1, 2. Ngenyi zvinosisira maningi kuti mundhu ave no thoci paanonga ecifamba zve kuitisa kudini irona ringaezanisihwa no hana?

RANGARIRANYI mundhu wavirihwa ngo zuva ecifamba. Cicinyi caanodikana kutora kuitira kuti atame kusvejeka zve ave no gwinyiso ro kuti apana cinozomuitikira? Zvakanaka kuva no thoci kuitira kuvhenekera gwanja rake.

² Kudari mucina thoci imwimwi amungakwanisi kuvona gwanja renyu, mwaizorasika, kana zviro zvakashata zvaizomuitikira. Thoci raizovhenekera gwanja renyu zvobvikira upenyu hwenyu. Ngo maitiro amweni, thoci ringaezanisihwa no hana, cipo cinosisira catakapuwa ndi Jehovha. (Jakobo 1:17) Ticina hana taizorasika. Iyona ikanasa kushandiswa, ingatibesera kuwana gwanja redu rakarungama mu upenyu zve ingatibesera kuramba tino mararamiro akarungama. Ngo kudaro, ngatende tivone kuti hana i cinyi zve inoshandisa kudini. Perapo, tinozovona mafundo aya: (1) Hana ingarovejeswa kudini, (2) ngenyi tinodikana kurangarira ngo pamusoro po hana jo vamweni, zve (3) kuitisa kudini hana yakanaka inoviisa makomborero.

3. Gama ro ciGiriki ro kuti hana rinoda kurevenyi kamare, zve rinovonesa mugariro wapi uno vandhu?

³ Mu Bhaibheri, gama ro ciGiriki ro kuti “hana” rinoreva kuti “zivo, kana kujiziva pacako.” Kusiana no zvisikwa zvimweni zvese zvo pasi pano, itusu tina cipo catakapuwa ndi Mwari co kujiziva pacedu. Mu maitiro o kuezanisira, itusu tinokwanisa kuima tojisota perapo tokwanisa kuvona kuti  mufambiro wedu wakarungama kana kuti haiwa. Yecishanda inga capupu kana mutongi, hana yedu ingapopora zviito zvedu, murangariro wedu pomwe no zvatinokheta. Hana ingatitungamirira kuti tiite zvisungo zvakanaka kana kuti ingatingwaja patinonga tecida kuita zvisungo zvakashata. Pamasure pazvo, ingatinyaraja patinonga takheta ushoni, kana kutipanica ngo kutipa ndava kudari tikaita zvisungo zvakashata.

4, 5. (a) Tinozvizivisa kudini kuti Adhamu na Evha vainga no hana, zve zvicinyi zvakaviiswa ngo kurerusa kwavo mutemo wa Mwari? (b) Muezaniso japi jinokhombija kuti hana yaishanda ku vandhu vakagondeka vo kare Kristu acito avia?

⁴ Mugariro uu wakadihwa mukati mo mwanarume no mwanakaji pavakandoruhwa kamare. Adhamu na Evha vaivonesa kuti vainga no hana. Tinokwanisa kuzvivona ngo kupseruka kovakava nako pavakandopera kushaisha. (Genesi 3:7, 8) Zvinosuruvarisa ngo zvokuti kubharuka ko hana kwavo akuzivi kuvabesera pa nguva yondhoyo. Ivona ngo cabomo vakarerusa mutemo wa Mwari. Ngo kudaro vakava vapanduki no vaphikizi va Jehovha Mwari. Inga vandhu vakakwana, ivona vaizviziva zvovaiita zve azvicaiitepi kuti vahwirire kuna Mwari.

⁵ Kusiana na Adhamu na Evha, vandhu vazinji vacikazivi kukwana vari kuzwira hana javo. Inga muezaniso, Jobe, mwanarume waigondeka wakakwanisa kunanga kudari: “Ndinovangirira kunanga kuti andizivi kuxaixa. Mwoyo wangu aundivereketeri ciro.” * (Jobe 27:6) Iyena wainasa kupurutana hana yake, eciisiya kuti imutungamirire pa zviito  no zvisungo zvake. Ngo kudaro, iyena wakakwanisa kunanga no mudakaro wese kuti hana yake aicaimupumbha ciri cese, ngo kupseruka no kuhwajihwa. Vonanyi musiano wa Jobe na Dhavhidhi. Paakarerusa Sauri, mambo wo kuzojwa ndi Jehovha, “sure kwabzo mwoyo [wake] wakakaruka.” (1 Samueli 24:6) Kubharuka ko hana uku zvokadi kwakabesera Dhavhidhi, komujijisa kuti acazokhombijazve kutama kureremeja kwakadaro kumbejiyo.

