Ir al contenido

Ir al índice

CREEYNIYOJKUNAMANTA YACHAKUNAPAJ | DÉBORA

Israelpi uj mama jina sayarikorqa

Israelpi uj mama jina sayarikorqa

DEBORAQA Tabor orqo patapi soldados tantasqa kashasqankuta qhawarerqa. Chayta rikuspataj llakikorqa. Sutʼiyamuytataj tʼukurerqa mana manchachikoj soldadospi, maqanakupi kamachejninku Baracpitaj. Chunka waranqa soldados kajtinkupis creeyninku, mana manchachikusqankutaj pruebaman churasqa kanan karqa. Pisi armasniyojlla karqanku, jinapis may sajra enemigosninkuwan maqanakunanku karqa, pikunachus ashkha karqanku. Wakichisqataj kasharqanku, uj warmi mana manchachikusqanrayku.

Deboraqa Tabor orqomantapacha Baracwan uray ladota qhawarisharqanku. Tabor orqoqa alto karqa, 400 metros jina, chaymantapachataj Jezreel valleta sumajta rikorqanku. Cisón wayqʼoqa Jatun qochaman chayananpaj vallenta, Carmelo orqo chaynejtataj pasan. Chay kutipi Cisón wayqʼoqa ichá chʼaki kasharqa. Jinapis Sísara, soldadosninwan qayllaykushasqan chay pampapi lliphipisqan rikukorqa. Paykunataj jisqʼon pachaj fierromanta maqanakupaj carretasniyoj karqanku, ruedasninpitaj jatuchaj filochasqa cuchillosniyoj jina. Sisaraqa israelitasta mana sumaj wakichisqachu kasqankurayku, ujllapi chinkarparichiyta munarqa.

Barac, soldadosnin imaqa, Débora kamachinanta suyakusharqanku. ¿Imaynataj kashanman karqa Débora sapallan warmi kasqanmanta, jatun ruwayninmantawan? ¿Tapukunmanchu karqa imatachus chaypi ruwashasqanta? Mana. Jehová Dios, chay maqanakuyta qallarichinanta nerqa. Chantapis nerqa “uj warmej makin[pi]” maqanakuy tukukunanta (Jueces 4:9). ¿Imatá yachakusunman Deboramanta, mana manchachikoj soldadosmanta ima?

TABOR ORQOMAN RIY

Bibliapi ñaupaj kutirayku Deboramanta parlaspa, profetisa kasqanta nin. Bibliapi mana profetisa palabrata anchata oqharikojtinpis mana Deborallachu profetisa karqa. * Chantapis israelitasqa Deboraman rej kanku, paykuna ukhupi phiñanakus kajtin, pay juzgananpaj (Jueces 4:4, 5).

Deboraqa Efrainpa orqosninpi tiyakorqa, Ramá llajta Betel llajtawan tinkuypi. Payqa palma sachʼa urapi tiyakuyman yachasqa karqa, runasta yanapananpaj, Jehovaj nisqanman jina. Ruwaynenqa mana atinapaj jinallachu karqa, jinapis mana manchachikorqachu. Israelitasqa mana allintachu kausasharqanku. Chaytataj Débora sutʼincharqa Baracwan jinata takisqanpi: “Israelitas waj dioskunata ajllakojtinkoqa, llajtaj punkusnimpi wañuchinaku maqanakus kallarqapuni” (Jueces 5:8). Israelitasqa, waj diosesta yupaychasqankurayku Jehovata wasancharqanku, Jehovataj enemigosninku ñakʼarichinankuta saqerqa. Israelitasqa, Jabinpa makisninpi kasharqanku, pichus cananeo rey jina karqa, soldadosninpa kamachejnintaj Sísara karqa.

