Ir al contenido

¿Kenke Jehová itlajtoltemakauaj amo iljuichiuaj ipan se keski iljuitl?

¿Kenke Jehová itlajtoltemakauaj amo iljuichiuaj ipan se keski iljuitl?

 ¿Tlake kinpaleuia Jehová itlajtoltemakauaj ma kitlapejpenikaj tlaj iljuichiuasej?

 Jehová itlajtoltemakauaj achtoui kiitaj tlake kiijtoua Biblia uan teipa kitlapejpeniaj tlaj iljuichiuasej o amo. Se keski iljuitl, kiixpano tlen kiijtoua Biblia. Yeka, Jehová itlajtoltemakauaj amo kichiuaj. Uan ipan sekinok iljuitl, sejse tlen inijuantij moneki kitlapejpenis tlake kichiuas, kiampa amo kiyolkokos itlalnamikilis, amo kiixpanos toTeotsij yon maseualmej (Hechos 24:16).

 Ipan ni tlamachtili tikitasej se keski tlajtlanili tlen motlatsintokiaj Jehová itlajtoltemakauaj kema moneki kitlapejpenisej tlaj iljuichiuasej o amo. a

  •   ¿Nopa iljuitl kiixpano tlen kiijtoua Biblia?

     Tlen Biblia tetlajtolmaka: “Xikintlalkauikaj tlakamej tlen axkineltokaj toTeko. Ximoiyokatlalikaj. Amo xijnechkauikaj tlen axkuali tlen inijuantij kichiuaj” (2 Corintios 6:15-17).

     Jehová itlajtoltemakauaj kinekij moiyokatlalisej tlen tlamachtili tlen kiixpano Biblia. Yeka, amo iljuichiuaj ipan se keski iljuitl tlen nikaj moixtoma.

     Iljuitl tlen ika kinueyichiuaj teotsitsij. Jesús kiijtok: “San toTeko Dios xijueyichiua uan san ya xijtlepanita” (Mateo 4:10). Jehová itlajtoltemakauaj kineltokaj tlen kiijtoua ni texto, yeka amo iljuichiuaj ipan Navidad, Pascua o Domingo de Pascua yon ipan primero de mayo, pampa achtouia ipan ni iljuitl kinueyichiuayayaj sekinok teotsitsij. Uan nojkia amo iljuichiuaj ipan ni iljuitl:

    •  Kwanza. Nopa Enciclopedia Moderna, kiijtoua itoka nopa iljuitl “mokixtik tlen nopa tlajtoli swahili matunda ya kwanzaa (‘tlen achtoui temaka itlajka’)” uan mochiua “kej momajtokej iljuichiuaj ipan África kema pixkaj”. Maske sekij moiljuiaj nopa iljuitl amo kichiuaj ipan se religión, se amochtli kiijtoua nopa iljuitl eli sanse kej iljuitl tlen kichiuaj ipan África kema “kinmakaj teotsitsij uan katli ya mijkej tlen achtoui kipixkaj, kiampa kinextiaj kintlaskamatiliaj”. Nojkia kiijtoua ni iljuitl Kwanza tlen mochiua África uan tlen kichiuaj afroamericanos eli sanse, pampa “kintlaskamatiliaj katli ya mijkej pampa kinteochijkej” (Encyclopedia of African Religion [Enciclopedia de la religión africana]).

      Kwanzaa

    •  Fiesta del Medio Otoño. Nopa amochtli Otras culturas, otras formas de vida, kiijtoua ipan ni iljuitl “maseualmej kimakayayaj tlakajkaualistli metstli”. Nojkia kichiuayayaj se keski tlamantli tlen ika “siuamej kiueyichiuayayaj se teotsij” (Religions of the World—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices [Religiones del mundo: Enciclopedia exhaustiva de creencias y prácticas]).