6. Cicinyi cinokhombija kuti hana i cipo cakapuwa vandhu vese?

⁶ Kureva kuti cipo co hana cakapuwa basi vashandiri va Jehovha here? Vonanyi magama akafemehwa a mupostori Pauro: “Vonyikanja vacina mupango, kudari vakateveja mupango wo cibarihwe, ivona vacina mupango, ndivona kamare mupango ngo mu mwoyo. Ngo maitiro avo vanotatija mupango wakatahwa mu mwoyo mavo. Veciita bzakanaka [“hana,” Shanduro yeNyika Itsva] yavo yakacena; veciita bzakaxata [hana] yavo yakangora.” (VaRoma 2:14, 15) Pikija vayani vacikazivi mutemo ja Jehovha kamare nguva jimweni vangandundihwa ngo hana voita mukuzwirana no zviambi zvo umwari.

7. Ngenyi nguva jimweni hana ingashaisha kushanda?

⁷ Asi, hana nguva jimweni ingashaisha. Ngenyi? Rangariranyi basi, muezaniso wo thoci. Mapiria aro akapera irona arikwanisi kubvenekera gwanja renyu. Ngozvinoitikavo no hana yedu, kudari tikatama kujija Soko ra Mwari, atizokwanisi kusianisa cakanaka no cakashata. Mukufanana, kudari hana ikanyiswa ngo zvidisiso zvo umbau zvo mwoyo wedu, iyona ingatiendesa ku divi rakashata. Zvokadi, kuti hana yedu ishande zvakanaka, tinodikana kutungamirihwa ngo mujimu mucena wa Jehovha. Pauro wakatara kudari: ‘[“Hana”] yangu yakavangiswa ngo mujimu mucena ngo inondiitira fakazi.’ (VaRoma 9:1) Waro, tingava kudini no gwinyiso ro kuti hana yedu inozwirana no mujimu mucena wa Jehovha? Zvinoitika kudari ikarovejwa.

8. (a) Mwoyo unganyisa kudini hana, zve zvicinyi zvatinodikana kureremeja maningi patinotema zvivaringo? (b) Ngenyi asipi nguva jese zvinokwana kuna muKristu kurangarira kuti ano hana yakacena? (Vonanyi masoko o pasi.)

⁸ Munotemesa kudini zvivaringo zvinobatanija hana? Vamweni vanopopora murangariro javo no mazwiro avo basi, perapo votoita zvavanoda. Perapo ivona vangatonanga kudari: “Izvi azvibharusi hana yangu.” Zvidisiso zvo mwoyo zvingava zvakavanga maningi, zvotogumira pa kunyisa hana. Bhaibheri rinonanga kudari: “Mwoyo unocengeja kupinda bzese, wakaxata kamare; ndiani anoupopora?” (Jeremia 17:9) Ngo kudaro, zvidisiso zvo mwoyo wedu, azvidikani kuva izvona zvatinoreremeja maningi. Kusiapo, itusu tinoda kureremeja pakutanga zviana zvinozodakajisa Jehovha Mwari. *

9. Kuthya Mwari i cinyi, zve kungapsasa kudini hana yedu kudari tikava nako?

⁹ Kudari cisungo cedu cikacijikiradi kamare pa hana yedu yakarovejwa, icona cinokhombija kuthya kwedu Mwari, haiwa zvidisiso zvedu pacedu. Amborangariranyi ngo pamusoro po shwiro imwe. Nehemia, mutongi waigondeka, wainga no citendehwa co kuashira mare yakatikuti no mushabo kubva ku vandhu vo mu Jerusarema. Asi wakaramba kuzviashira. Ngenyi? Iyena wainyenya kamare murangariro wo kujidira pa ngozi yo kunyangajisa Jehovha ngo kubzinyirira vandhu vake. Iyena wakananga kudari: “Inini  andizivi kumboita ibzo, ngokuti ndaithya Mwari.” (Neemia 5:15) Kuthya Mwari zvecibva mu mwoyo, kuthya ngo mwoyo wese kunyangajisa Baba wedu vo mugore, kunosisira maningi. Kuthya kwakadaro kucazotindunda kuti tipsake ndhungamiro yo Soko ra Mwari patinoda kuita cisungo.