Israelitasqa Sisaraj sutinta uyarispalla mancharikoj kanku. Canaán llajtaqa, rejsisqa karqa religionninpi, costumbresninpi ima millay sajra imasta ruwasqanrayku. Templosninpeqa sapa kuti khuchiriosta ruwaj kanku, wawastapis qʼolachej kanku. May llakiypunichá karqa Canaanmanta soldadosta kamachejpa, may chhika soldadospa atiyninpitaj kayqa. Deboraj takiyninpi nisqanman jinaqa, ñan purejkunaqa jatun ñanta saqerparerqanku, ranchosninpis saqerparisqa qhepakorqanku (Jueces 5:6, 7). Runasqa manchasqallachá kausakoj kanku pakakuspa montespi, lomaspi ima. Mana jallpʼasninkuta tarpojchu kanku, nitaj ñanta purejchu kanku japʼichikuyta, wawasninkuta apakapunankuta chayri warmisninkuta abusanankuta manchachikusqankurayku. *

Israelitasqa 20 watastaña ñakʼarisharqanku, Jehová mana kasukoj llajtan kasukuyta qallarisqanta reparanankama. Chayri Débora, Baracwan takisqan nin jina: “Chaypacha sayarikorqani, noqa, Débora, Israelpi uj mama jina”. Deboraj qosanqa Lapidot karqa. Débora wawasniyojchus manachus kasqanqa, mana yachakunchu. Jinapis “Israelpi uj mama jina” karqa, Jehová, payta chay llajtata qhawananpaj ajllasqanrayku. Jehovaqa, Deboraman nerqa juez Baracta wajyachinanta Sisarawan maqanakunanpaj (Jueces 4:3, 6, 7; 5:7).

Deboraqa, Baracta kallpacharqa Diospa llajtanta kacharichinanpaj

Jehovaqa, Deboranejta Baracta kamacherqa Tabor orqopi tantamunanta chunka waranqa runasta, Neftalí ayllumanta jinataj Zabulón ayllumantawan. Deboraqa, Dios nisqanta Baracman nerqa Sisarata, soldadosninta, 900 carretasnintawan atipananta. Baracqa chayta uyarispa tʼukorqachá, imajtinchus israelitasqa pisilla karqanku nitaj ashkha armasniyojchu. Jinapis Baracqa rinanta nerqa, Débora paykunawan Tabor orqoman rinan kajtillan (Jueces 4:6-8; 5:6-8).

Wakin runasqa ninku, Barac chayta mañakuspa pisi creeyniyoj kasqanta, chaytaj mana jinachu. Imajtinchus mana aswan armastachu mañakorqa, manaqa Diospa sutinpi parlaj, paykunawan rinanta, payta, soldadosninta ima kallpachananpaj (Hebreos 11:32, 33). Chaytaj Jehovaman allin rijchʼarqa, Débora paykunawan rinantataj saqerqa. Chantapis Deboraqa nerqa, Sisarata uj warmi atipananta (Jueces 4:9). Diosqa nerqa Sisarata uj warmi wañurpachinanta.

Kay tiempopi warmistaqa pisipaj qhawanku, maqanku, abusanku ima. Wakin kutillataj Dios munasqanman jina allinpaj qhawanku. Jinapis Diosqa qharista, warmistapis allinpaj qhawan (Romanos 2:11; Gálatas 3:28). Débora imastachus ruwasqanqa reparachiwanchej Diosqa, warmista allinpaj qhawasqanta, llankʼaykunata qosqanrayku. Noqanchejpis mana kay pachamanta runas jina kanapaj mayta kallpachakuna.

JALLPʼA IKHAKORQA, PARAMORQATAJ

Baracqa 10.000 runasta tantarqa Sisaraj soldadosninwan maqanakunankupaj. Baracqa, Tabor orqoman rishaspa mana manchachikorqachu mana sapallanchu rishasqanrayku. “Deborataj paywan rerqa.” (Jueces 4:10.) Soldadostaqa maytachá kallpacharqa paykunawan Débora rishasqanqa, payqa Jehovata munakusqanrayku wañuytapis mana manchikorqachu.

