Onlad karga

Onlad saray karga

Maalwar ya kinopya na saray Masorete so Kasulatan

MANUNAN ARTIKULO | SAY BIBLIA​—AKIN ET NIPRESERBA?

Nipreserba Anggano Dakel so Malabay ya Umanen Itan

Nipreserba Anggano Dakel so Malabay ya Umanen Itan

SAY PROBLEMA: Anggano midederal so angisulatan tan dakel so onkokontra ed Biblia, siansian nipreserba itan. Balet, wala ray managkopya tan managpatalos ya labay dan umanen so mensahe na Biblia. Sinali na arum ya umanen so karga na Biblia pian labat nasuportaan so doktrina ra imbes ya sikaray onsuportad doktrina na Biblia. Nia ray alimbawa:

  • Pasen ya panagdayewan: Nen komapat anggad komaduan siglo B.C.E., inyarum na saray nansulat na Samaritan Pentateuch * diad sampot na Exodo 20:17 iray salitan “diad Aargaareezem. Tan ditan mo ipaalagey so altar,” ta labay na saray Samaritano ya suportaan na Kasulatan so pampapaalagey da na templo diad “Aargaareezem” odino Palandey Gerizim.

  • Doktrinan trinidad: Anggapo ni 300 taon kayarin akompleto so Biblia, inyarum ed 1 Juan 5:7 na sakey a managsulat tan manisiad Trinidad iray salitan “diad tawen, say Ama, say Salita, tan say Espiritu Santo: tan sarayan talo et saksakey.” Saratan ya salita et anggapod orihinal ya sulsulat. Inkuan nen Bruce Metzger, sakey a Bible scholar: “Manlapu lad komanem ya siglo C.E., mas mabetbet lan nabasa ed saray manuskrito [iratan ya salita] diad saray Daan ya Latin odino diad [Latin] Vulgate.”

  • Ngaran na Dios: Inekal na dakel ya managpatalos na Biblia so ngaran na Dios diad Kasulatan lapud pananisia rad anito odino pamahiin na saray Judio. Sinalatan da itan na saray titulo ya singa say “Dios” odino “Katawan.” Saratan ya salita ya inusar ed Biblia et aglabat ontutukoy ed Manamalsa noagta pati diad saray totoo, idolo, tan anggan say Diablo.—Juan 10:34, 35; 1 Corinto 8:5, 6; 2 Corinto 4:4. *

NO PANON YA NIPRESERBA SO BIBLIA: Unona, anggaman wala ray aliwan maalwar odino aliwan matua ya managkopya ed Biblia, dakel nin siansia so marundunong tan maal-alwar. Kinopya na saray Masorete so Hebreon Kasulatan manlapud komanem tan komasamplon siglo C.E., ya natan et kabkabat tayon Masoretic text. Base ed saray reperensya, binilang da so salita tan letra pian naseguron anggapoy lingo. No singa nanengneng dan walay lingo ed samay pangokopyaan da, isulat da itan ed margin. Agbalot labay na saray Masorete ya umanen so karga na Biblia. Insulat nen Professor Moshe Goshen-Gottstein: “No gagalaen dan umanen itan, parad sikara atan lay sankagrabian ya kasalanan.”

Komadua, lapud amayamay lay adiskobrin manuskrito, makakatulong itan ed saray Bible scholar pian nanengneng so lingo. Singa bilang, nilasus taon lan ibabangat na saray lider na relihyon ya saray bersion dan Latin so nankargay orihinal kuno ya sulsulat na Biblia. Balet diad 1 Juan 5:7, inyarum da iramay salitan abitla nen niman nipaakar ed trinidad. Tan anggan diad kabkabat ya English ya King James Version et inyarum met itan ya lingo! Balet nen adiskobre iray arum ya manuskrito, antoy resulta? Oniay insulat nen Bruce Metzger: “Saramay salita [ya walad 1 Juan 5:7] et anggapod saray manuskrito na amin ya daan iran bersion (Syriac, Coptic, Armenian, Ethiopic, Arabic, Slavonic), puera labat ed Latin.” Lapud satan, inekal iraman ya lingon salita diad saray in-revise ya edisyon na King James Version tan arum ni ran bersion.

Chester Beatty P46, sakey a papiron manuskrito na Biblia nen manga 200 C.E.

Kasin prupruebaan na saray daan ya manuskrito ya talagan nipreserba so mensahe na Biblia? Sanen nalmo iray Dead Sea Scroll nen 1947, sarag lan ikompara na saray scholar so Hebrew Masoretic text ed sarayan lukot na Biblia ya mas akauna na masulok ya sanlibon taon. Imbaga na sakey ed saray eksperto ed Dead Sea Scroll ya anggan sakey labat ya scroll et “matibay lan ebidensya ya talagan matua tan maalwar so impankopya na saray Judio ed sulsulat na Biblia diad nilibon taon.”

Diad Chester Beatty Library ed Dublin, Ireland, wala ray koleksion na papiro na amin lawarin libro na Kristianon Griegon Kasulatan, pati saray manuskrito ya insulat manlapud 200 C.E., manga 100 taon labat ni apalabas kayarin akompleto so Biblia. Inkuan na The Anchor Bible Dictionary: “Aliwa labat lan dakel ya balon impormasyon nipaakar ed angkekelag a detalye so naalad saratan ya papiro, noagta nanengneng met ed saratan ya talagan napantiwalaan so impankopya ed sulsulat na Biblia diad andukey ya panaon.”

“Nibaga tayon anggapo lay karaanan ya sulsulat ya ontan la kasusto so impankopya”

SAY RESULTA: Imbes ya nauman iray sulsulat na Biblia lapud daan la tan dakdakel iray manuskrito, akatulong ni ingen iratan pian lalon onlinew so mensahe na Biblia. Oniay insulat nen Sir Frederic Kenyon nipaakar ed Kristianon Griegon Kasulatan: “Anggapo lay mipara ed Biblia ed inkadaan to tan ed karakel na daan ya prueba ed sulsulat to, tan saray napantiwalaan ya scholar et manisia ya ngalngali ag-anguman so sulsulat na satan anggad natan.” Onia met so imbaga na sakey ya scholar ya si William Henry Green nipaakar ed Hebreon Kasulatan: “Nibaga tayon anggapo lay karaanan ya sulsulat ya ontan la kasusto so impankopya.”

^ par. 4 Say Samaritan Pentateuch et koleksion na unonan limaran libro na Biblia ya aawaten na saray Samaritano.

^ par. 6 Parad kaaruman ya impormasyon, nengnengen so Apendise A4 tan A5 na Balon Mundo a Patalos na Masanton Kasulatan, diad www.pr418.com/pag.