Bai na kontenido

Bai na kontenido

Ouderwets òf Avansá pa Su Tempu?

Ouderwets òf Avansá pa Su Tempu?

SIENSIA

BEIBEL NO TA UN BUKI DI SIENSIA, PERO E TA KONTENÉ INFORMASHON KU TA MUCHU MAS AVANSÁ PA E TEMPU KU NAN A SKIRBIÉ. BAN WAK ALGUN EHÈMPEL.

Nos universo tabatin un prinsipio?

Un tempu sientífikonan destaká tabata kere firmemente ku nò. Awendia mayoria di nan ta aseptá ku nos universo tabatin un prinsipio. Beibel a bisa esei bon kla hopi tempu pasá.—Génesis 1:1.

Ki forma nos planeta Tera tin?

Den tempu di antigwedat, hopi hende tabata kere ku tera ta plat. Den siglo 5 promé ku Kristu, sientífikonan griego a bisa ku tera ta rondó. Pero hopi tempu promé ku esei, den siglo 8 promé ku Kristu, e eskritor di Beibel Isaías a referí na “e sírkulo di tera.”—Isaías 40:22.

Shelu lo por kaba na nada un dia?

Segun Aristóteles, un sientífiko griego di siglo 4 promé ku Kristu, solamente kosnan riba tera por kaba na nada, miéntras ku e shelu yen di strea no por kambia ni kaba na nada. E filosofia ei a prevalesé pa hopi siglo. Pero den siglo 19 sientífikonan a formulá e konsepto di entropia. Segun e konsepto ei, tur materia, sea den shelu òf riba tera, tin tendensia di deteriorá. Lord Kelvin, un di e sientífikonan ku a yuda promové e konsepto akí, a ripará loke Beibel ta bisa tokante shelu i tera: “Nan tur lo gasta manera un bistí.” (Salmo 102:25, 26) Kelvin a yega na e konklushon ku, manera Beibel ta bisa, Dios por skohe pa evitá ku esei lo sosodé ku Su kreashon.—Eklesiástes 1:4.

Kiko ta tene e planetanan, manera Tera, na nan lugá?

Segun Aristóteles, tur strea, planeta i otro kos den shelu ta será den bolanan transparente, kada un den e otro mas grandi kuné, miéntras ku planeta Tera ta e sentro di nan tur. Pa siglo 18 di nos era, sientífikonan a kuminsá aseptá e idea ku kisas strea- i planetanan ta den un espasio bashí. Pero den e buki di Yòb, di siglo 15 promé ku Kristu, nos ta lesa ku e Kreador “ta kologá tera riba nada.”—Yòb 26:7.

MEDISINA

MASKE BEIBEL NO TA UN BUKI MÉDIKO, ALGUN DI SU PRINSIPIONAN TA REFLEHÁ KONOSEMENTU TOKANTE SALÚ HOPI AVANSÁ PA SU TEMPU.

Isolá hende ku ta malu.

E Lei di Moises a bisa ku mester tene hende ku lepra separá for di otro hende. Ta te ora epidemia a presentá den Edat Medio, dòkternan a siña apliká e prinsipio akí ku te awe hende ta haña un bon medida.—Levítiko, kapítulo 13 i 14.

Laba man despues di mishi ku un kurpa morto.

Te ku final di siglo 19, ainda dòkternan hopi bes tabata mishi ku hende morto i despues bai atendé hende bibu sin laba nan man promé. Esei tabata kousa morto di hopi hende. Sinembargo, e Lei di Moises a bisa ku ken ku mishi ku un kurpa morto lo bira seremonialmente impuru. E Lei a asta preskribí ku nan mester a usa awa pa hasi nan mes limpi seremonialmente den kasonan asina. E práktikanan religioso ei sigur tabatin benefisio pa salú di hende tambe.—Numbernan 19:11, 19.

Deshasí di sushi di hende.

Tur aña, mas ku mei mion mucha ta muri di diarea, prinsipalmente debí ku nan no ta deshasí di sushi di hende debidamente. E Lei di Moises a bisa ku mester a dera sushi di hende pafó di kampamentu.—Deuteronomio 23:13.

E dia pa sirkunsidá yu hòmber.

E Lei di Dios a stipulá ku mester sirkunsidá un yu hòmber riba e di ocho dia ku el a nase. (Levítiko 12:3) Parse ku sanger di yu resien nasí por kuaha na un nivel normal despues di e promé siman. Den tempu bíbliko, promé ku tabatin tratamentu médiko avansá, e kos sabí ku mayornan por a hasi pa protehá nan yu ta di warda un siman promé ku sirkunsid’é.

E relashon entre salú emoshonal i salú físiko.

Investigadónan médiko i sientífikonan ta bisa ku emoshonnan positivo manera goso, speransa, gratitut i ser dispuesto pa pordoná tin algun bon efekto riba nos salú. Beibel ta bisa: “Un kurason kontentu ta un bon remedi, ma un spiritu abatí ta seka wesu.”—Proverbionan 17:22.