Sisaraqa, chay rato wakichikorqa Barac paywan maqanakunanpaj runasta tantasqanta yachaytawan. Ashkha reyes Canaán llajtamanta soldadosninkuta kacharqanku rey Jabinpa soldadosninta yanapanankupaj, Jabinqa paykunamanta aswan atiyniyoj kanman karqa. Sisaraj soldadosnin, carretasnin imaqa sinchʼita sonarispa, pampata kharkatichispa ima rerqanku. Sisaraqa, israelitasta chay rato atiparpananta yuyarqa (Jueces 4:12, 13; 5:19).

¿Imatá Baracwan, Deborawan ruwankuman karqa? Tabor orqoj kinrayninpi qhepakuspaqa cananeosta atipayta atinkuman karqa, imaraykuchus Sisaraj carretasnenqa pampallapi puriyta aterqanku. Baractaj maqanakunan karqa Jehová kamachejtillan, chayrayku suyarqa Débora kamachinanta. Débora nerqa: “Kunanqa kachaykukuy; Tata Diosqa makiykiman Sisarata kunan jaywaykonqa, imaraykuchus Tata Diosqa soldadosniykej ñawpaqenkuta rishan”, nispa. Baractaj 10.000 soldadosninwan Tabor orqomanta uraykorqa (Jueces 4:14). *

Baracqa, soldadosninwan uraykorqanku pampakama, Sisaraj carretasninmanpachataj correrqanku. Jehovataj, Baracta yanaparqa Débora nisqanman jina. Biblia nin: “Jallpʼa ikhakorqa, cielopis kharkaterqa, phuyuspis parankuta jichʼamorqanku”. Paramuyta qallarejtinkama Sísara, soldadosnin ima ni imata ruwayta aterqankuchu. Anchata paramusqanraykutaj yaku juntʼaykorqa. Jinallapi Sisaraj carretasnenqa sayararqa. Tukuynintaj tʼuruman satʼirakorqa (Jueces 4:14, 15; 5:4).

Barac, soldadosnin imaqa, parajtinpis maqanakullarqankupuni. Dios parachimusqanta yacharqanku. Cananeostataj wañuchiyta qallarerqanku. Diospa nisqanman jinataj, ni uj soldadollapis wañuymanta lluspʼerqachu. Cisón wayqʼoqa tukuy wañusqasta apakaporqa Jatun qochakama (Jueces 4:16; 5:21).

Débora nerqa jina, Jehovaqa llajtanrayku maqanakorqa, Sisaraj soldadosnintataj atiparqa

Kay tiempopeqa Jehová kamachisninta manaña guerraman kachanchu. Jinapis creeyninchejrayku maqanakupi jina kashasqanchejta nin (Mateo 26:52; 2 Corintios 10:4). Diosta kasukuspaqa, pipichus atienekusqanchejta rikuchinchej. Diospa enemigosnenqa manchay sajras kankuman, jinapis mana manchachikunanchejchu tiyan. Jehovataj kasqan jinallapuni. Paypi atienekojkunatataj jarkʼallanpuni Deborata jina, Baracta jina, mana manchachikoj soldadosta jinataj.

“TUKUY WARMISMANTA ASWAN BENDECISQA KACHUN”

Sisaraqa ayqekorqa. Payqa Diospa llajtanta mayta ñakʼaricherqa. Karuta ayqekorqa soldadosninta saqerparispa, piwanchus tratota ruwarqa chayman pakakamunanpaj. Sisaraqa quenita Heberpa toldonman ayqekorqa. Heberqa chay waj quenitasmanta tʼaqakamusqa waj ladopi tiyakunanpaj. Payqa rey Jabinwan kʼachata kausakusharqanku (Jueces 4:11, 17, 18).