10, 11. Zviambi zvapi zvo mu Bhaibheri zvinobhuya ngo pamusoro po kumwa doro, zve tingawanisa kudini ndhungamiro ya Mwari kuti tizvishandise?

¹⁰ Inga muezaniso, rangariranyi ngo pamusoro po shwiro yo doro. Kuna civaringo cingadikana kutemwa ngo vazinji vedu pa musongano jo kubungaija, i civaringo ici: Ndinozomwa doro here kana kuti haiwa? Cokutanga, tinodikana kujiroveja pacedu. Zviambi zvapi zvo mu Bhaibheri zvinobhuya ngo pamusoro po shwiro iyi? Bhaibheri arirambisi kumwa doro zvino mudida. Irona rinotokuja Jehovha ngo ndava yo vhinyu. (Nduyo 104:14, 15) Asi, irona rinorambisa kumwisisa no mutambo yo mabuso o kupindirija mudida. (Luka 21:34; VaRoma 13:13) Kusiapo izvo, Bhaibheri rinobatanija kumwisisa pa nda-nda-nda yo zvishaishi zvikuru, zvakadari inga uhure no kupombora. *—1 VaKorinto 6:9, 10.

¹¹ Hana yo muKristu inojijiswa no kurovejwa ngo zviambi zvondhozvo. Ngo kudaro, patinodikana kutema civaringo ngo pamusoro po kumwa doro patinonga tiri pa mabungaijo, tinoita mubvunjo jakadari inga iji: ‘Mukhaindinyi wo mabungaijo ari kunasirihwaro? Vandhu vanozoguma pakutama kupingika vodakarisisa maningi here? Ndakapeamira kwapi ngo pamusoro po doro? Kureva kuti ndikaritama andigajani zvokuti ndinorida kuitira kugajanisa mwoyo wangu here? Ndinozokwanisa kujibata pandinonga ndoopindirija mudida here?’ Patinorangarira zviambi zvo mu Bhaibheri pamwepo no mubvunjo jinobudepo, zvaizova  zvakanaka kuita mukumbiro kuitira kuwana ndhungamiriro. (Verenganyi Nduyo 139:23, 24.) Ngo kuita kudaro, itusu tinonga tecikoka Jehovha kuti atitungamirire ngo mujimu mucena wake. Tinovazve teciroveja hana yedu kuti izwirane no zviambi zvo umwari. Ngo kudaro, kuna ciro cimweni catinodikana kunasa kurangarira ushoni, patinotema zvivaringo zvedu.

12, 13. Ngo api mathangwe amweni anoitisa kuti hana jo maKristu jive jakasiana, zve tingahwisana kudini no musiano wondhowo?

¹² Kangaije munoshamaisika ngo kuziva kuti kuna musiano wakakura wo hana yo muKristu umwe nga umwe. Umweni anovona cimwe ciito kana cirovejeso kuva cakashata, kuveni umweni anocidakarira zve aavoni thangwe riri rese ro kucirambisa. Inga muezaniso, ngo pamusoro po shwiro yo kumwa doro pamwepo no vamweni, umweni angavona kuti zvakadakaja kumwa pamwepo doro no shamwari pavanonga vecitobungaija pamwepo havo co usiku kuveni umweni aadakari ndizvona. Ngenyi kuna musiano wakadari, zve ungapsasisa kudini zvivaringo zvatinotema?

¹³ Vandhu vanosiana ngo mathangwe mazinji. Kwavakakurira kunosiana maningi. Inga muezaniso, vamweni vanoziva kurembejeka kwavaihwisana nako kareko—nguva jimweni vaitonyiswa ndikona. (1 Majimambo 8:38, 39) Ngo pamusoro po doro, vandhu vondhovo vaizova no hana yaizovaita kuti varangarire maningi ngo shwiro iyi. Kudari ari wese wavo akamubvakacira ku muzi kwenyu, momupekeja doro, hana yake yaizomuita kuti arambe kumwa. Waro, imwimwi mwaizonyangajwa ndizvona here? Mwaizomuvangirija kumwa here? Haiwa. Pikija thangwe rakona muciriziva kana kuti haiwa, kangaije iyena aacaizoda kurinanga, imwimwi amucaizomuvangirija ngo ndava yo rudo hwo ciKristu.