    •  Nowruz. “Ni iljuitl uejkajkia pejkej kichiuaj katli eliyayaj tlen religión zoroástrico, uan nopa Nowruz eli se tonali tlen kiitaj tlauel tlatsejtseloltik. [...] Nojkia moiljuiaj nopa teotsij tlen tlasesejkayotl kichiualtiyaya nopa teotsij tlen tlajkotona tlen motokaxtiyaya Rapithwin ma motlati tlalijtik ipan metstli kema tlaseseya, uan ipan tonali Nowruz kiiljuichiuiliyayaj nopa teotsij tlen tlajkotona, kiampa momajtokej kichiuaj tlen religión zoroástrico” (Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura [Unesco]).

    •  Shab-e Yalda. Ni iljuitl kichiuayayaj kema tlaseseyayaya uan uejkauayaya youali, ipan ni iljuitl “kiueyichiuayayaj Mitra” katli eliyaya teotsij tlen tlauili (Sufism in the Secret History of Persia [El sufismo en la historia secreta de Persia]). Nojkia moiljuiaj ni iljuitl eli sanse kej kema romanos uan griegos kiueyichiuayayaj Tonati. b

    •  Día de Acción de Gracias. Sanse kej iljuichiuayayaj ipan Kwanza, ipan ni seyok iljuitl nojkia kinueyichiuayayaj teotsitsij kema pixkayayaj. Teipa, “ni iljuitl tlen uejkajkia momajtoyaj kichiuaj nojkia pejkej kichiuaj katli kiijtouayayaj eliyayaj Cristo itokilijkauaj” (A Great and Godly Adventure—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving [Una gran aventura piadosa: Los peregrinos y el mito del primer día de Acción de Gracias]).

     Iljuitl tlen kichiuaj pampa motetsauiaj o pampa tlaneltokaj ipan suerte. Biblia kiijtoua: “Miak inmojuantij innechtlauelkajtokej [...] uan inkitlalijtokej mesa para inkinueyichiuaj sekinok teotsitsij [teotsij tlen suerte, TNM]” (Isaías 65:11). Yeka, Jehová itlajtoltemakauaj amo kichiuaj ni iljuitl:

    •  Iván Kupala. “Miakej kineltokaj kema iljuichiuaj ipan tonali tlen Iván Kupala, nochi tlamantli tlen onka kejuak kikixtia ichikaualis uan maseualmej uelis kiselisej nopa chikaualistli tlaj kipiaj suerte uan amo majmauij” (The A to Z of Belarus [Bielorrusia de la A a la Z]). Achtouia nopa iljuitl kichiuayayaj kema tlauel tlatotoniayaya uan amo nima tlayouayaya. Se amochtli kiijtoua “nopa iljuitl momanelok ika tlen kichiuayayaj ipan teopa [tonali tlen san Juan Bautista] kema katli kiijtouayayaj eliyayaj Cristo itokilijkauaj nojkia pejkej kichiuaj” (Encyclopedia of Contemporary Russian Culture [Enciclopedia de la cultura rusa contemporánea]).

    •  Año Nuevo Lunar (Año Nuevo chino o Año Nuevo coreano). “San ipan nopa tonali, maseualmej tlauel kinekij kipiasej suerte, kinueyichiuasej teotsitsij uan katli ya mijkej, uan nochi kinekij kipiasej miak tlamantli ipan seyok xiuitl” (Mooncakes and Hungry Ghosts—Festivals of China [Festivales chinos: Pasteles de la luna y fantasmas hambrientos]). Nojkia kiampa kichiuaj ipan Corea ipan Yankuik Xiuitl, “kinueyichiuaj katli ya mijkej, kichiuaj se keski tlamantli tlen ika kinekij ma kintlalkauikaj amo kuali ajakamej uan tlen ika kinekij kipiasej suerte, uan nojkia kiniljuiaj katli tlamatij ma kiniljuikaj tlake kinpanos ipan seyok xiuitl” (Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide [Enciclopedia de las celebraciones de Año Nuevo de todo el mundo]).

