Inda koshikalimo

Oshike sha li sha ningilwa Oonzapo dhaJehova pethimbo lyedhipago enyanyalithi ndyoka lya li lya ningwa?

Oshike sha li sha ningilwa Oonzapo dhaJehova pethimbo lyedhipago enyanyalithi ndyoka lya li lya ningwa?

 MoNdowishi nomiilongo mbyoka ya li kohi yepangelo lyaNazi, omwa li Oonzapo dhaJehova 35 000 lwaampono. Oonzapo 1 500 lwaampono dhomudho, odha li dha dhipagwa pethimbo lyedhipago enyanyalithi. Katu na uumbangi waashoka she etitha omaso gamwe. Molwaashono omakonakono onkee ngaa taga tsikile, otashi vulika tu ka pewe uuyelele wu li pethimbo mokweendela ko kwethimbo.

 Oshe ende ngiini dhi se?

  • Ohake ndjoka ya li hayi longithwa kepangelo lyaNazi

      Omadhipago: Oonzapo 400 lwaampono, odha li dha dhipagwa moNdowishi nomiilongo mbyoka ya li kohi yepangelo lyaNazi. Odhindji odha li dha tokolelwa eso nosho wo okutulwa kohake. Dhimwe odha li dha yahwa nokumangelekwa, nopwaa na okupulakenwa kompangu.

  •   Oonkalo dhinyanyalitha: Oonzapo dhi vulithe 1 000, odha li dha sile mookamba dhoonkwatwa dhaNazi nosho wo moondholongo. Odha li dha si, omolwokumangelekwa kiiti, kondjala, hadhi sithwa uutalala, molwuuwehame nokadha li hadhi mono epango li li nawa. Molwaashono odha li hadhi ungaungiwa nadho nonyanya, dhimwe odha ka sa nziya konima sho dha mangululwa pehulilo lyIita Iitiyali yUuyuni.

  •   Iiyetithi yilwe: Oonzapo dhimwe odha li dha dhipagwa nohasa nadhimwe odha li dha si konima sho oondohotola dha li dha ningi omalolelo gomiti nosho wo oowenda dhontumba.

 Omolwashike dha li dha hepekwa?

 Oonzapo dhaJehova odha li dha hepekwa, molwaashoka ohadhi vulika komalongo gOmbiimbeli. Sho epangelo lyaNazi lya li lya lombwele Oonzapo dhi ninge shoka shi li ompinge nOmbiimbeli, odha li dha ndjiki oonyala mevi. Odha hogolola dhi ‘vulike kuKalunga, ihe hakaantu.’ (Iilonga 5:29) Natu tale kiinima iyali moka dha li dha tula miilonga ekotampango ndyoka.

  1.   Okwaakutha ombinga miinima yopapolitika. Oonzapo dhaJehova ndhoka dha li miilongo mbyoka yi li kohi yepangelo lyaNazi, kadha li hadhi kutha ombinga miinima yopapolitika, ngaashi owala Oonzapo ndhoka dhi li miilongo oyindji kunena. (Johannes 18:36) Onkee ano, odha li dha tindi

    •   Okuya miita nenge okulonga iilonga mbyoka ya kwatathana nayo. — Jesaja 2:4; Mateus 26:52.

    •   Okukutha ombinga momahogololo nenge okuwayimina ehangano lyaNazi. — Johannes 17:16.

    •   Okusalutila endhindhiliko lyo-swastika nenge ya tye “Hitler oye ehupitho lyetu!” — Mateus 23:10; 1 Aakorinto 10:14.

  2.   Okuhempulula eitaalo lyadho. Sho Oonzapo dhaJehova dhi indikwa okuhempulula eitaalo lyadho, odha tsikile

    •   Okugongala pamwe, opo dhi galikane nokulongela Kalunga. — Aahebeli 10:24, 25.

    •   Okuuvitha etumwalaka lyOmbiimbeli nokugandja iileshomwa ya kankamena kOmbiimbeli. — Mateus 28:19, 20.

    •   Okuulukila aantu ooyakwawo olukeno, mwa kwatelwa nAajuda. — Markus 12:31.

    •   Okudhiginina eitaalo lyadho, shoka she dhi kwathele dhi tinde okushaina omukanda ngoka tagu ti kutya nadhi ethe po eitaalo lyadho. — Markus 12:30.

 Omuprofesoli Robert Gerwarth okwa thiki pehulithodhiladhilo kutya Oonzapo dhaJehova “odho owala aantu mboka ya li ya hepekwa, omolweeitaalo lyawo, pethimbo lyepangelo lyaNazi.” a Aanandholongo mboka nayo ya li mokamba yoonkwatwa, oya li ya kumwa sho Oonzapo dhaJehova dha dhiginine eitaalo lyadho. Omunadholongo gumwe gwokoAustria okwa ti: “Oonzapo ihadhi yi kiita. Ohadhi etha dhi dhipagwe, pehala lyoku ka dhipaga aantu ooyakwawo.”

 Odha li dha sile peni?

  •   Ookamba dhoonkwatwa: Oonzapo dhaJehova odhindji odha sila mookamba dhoonkwatwa. Odha kala dhe edhililwa mookamba ngaashi moAuschwitz, moBuchenwald, moDachau, moFlossenbürg, moMauthausen, moNeuengamme, moNiederhagen, moRavensbrück nomoSachsenhausen. MoSachsenhausen omwa sila Oonzapo dhaJehova 200 lwaampono.

  •   Oondholongo: Oonzapo dhimwe odha li dha hepekelwa moondholongo sigo omeso. Dhilwe odha li dha si, sho dha dhengwa nonyanya pethimbo lyomapulapulo.

  •   Omahala gomadhipagelo: Oonzapo dhaJehova odhindji odha li dha dhipagelwa mondholongo yaBerlin-Plötzensee, Brandenburg noyaHalle/Saale. Shimwe ishewe, opu na omahala galwe 70 moka mwa li mwa dhipagelwa Oonzapo dhaJehova.

 Oonzapo dhimwe ndhoka dha li dha dhipagwa

  •  Edhina: Helene Gotthold

     Ehala mpoka a dhipagelwa: Plötzensee (Berlin)

     Helene, ngoka e li omukulukadhi noku na aanona yaali, okwa kala nokumangwa po lwiikando. Mo 1937, okwa li a hepekwa nonyanya pethimbo lyomapulapulo gontumba, etegelelo lye e tali gu mo. Mo 8 Desemba 1944, okwa li a tokolelwa ohake kondholongo yaPlötzensee, moBerlin.

  •  Edhina: Gerhard Liebold

     Ehala mpoka a dhipagelwa: Brandenburg

     Gerhard, ngoka a li e na omimvo 20, okwa li a tokolelwa ohake mo 6 Mei 1943, konima yomimvo mbali sho he a li a tokololelwa ohake mondholongo oyo tuu ndjoka. Montumwafo ndjoka a thigi a nyolela aanegumbo yaandjawo nosho wo omuyalekwa gwe, okwa ti: “Kanda li tandi vulu okweenda mondjila ndjika, nopwaa na ekwatho lyoonkondo dhOmuwa.”

  •  Edhina: Rudolf Auschner

     Ehala mpoka a dhipagelwa: Halle/Saale

     Rudolf okwa li owala e na omimvo 17, sho a tokolelwa ohake mo 22 Septemba 1944. Montumwafo ndjoka a thigi a nyolela yina, okwa ti: “Aamwatate oyendji oye enda mondjila ndjika, onkee nangame omo ndi na okweenda.”

a Embo Hitler’s Hangman: The Life of Heydrich, epandja 105.