Dlulela kokumunyethweko

Dlulela erhelweni leenhloko

Igama EliseBhayibhelini Livele Emjekeni Wakade

Igama EliseBhayibhelini Livele Emjekeni Wakade

Kufumaneke umjeke we-ceramic oneminyaka ezi-3 000 yoke, wagujwa ngomnyaka ka-2012. Umjeke lo ukare abarhubhululi abanengi tle. Alo yini kuhlekuhle ekarisako ngomjeke lo? Akusi macocwana wawo kwaphela kodwana magama ebewatlolwe phezu kwawo.

Kuthe abarhubhululi bezinto zakade nabaqeda ukuhlanganisa woke amacocwana womjeke lo bakghona ukufunda amagama wesiKanana ebewatlolwe kiwo. Amagama lawo bekathi: “Eshba’al Ben [indodana ka-] Beda’.” Bekukokuthoma thomi ukuthi abarhubhululi bezinto zakade bafumane ibizweli emitlolweni yemandulo.

Kunomunye u-Etjhi-Bhali ekukhulunywa ngaye eBhayibhelini. Bekayindodana yeKosi uSawula. (1 Kron. 8:33; 9:39) UProfessor Yosef Garfinkel naye waba nesandla ekugujweni komjeke lo, wathi: “Kuyakarisa ukwazi ukuthi ibizo elithi-Etjhi-Bhali likhona eBhayibhelini nemlandweni wabarhubhululi bezinto zakade begodu kukhulunywa ngalo kwaphela ngesikhathi sokubusa kweKosi uDavida.” Abanye bathi igameli belingasilinengi ngeekhathezo. Yeke lesi ngesinye isibonelo esitjengisa ukuthi ukurhujululwa kwezinto zakade ugubudu asandla ubulongwe, kusiqinisekisa ukuthi iBhayibheli likhuluma iqiniso.

Kwamanye amavesi eBhayibhelini igama elithi-Etjhi-Bhali litlolwa ngokuthi-Itjhi-Bhotjhethi, bese kuthi “ubhali” yena-ke atlolwe ngokuthi “Bhotjhethi.” (2 Sam. 2:10) Kubayini kunjalo? “Kungenzeka ukuthi into eyenza ibizweli lingasetjenziswa encwadini yesibili kaSamuyela kukuthi belikhumbuza ama-Israyeli uzimu wommoya uBali.” Irhubhululo libuye linabe ngokuthi, “kodwana ibizo lamambala . . . lifumaneka encwadini yeenKronike.”