      Año Nuevo chino

     Iljuitl tlen kichiuaj pampa moiljuiaj ipan totlakayo tijpiaj se tlamantli tlen amo miki. Biblia xitlauak kiijtoua nochi maseualmej mikij (Ezequiel 18:4). Yeka, Jehová itlajtoltemakauaj amo kiniljuichiuiliaj mijkatsitsij, kej ipan ni iljuitl:

    •  Kema kiniljuichiuiliaj mijkatsitsij (o Xantolo). Se amochtli kiijtoua ipan nopa tonali “kinilnamikij nochi mijkatsitsij katli kichijkej tlen kuali”. Uan nojkia kiijtoua: “Ipan Edad Media (500-1500 kema ya ualajtoya Jesús) miakej kineltokayayaj mijkatsitsij katli itstoyaj ipan purgatorio, monextiyayaj ipan nopa tonali kej fantasmas, brujas, tamasolimej, o sekinok tlamantli, uan san monextiyayaj ika maseualmej katli kinchiuilijkej tlen amo kuali” (New Catholic Encyclopedia [Nueva Enciclopedia Católica]).

    •  Festival Ching Ming uan Festival de los Fantasmas Hambrientos. Ipan ni ome iljuitl kinueyichiuaj katli ya mijkej. Se amochtli kiijtoua ipan nopa iljuitl Festival Ching Ming “kitlaliaj tlakualistli, tlen kiisej, uan kitlatiaj tomij, kiampa katli miktokej amo mayankamikisej yon amikisej uan kipiasej tomij” (Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals [Costumbres de todo el mundo para celebrar la vida: desde baby showers hasta funerales]). Nopa amochtli nojkia kiijtoua katli iljuichiuaj ipan Festival de los Fantasmas Hambrientos kineltokaj “ipan nopa youali kema nopa metstli temitok, mijkatsitsij uan katli yoltokej uelis monojnotsasej. Yeka, moneki momokuitlauisej uan kinueyichiuasej mijkatsitsij, kiampa amo kinchiuilisej tlen amo kuali”.

    •  Chuseok. Se amochtli kiijtoua kema mochiua ni iljuitl ipan Corea, “kinmakaj mijkatsitsij kej tlakajkaualistli, tlakualistli uan vino”. Nopa tlakajkaualistli kinextia “maseualmej kineltokaj nojua yoltok itonal katli miki” (The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics [La tradición coreana de la religión, la sociedad y la ética]).

     Iljuitl tlen mouika ika tlen kichiuaj tetlajchiuianij. Biblia kiijtoua: “Axkema xijtenkauakaj se inmokone para tlakajkaualistli, niyon amo xijchiuakaj se inmokone ma pano ipan tlitl. Axkema xiakaj ika se tlen tetonalita, o tlen teiljuia tlen onkas teipa, o tlen tlamati, niyon ika se tlen tetlajchiuia. Axkema xiakaj ika se tlen teuiuichiua, niyon tlen tekiti ika magia, niyon tlen kinnojnotsa ajakamej o tlen miktokej. ToTeko Dios tlauel kinkualankaita tlen kichiuaj nochi ni tlamantli, niyon axkineki kinitas” (Deuteronomio 18:10-12). Jehová itlajtoltemakauaj amo kinekij kichiuasej yon se tlamantli tlen mouika ika tlen kichiuaj tetlajchiuianij, yeka amo kitekiuiaj astrología (tlen kitekiuiaj katli tlamatij), amo iljuichiuaj ipan Halloween yon ipan ni iljuitl:

    •  Año Nuevo cingalés uan Año Nuevo tamil. “Katli iljuichiuaj ipan nopa iljuitl [...] momajtokej kichiuaj se keski tlamantli san ipan se keski tonali pampa moiljuiaj kiampa kuali itstosej” (Encyclopedia of Sri Lanka [Enciclopedia de Sri Lanka]).