14, 15. Hana jo maKristu o mu zana ro kutanga ro makore, jaisiyana pa shwiro yapi, zve Pauro wakapa mbhangiro yapi?

 ¹⁴ Mu zana ro kutanga ro makore, mupostori Pauro wakavona kuti hana kazinji maningi jaisiana pakati po maKristu mazinji. Mu nguva yondhoyo, hana jo maKristu amweni jaitambujika ngo ndava yo zvimwe zvokuha zvaipihwa zvithombi. (1 VaKorinto 10:25) Hana ya Pauro aicaimurambisa kuha zvokuha zvondhozvo, zvaipihwa zvithombe perapo zvotengeswa pa bazari. Kwaari, zvithombi azvicainga ciri cese, zve azvicaizova veno vo zvokuha zvinobva kuna Jehovha basi. Asi, Pauro waizwisisa kuti vamweni avacainga no mavonero ake ngo pamusoro po shwiro iyi. Kangaije vamweni vainga vakabatikana maningi ngo kunamata zvithombi vacito vava maKristu. Kovari, ciri cese cainga cakabatana no zvokunamata zvithombi kareko cainga cakashata. Waro, Pauro waizoitongesa kudini shwiro iyi?

¹⁵ Pauro wakananga kudari: “Waro, itisu tina simba, tinodikana kuthwara muthwaro yo varembi, ticikapsaki bzinotidakajira. Kristu aazivi kupsakavo bzo kujidakajira. Kaveta ngo kuteveja bzakatahwa: Kuxora ko vandhu vaixora kwakandiwira.” (VaRoma 15:1, 3) Pauro wakazwisisa kuti tinodikana kupsaka kudira pakutanga zvido zvo hama jedu, inga zvakaita Kristu. Paaivereketa ngo shwiro imweni yakabatana na iyi, iyena wakananga kuti waivona kuva zviri nane kuregera kuha kusiapo kukhugunyisa mabvuta anosisira, akapira Jesu upenyu hwake.—Verenganyi 1 VaKorinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Ngenyi vayana vana hana jicikavatenderi kuita zvimweni avadikani kutonga vayana vana hana jakasiana no javo?

¹⁶ Ngo divi rimweni, vayana vana hana jicikavatenderi kuita zvimweni, avadikani kushora vamweni, vovavangirija kuti vavone shwiro jo hana inga mavonero avanojiita ivona. (Verenganyi VaRoma 14:10.) Zvokadi, tinodikana kushandisa hana yedu kuitira kujitonga pacedu, haiwa kuitira kutonga vamweni. Ceujanyi magama a Jesu okuti: “Mucatonga  vandhu, kuti mucazotongwavo.” (Mateu 7:1) Vese muungano vanodikana kuregera kushora vamweni ngo pamusoro po shwiro jo hana. Kunja kwa izvi, tinodikana kupsaka mukana wokuengejera rudo no rubatano hwedu, tecivangisana umwe na umwe, haiwa kucamwisana.—VaRoma 14:19.

17. Nyamasi uno, hana jo vazinji jakadini?

¹⁷ Mupostori Pedhuru wakatara kudari: ‘Ivanyi no hana yakanaka.’ (1 Pedru 3:16, Shanduro yeNyika Itsva) Hana yakacena pamberi pa Jehovha Mwari i makomborero makuru maningi. Azvizivi kuezana no hana jo vazinji nyamasi uno. Pauro wakasanangura vandhu avo kuva “vaya vakadihwa cidhindo co simbi inobwaka mu [“hana”] yavo.” (1 Timoti  4:2) Simbi yo kudhindha inopisa nyama, yoisia no bzanga zve icikazwi kuhwajihwa. Vazinji nyamasi uno, vana hana jakafa—jino bzanga zve jicikahwajihwi zvokuti ajicakwanisi kuvangwaja, kuvashora, kana hana jicikanyoejeki kana kubharuka ngo kuita zvakashata. Vandhu vazinji nyamasi uno vanodakajihwa ngo kuva no hana jicikabharuki.

18, 19. (a) Mazwiro o kubharuka ko hana kana kupseruka anobeseresa kudini? (b) Tingaitenyi kudari hana yedu ikaramba yecindotitonga ngo ndava yo zvishaishi zvotakaregerehwa kare?

