Yeqa uye kokuphakathi

Yeqa uye kokumunyethweyo

ISIHLOKO ESISEKUQALISENI | IBHUKU​—ELINGASOZE LITSHABALALE

Alizange Litshabalaliswe Yizitha

Alizange Litshabalaliswe Yizitha

UHLUPHO: Abezombusazwe kanye labafundisi babezigijimisela okwabo okungavumelani leBhayibhili. Babesebenzisa izikhundla zabo ukuze bavimbele abantu ukuthi bahumutshe amaBhayibhili lokuthi bawaprinte kanye lokuthi babe lawo. Nanzi izibonelo ezimbili:

  • Phose ngo-167 B.C.E.: Inkosi yase-Asiriya u-Antiochus Epiphanes, wafaka umthetho wokuthi kutshabalaliswe yonke iMibhalo yesiHebheru ngoba wayefuna ukuthi amaJuda angene enkolweni yesiGiriki. Isazimlando uHeinrich Graetz sathi sibhala ngezikhulu zika-Antiochus sathi: “Zazisithi zingathola imibhalo yoMthetho zaziyidabula ziyitshise njalo zibulale bonke ababeyibala.”

  • Phakathi kuka-500 C.E. kusiya ku-1500 C.E.: Abakhokheli bamaKatolika bacunulwa yikuthi abanye ebandleni basebetshumayela lokho okufundiswa liBhayibhili kulokuthi bafundise imfundiso yamaKatolika. Yikho-ke babeka umthetho wokuthi umuntu abe lebhuku lamaHubo kuphela futhi libe ngelibhalwe ngolimi lwesiLathini. Owayetholakala elelinye ibhuku ngaphandle kwaleli kwakuthiwa ngumhlamuki. Iziphathamandla zelinye ibandla zatshela amadoda ebandla ukuthi “athembeke, azimisele njalo ahlale ezingela abahlamuki . . . ayefuza kuzo zonke izindlu okwakulabantu ababecatshangelwa ukuthi baleBhayibhili. . . . Indlu eyayizatholakala ileBhayibhili kwakumele idilizwe.”

Aluba izitha zeBhayibhili zenelisa ukulitshabalalisa, umlayezo walo wawuzahle unyamalale.

UWilliam Tyndale wabulawa ngomnyaka ka-1536, lanxa kunjalo iBhayibhili alihumutshayo kalizange litshabalale ngitsho langesikhathi abantu befuna ukutshisa wonke amakhophi alo.

OKWENZA LANGATSHABALALI: Okwenza inkosi u-Antiochus yangaphumeleli yikuthi amaJuda amanengi ayesesabalele ayahlala kwezinye izindawo. Ezinye izifundiswa lazo zicabangela ukuthi ngekhulu lokuqala C.E. amaJuda ayehlala kwezinye izindawo ayemanengi kulalawo ayesele ko-Israyeli. AmaJuda ayegcina iMibhalo emasinagogeni njalo yiyo eyaqhubeka isetshenziswa yizizukulwane ezalandelayo okugoqela lamaKhristu.—ImiSebenzi 15:21.

Ngesikhathi kulicala ukutholakala uleBhayibhili, abantu ababelithanda babalesibindi sokuqhubeka belihumutsha njalo besenza amakhophi alo esiba manengi. Kungenzakala ukuthi phakathi lekhulu lesi-15, kulezingxenye zeBhayibhili ezasezihunyutshwe ngezindimi ezingaba ngu-33 lanxa imitshina yokuprinta yayingakabi khona. Ngemva kwalokho iBhayibhili laqalisa ukuhunyutshwa kanye lokuprintwa ngesilinganiso esikhulu.

IMPUMELA: Lanxa iBhayibhili lalihlaselwa ngamakhosi alamandla kanye labafundisi, lilokhu lihunyutshwa njalo lisakazwa kakhulu ukwedlula amanye amabhuku. IBhayibhili lintshintshe ukuphila kwabantu abanengi, amanye amazwe asekele imithetho yawo kulo njalo ezinye izindimi zilamabala athethwe eBhayibhilini.