    •  Songkran. Se amochtli kiijtoua itoka ni iljuitl, tlen mochiua ipan Asia “mokixtijtok tlen nopa tlajtoli sánscrita [...] tlen kiijtosneki ‘moijkuinia’ o ‘mopatla’ ”. Ni iljuitl “kiixnextia tonati kalaki ipan constelación Aries” (Food, Feasts, and Faith—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions [Comida, fiestas y fe: Enciclopedia de cultura gastronómica en las religiones del mundo]).

     Iljuitl tlen moyakana ika nopa Tlanauatili tlen kimakakej Moisés, uan tlen ayokmo mochiua pampa Jesús motemaktilik. Biblia kiijtoua: “Cristo kitlamiltik iteki iTlanauatil Moisés” (Romanos 10:4). Maske Cristo itokilijkauaj nojua kinpaleuia tlen kiijtoua nopa Tlanauatili tlen kimakakej Moisés, amo kichiuaj iljuitl tlen ika kiilnamikij kema asis Mesías pampa Cristo itokilijkauaj kimatij ya ualajki. Biblia kiijtoua: “Kema aya ualayaya Cristo, nochi nopa tlanauatili ipati eliyaya pampa elki keja se ekauilotl tlen kinextik tlen ualaskia teipa. Pero ama ualajtok Cristo, uan ayok ipati nochi nopa tlanauatili tlen uejkajkia” (Colosenses 2:17). Yeka Jehová itlajtoltemakauaj amo kichiuaj nopa, pampa maseualmej kipiuilijtokej sekinok tlamantli tlen amo kiijtoua Biblia, uan nojkia amo kichiuaj ni iljuitl:

    •  Janucá. Judíos kichiuaj ni iljuitl pampa kiilnamikij kema kimaktilijkej Jehová nopa teokali tlen Jerusalén. Maske kiampa kichiuaj, Biblia kiijtoua Jesús kitekimakakej kej Sumo Sacerdote uan “axkalajki Kampa Más Tlatsejtseloltik ipan se teopamitl tlen tlamachijchiuali ipan ni Tlaltipaktli, pero kalajki Kampa Más Tlatsejtseloltik nepa iluikak uan ya nopa más kuali” (Hebreos 9:11). Cristo itokilijkauaj kimatij toTeotsij itlanechikol kipatlak nopa teokali tlen eltoya Jerusalén.

    •  Rosh Hashaná. Eli achtoui tonali tlen nopa xiuitl judío. Uejkajkia, ipan nopa tonali kimakayayaj toTeotsij tlakajkaualistli tlen tlauel ipati (Números 29:1-6). Kema Jesús ualajki uan elki Mesías, kitlamiltik nopa uan kichijki “ma ayok temakakaj tlakajkaualistli para toTeko” (Daniel 9:26, 27). Yeka, nopa tlakajkaualistli ayokmo eli ipati iixpa Jehová.

  •   ¿Ipan nopa iljuitl monechikouaj katli tlayakanaj ipan sekinok religiones?

     Tlen Biblia tetlajtolmaka: “Tlen kineltoka toueyiteko Cristo axtleno kipia ika se tlen axkineki kineltokas. Nojkia iteopa toTeko axtleno kipia ika toteotsitsij tlen tlakamej kinmachijchijtokej” (2 Corintios 6:15-17).

     Maske Jehová itlajtoltemakauaj kichiuaj kampeka kuali mouikasej ininuaya sekinok maseualmej uan kitlepanitaj tlen kineltokaj, amo tlapaleuiaj kema mosentiliaj tlen sekinok religiones, kej tlen tikitasej nikaj.