Sisaraqa, Heberpa toldonman saykʼusqa chayarqa. Chay toldopitaj Heberpa warmin Jael kasharqa. Sisaraqa yuyarqachá Jael respetananta Heberwan rey Jabinwan trato ruwasqankuta. Jinapis nichá yuyallarqapischu Jael wañuchinanta. Jinata yuyaspaqa pantasharqa. Jaelqa yacharqa cananeos sajras kasqankuta, runastapis ñakʼarichisqankuta. Chayrayku yachanan karqa Sisaratachus yanapayta chayri Diospa llajtantachus. Chaywanpis, ¿imaynatá maqanakuyman yachasqa runata Jael atipanman karqa?

Jaelqa, Sisarata toldonman pasaykucherqa. Sisarataj nerqa pillapis paymanta tapojtin mana rikusqanta ninanta. Sisaraqa samarikorqa Jaeltaj uj qhatanawan qhataykorqa. Sísara yakuta mañakojtintaj Jaelqa lecheta jaywarqa. Sisarataj sinchʼita puñurparqa. Jaeltajrí uj kʼullu masota oqharikamuspa, uj estacatawan, chʼinsitullamanta Sisaraman chimpaykorqa. Jinataj chʼipoqonman chay estacata clavaykorqa pampaman japʼisqata. Jael iskayrayanmanchus karqa chayqa nichá chayta ruwanmanchu karqa. ¿Diospa llajtan ñakʼarishasqanraykuchu chayta ruwarqa? ¿Chayrí Diospa llajtanmanta kananraykuchu ruwarqa? Bibliaqa mana sutʼinchanchu. Sisarata uj ratu wañurpachisqallanta nin (Jueces 4:17-21; 5:24-27).

Baracqa, Sisarata maskʼaspa Heberpa toldonman chayarqa. Baracqa repararqa, Jael, Sisarata pampapi estacawan clavasqata rikuchejtin, Deboraj nisqan juntʼakusqanta. ¡Uj warmi Sisarata atiparqa! Wakin runasqa mana allinpajchu qhawanku Jaelpa ruwasqanta, jinapis Débora, Barac ima, Jaelpa ruwasqanta allinpaj qhawarqanku. Takisqankupeqa rikucherqanku Jael “tukuy warmismanta aswan bendecisqa” kasqanta mana manchachikusqanrayku (Jueces 4:22; 5:24). Deboraqa, Jael jatunchasqa kasqanmanta mana envidiakorqachu, astawanqa munarqa Jehovaj nisqan juntʼakunanta.

Sísara wañojtenqa, rey Jabín manaña atiyniyojchu karqa. Israelitastataj niña pipis ñakʼarichej karqachu. Chaymanta qhepaman tawa chunka watasta chay jallpʼapi allin kausay karqa (Jueces 4:24; 5:31). Jehovaqa, Deborata, Baracta, Jaelta ima creeyninkurayku mayta bendicerqa. Débora jina mana manchachikunachu, Diosta yupaychana, wajkunatapis ajinata ruwanankupaj yanapana. Ajinamanta wiñaypaj kusisqa kausakusun.

^ párrafo 7 Wakin profetisasqa karqanku María, Huldá, Isaiaspa warmin ima (Éxodo 15:20; 2 Reyes 22:14; Isaías 8:3).

^ párrafo 9 Deboraj takisqanqa rikuchin Sísara maqanakupi atipasqantawan, soldadosninpaj warmista apakapusqanta. Wakin kuteqa sapa soldadoman uj sipasta chayri iskay sipaskunata qoj (Jueces 5:30). Kay versiculopi “warmimanta” parlaspaqa “matrizmanta” parlashan. Chaytaj rikuchin warmistaqa, wawasniyoj kayta atisqankuraykulla allinpaj qhawasqankuta. Ichapis Canaán llajtapeqa warmista abusayman yachasqa karqanku.

^ párrafo 17 Bibliaqa, kay maqanakuymanta iskay kutita parlan. Tawa capitulopeqa imachus kasqanta nin, phishqa capitulopitaj Débora, Baracwan takisqankumanta. Iskaynin capitulostaj khuskachasqa jina kashanku, imajtinchus ujninpi mana nisqanta ujninpi nishan.