʼom ri qʼatbʼal tzij pa ri lugar che at kʼo wi y chatchoman chrij we kʼa tajin kanimaj na. Ri kachaʼ ubʼanik weneʼ kubʼan kʼax chawe, che ri a familia y nikʼaj chik.

  •   Chatqebʼ rukʼ ri Dios

     Ri kubʼij ri Biblia: «Chixqebʼ rukʼ ri Dios, ri areʼ xuqujeʼ kqebʼ na iwukʼ» (Santiago 4:8).

     ¿Jasche nim ubʼanik?: Ri Dios katutoʼo rech kachʼij apachike kʼax (Isaías 41:13).

     Chabʼanaʼ wariʼ: Chasikʼij ri Biblia, ronojel taq qʼij. Utz we kakoj ri programa usikʼixik uwach ri Biblia.

 ¿La awetaʼm at che ri testigos rech Jehová kiyaʼom ta kimulixik kibʼ paneʼ kʼo ri pandemia? Pa ronojel ri uwach Ulew kkibʼan ri kiriqbʼal ibʼ re ronojel taq semanas pa videoconferencia, ri nim riqbʼal ibʼ y ri Unaʼtabʼalil ri ukamikal ri Jesús. We kawaj katkʼojiʼ pa ri e riqbʼal ibʼ riʼ, chattzijon kukʼ ri testigos rech Jehová.

 Textos re ri Biblia che kojutoʼ chuwach ri nimalaj yabʼil

 Isaías 30:15: «Pa ri jororemal, pa ri jikibʼan kʼuxaj kʼo wi ri ichuqʼabʼ».

 Ri kraj kubʼij: Ukubʼsaxik qakʼuʼx chrij ri kubʼij ri Dios kojutoʼ chuwach ri kʼax.

 Proverbios 15:15, Ri Tyoxlaj Wuj: «Chuwach ri mebʼaʼ winaq, ronojel taq qʼij man utz ta chuwach ri areʼ, kʼateʼ kʼut, chuwach ri winaq che kkikot ranimaʼ, junalikalaj nimaqʼij chuwach ri areʼ».

 Ri kraj kubʼij: Are chiʼ kʼo jun utz qachomanik wariʼ kojutoʼo rech kojkikotik paneʼ kqakʼulmaj jujun taq kʼax.

 Proverbios 14:15: «Ri kon kukoj ronojel ri kbʼix che; ri utz kchomanik kril na jawijeʼ ri kbʼin wi».

 Ri kraj kubʼij: Are utz che kqanimaj ri taqanik che kyaʼ chqe chrij ri pandemia rech kojyawaj taj y kqachomaj taj che kʼo ta upatan chqe.

 Isaías 33:24: «Man kʼo ta jun aj tinamit kubʼij ta na: ‹In yawabʼ›».

 Ri kraj kubʼij: Ri Dios kubʼij che kusachisaj na uwach ronojel ri yabʼil che kubʼan kʼax chqe.