     Kema kiniljuichiuiliaj maseualmej o kema tlen mochiua ipan se religión kichiua sekinok religiones sansejko ma tlaueyichiuakaj. Uejkajkia, kema toTeotsij kiyakanki ialtepe ipan nopa tlali tlen kinmakaskia, itstoyaj maseualmej katli eliyayaj tlen sekinok religiones, yeka kiniljuik itekipanojkauaj: “Amo xijchiuakaj niyon se tlajtoli ininuaya, niyon ika inintlaixkopinkayouaj. [...] Intla inkiueyichiuasej inintlaixkopinkayouaj, uajka nelia inmechmasiltisej” (Éxodo 23:32, 33). Yeka Jehová itlajtoltemakauaj amo kichiuaj ni iljuitl:

    •  Loi Krathong. Ipan nopa iljuitl, maseualmej tlen Tailandia “kichijchiuaj pilchikitsitsij ika xiuitl. Nopaya kitlaliaj velas o kopali uan teipa kitlaliaj kampa atl uan kiuika. Moiljuiaj nopa pilchikitsitsij kiuika nochi tlen amo kuali kinpanoskia. Ipan nopa iljuitl nojkia kiilnamikij kampa moketski Buda, iteno ueyatl” (Encyclopedia of Buddhism [Enciclopedia del budismo]).

    •  Día Nacional de Arrepentimiento. Se tekichijketl tlen Papúa Nueva Guinea kiijtok ipan periódico The National, katli iljuichiuaj ipan nopa tonali nojkia “kineltokaj tlen Cristo itokilijkauaj tlamachtiaj”. Nojkia kiijtok nopa iljuitl “kinpaleuia maseualmej ma kineltokakaj tlen Cristo tlamachtik”.

    •  Vesak. Ni iljuitl tlauel kipatiitaj budistas. “Ipan nopa iljuitl kiilnamikij kema Buda tlakatki, kitlauiliaj uan kenijkatsa onasi [nirvana]” (Diccionario de religiones comparadas).

      Vesak

     Iljuitl tlen maseualmej momajtokej kichiuaj maske amo uala ipan Biblia. Jesús kiniljuik katli tlayakanayayaj ipan religiones: “Inkikauaj ni tlanauatili tlen toTeko temakak para inkintokilisej inmotlalnamikilis”. Uan nojkia kiniljuik san tlapik kiueyichiuayayaj toTeotsij pampa tlamachtiyayaj “san inintlajtol tlakamej” (Mateo 15:6, 9). Jehová itlajtoltemakauaj kineltokaj tlen Jesús kiijtok, yeka amo kichiuaj ni iljuitl:

    •  Epifanía (Timkat o Los Reyes Magos). Ipan ni iljuitl kiilnamikij kema nopa astrólogos yajkej kiitatoj Jesús o kema moatsonpoliuiltik. Se amochtli kiijtoua, ni iljuitl “mochiuayaya ipan primavera uan kinueyichiuayayaj teotsitsij tlen ueyatl, teipa nojkia pejkej kichiuaj katli kiijtouayayaj eliyayaj Cristo itokilijkauaj” (The Christmas Encyclopedia [Enciclopedia de la Navidad]). Nopa iljuitl tlen etíope tlen Timkat, eli sanse ika ni iljuitl, “uan maseualmej tlauel momajtokej kichiuaj” (Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World [Enciclopedia de sociedades y culturas del mundo antiguo]).

    •  Iljuitl tlen Asunción de la Virgen María. Ni iljuitl kichiuaj pampa kiijtouaj kiilnamikij kema Jesús inana tlejkok iluikak. Nopa Diccionario de religiones comparadas kiijtoua maseualmej “achtoui pejkej kineltokaj nopa tlamachtili [...] ipan itlamia siglo IV” uan “ipan NT [Nuevo Testamento] amo kiijtoua yon se tlamantli tlen kinextia tlaj kiampa panok”.

    •  Iljuitl tlen Inmaculada Concepción. Nopa Enciclopedia Católica Online kiijtoua ni tlamantli tlen inmaculada concepción de María: “Biblia amo tlamachtia nopa tlamantli”. Uajka, ni eli se tlamachtili tlen san tlamachtiaj ipan teopa.