¹⁸ Zvokadi kamare, mazwiro o kubharuka ko hana angava amwe maitiro okutibvunja kuti taita zvakashata. Mazwiro ao angaita kuti mushaishi akhauye, kunyazi zvishaishi zvikuru kamare zvingaregerehwa. Inga muezaniso, mambo Dhavhidhi wakava no ndava ngo kuita zvishaishi zvikuru asi wakaregerehwa zvakakura ngo kuti wakakhauya  ngo mwoyo wese kamare. Kubvira pondhopo, kuzonda kwake mufambiro wakashata waakava nao no civaringo cake cokuda kuzwira mutemo ja Jehovha kwakamuita kuti avone pacake kuti Jehovha ‘wakanaka, anokungurira.’ (Nduyo 51:1-19; 86:5) Zvakadini kudari kubharuka ko hana no kupseruka kukandoramba kundoripo pikija pasure po kuregerehwa?

¹⁹ Nguva jimweni hana yo mushaishi ingapindirija mudida mukumutonga, ngo kundoramba yecibharuka nguva yakareba pasure pokupera kubesehwa. Zvikadaro, itusu tinodikana kugondesa mwoyo wedu, uwo unojipa ndava, kuti Jehovha mukuru kupinda mazwiro ese o vandhu. Itusu tinodikana kugonda no kudavira rudo hwake no kuregerera kwake, inga zvatinobvunja vamweni kuti vazviite. (Verenganyi 1 Johani 3:19, 20.) Ngo divi rimweni, hana yakacena inoviisa runyararo wo mukati, kugajana zve mudakaro mukuru, uwo unonesa kuwana mu nyika ino. Vazinji vakambowira mu cishaishi cikuru vanokuziva kusujunuhwa uku kunoshamaisa zve nyamasi vari kurarama no hana yakanaka pavanonga vecishandira Jehovha Mwari.—1 VaKorinto 6:11.

20, 21. (a) Bhuku iri rakanasirihwa kuti rimubesere kuitenyi? (b) Inga maKristu, rusujunuko wenyi watinawo, asi tinodikana kuushandisa kudini?

²⁰ Bhuku iri rakanasirihwa kuitira kumubesera kuwana mudakaro wondhowo, kuva no hana yakanaka patinonga tecirarama kumapeto ko njiku jino jinonesa jokupejisira jo mugariro wo zviro wa Sathana. Zvokadi, Bhuku iri arikwanisi kukwakwatija mutemo jese no zviambi zvese zvo mu Bhaibheri zvamunodikana kurangarira no kushandisa pa mugariro jinowanika pa njiku ngo njiku. Kusiapo izvi, atidikani kuvetera kuti zviro zvicazova zvakandoreruka ngo pamusoro po shwiro jinobatanija hana. Cidisiso co bhuku iri, ngo cokumubesera kujijisa hana yenyu pomwe no kuiita kuti ive inoziva zviambi zvo mu Bhaibheri ngo kujijira  mashandisihwe o Soko ra Mwari mu upenyu hwenyu hwo njiku ngo njiku. Mukusiana no Mutemo wa Mosi, “mupango wa Kristu” unoita kuti vaya vanoutenda vararame vecitungamirihwa maningi ngo hana no zviambi kupinda kurarama ngo mupango wakatahwa. (VaGalàsia 6:2) Jehovha wakapa maKristu rusujunuko hwakanaka maningi. Asi, Soko rake rinoceukija kuti narini atidikani kushandisa rusujunuko hwondhohwo inga “cifukijiro co bzakashata.” (1 Pedru 2:16) Kusiapo, rusujunuko uhu hunotipa mukana unoshamaisa wo kukhombija rudo hwedu kuna Jehovha.

²¹ Ngo kuita mukumbiro pamwepo no kurangarira mashandisihwe akanaka amungaita zviambi zvo mu Bhaibheri, perapo moshandisa zvisungo zvamunonga maita, munozoramba mecienderera mberi no basa rakanaka rakatanga apo mwakatanga kuziva Jehovha. ‘Simba renyu ro kuziva’ rinozorovejwa ngo ‘kushandiswa.’ (Vaheberi 5:14, Shanduro yeNyika Itsva) Hana yenyu yakarovejwa ngo Bhaibheri icazomubesera mu upenyu hwenyu hwo njiku ngo njiku. Mukuezana no thoci rinobvenekera, hana yenyu icazomubesera kutema zvivaringo zvinodakajisa baba wenyu vo mugore. Aya ndi maitiro anothembeka kuitira kuti tirambe tiri mu rudo hwa Mwari.