    •  Cuaresma. Nopa Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana kiijtoua “kema ya panotoya xiuitl 325” kiijtojkej ipan Cuaresma monekiyaya mosauasej uan moyolkokosej ika tlen kichijtoyaj, kiampa pejkej kichiuaj kema ya panotoya 200 xiuitl kema tlankej kiijkuilouaj Biblia. Ipan nopa achtoui tonali tlen Cuaresma, ipan Miércoles de Ceniza, nopa enciclopedia nojkia kiijtoua: “Ipan xiuitl 1091, ipan se tlanechikoli tlen mochijki ipan Benevento, Urbano II kiijtok nochi katli tlaneltokayayaj monekiyaya ma kinkuanexuikaj”.

    •  Meskel. Ipan nopa iljuitl tlen mochiua ipan Etiopía iljuichiuaj pampa kiilnamikij “kema kipantijkej Vera Cruz, nopa cruz kampa kikuapilojkej Jesús, uan ipan nopa tonali kichiuaj se ueyi tlitl uan kema kiyaualouaj mijtotijtiauij” (Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World [Enciclopedia de las sociedades y culturas en el mundo medieval]). Jehová itlajtoltemakauaj amo kitekiuiaj cruz kema kiueyichiuaj toTeotsij.

  •   ¿Ipan nopa iljuitl kiueyichiuaj se maseuali, se organización o bandera?

     Tlen Biblia tetlajtolmaka: “Uan toTeko nojkia kej ni kiijtok: ‘Tlatelchiuali nopa tlakatl tlen motemachia ipan se tlakatl uan mouejkatlalia tlen na niiTekoʼ ” (Jeremías 17:5).

     Maske Jehová itlajtoltemakauaj kintekipachoua tlen kinpano sekinok maseualmej uan kitlajtlaniaj toTeotsij ma kinpaleui, inijuantij amo kichiuaj ni iljuitl.

     Kema kiiljuichiuiliaj se tlanauatijketl o se akajya katli tlauel kiixmatij. Biblia kiijtoua amo ma timotemachikaj ipan maseualmej, pampa ininnemilis “tlalochpoliuis keja se ijiyotl” (Isaías 2:22). Yeka Jehová itlajtoltemakauaj amo iljuichiuaj kema se tlanauatijketl kiaxitia ixiui.

     Kema kiiljuichiuiliaj bandera. Jehová itlajtoltemakauaj amo iljuichiuaj ipan Día de la Bandera. ¿Kenke amo kichiuaj? Pampa Biblia kiijtoua: “Amo xikintlepanitakaj tlaixkopinkayomej” (1 Juan 5:21). Sekij maseualmej moiljuiaj amo kiueyichiuaj bandera pampa amo eli se teotsij. Kema nopa historiador Carlton Hayes kiijtok kenijkatsa “ipan ni tonali kiueyichiuaj ininaltepe”, nojkia kiijtok: “Miakej maseualmej san bandera tlauel kipatiitaj uan kiueyichiuaj”.

     Iljuitl tlen ika kiueyichiuaj se santo. ¿Tlake kichijki apóstol Pedro kema se tlakatl motlankuaketski iixpa? Biblia kiijtoua: “Pedro kitlalanki uan kiiljuik: ‘Ximoketsa, amo ximotlankuaketsa noixtla, pampa na nojkia nitlakatl keja ta’” (Hechos 10:25, 26). Pedro uan sekinok apóstoles amo kinejkej ma kinueyichiuakaj. Yeka Jehová itlajtoltemakauaj amo kinueyichiuaj maseualmej katli kinitaj kej santos, yeka amo iljuichiuaj ipan:

    •  Día de Todos los Santos. Nopa amochtli Año cristiano, kiijtoua ipan ni iljuitl “kiniljuichiuiliaj nochi santos”. Nojkia kiijtoua: “Katli momachtiaj tlen uejkajkia panok, amo kipantijtokej kenijkatsa pejkej kichiuaj ni iljuitl”.

    •  Kema kiiljuichiuiliaj Tonantsi Guadalupe. Ipan ni iljuitl kiiljuichiuiliaj “la Patrona de México”, uan miakej maseualmej moiljuiaj eli María, inana Jesús. Ipan 1531 kiijtouaj monextik kampa itstoya se tlakatl (Enciclopedia Guadalupana).

      Iljuitl tlen Tonantsi Guadalupe

    •  Día del santo o día onomástico. Se amochtli kiijtoua ipan “nopa tonali kiiljuichiuiliaj se santo tlen ika kitokaxtlaliaj se konetl kema kikuaaltiaj o kema kichiua iconfirmación”. Uan nojkia kiijtoua “nopa tonali tlauel kipatiitaj” (Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals [Costumbres de todo el mundo para celebrar la vida: desde baby showers hasta funerales]).

     Iljuitl tlen kichiuaj políticos o kema mosentiliaj pampa kinekij kipatlasej se keski tlamantli. Biblia kiijtoua: “Más kuali nimotemachis ipan toTeko uan axipan se tlakatl” (Salmo 118:8, 9). Jehová itlajtoltemakauaj amo kinekij maseualmej ma moiljuikaj inijuantij motemachiaj se maseuali kitlamiltis tlen amo kuali, yeka amo tlapaleuiaj ipan campañas políticas o ipan sekinok tlamantli, kej ipan Día Internacional de la Juventud o Día Internacional de la Mujer. Nojkia amo iljuichiuaj ipan Día de la Emancipación, yon ipan sekinok iljuitl. Jehová itlajtoltemakauaj motemachiaj san toTeotsij iTlanauatijkayo uelis kichiuas maseualmej ayokmo ma mochikoitakaj uan nochi kuali ma itstokaj (Romanos 2:11; 8:21).

  •   ¿Nopa iljuitl kichiua ma kinpatiitakaj san katli euaj ipan se altepetl uan ma kinchikoitakaj sekinok?

     Tlen Biblia tetlajtolmaka: “Nelia nijmati toTeko axtechchikoiknelia titlakamej. Uan ipan kampa ueli tlali yajaya kinselia nopa tlakamej tlen kitlepanitaj uan tlen kichiuaj tlen kuali” (Hechos 10:34, 35).

     Maske Jehová itlajtoltemakauaj kitlepanitaj kampa itstokej, amo tlapaleuiaj kema maseualmej kiiljuichiuiliaj se altepetl pampa kinekij kiuejkapantlalisej.

     Iljuitl tlen ika kinueyichiuaj soldados. Jesús amo mosisiniyaya, yeka kiniljuik itokilijkauaj: “Xikiniknelikaj inmokualankaitakauaj uan xijtlajtlanikaj toTeko ma kinteochiua tlen inmechtlaijiyouiltiaj” (Mateo 5:44). Yeka Jehová itlajtoltemakauaj amo iljuichiuaj ipan ni iljuitl tlen ika kinueyichiuaj soldados:

    •  Día de Anzac. Se diccionario kiijtoua “Anzac kiijtosneki nopa Fuerzas Armadas tlen Australia uan Nueva Zelanda” uan “kej panotiajki tonali, ipan Día de Anzac pejkej kinilnamikij nochi katli mijkej ipan tlauilankayotl” (Historical Dictionary of Australia [Diccionario histórico de Australia]).

    •  Día de los Veteranos (Día para Recordar, Domingo del Recuerdo uan Día de la Conmemoración de los Caídos). Nopa Enciclopedia Moderna kiijtoua ipan nopa tonali kiniljuichiuiliaj “katli tekitikej miak xiuitl ipan fuerzas armadas [...] uan katli mijkej ipan tlauilankayotl”.

     Iljuitl tlen ika kiilnamikij tlen panok uejkajkia o kema se altepetl pejki iselti monauatia. Jesús kiijtok kenijkatsa eliskiaj itokilijkauaj: “Inijuantij axiaxkauaj ni Tlaltipaktli keja na nojkia axniiaxka” (Juan 17:16). Maske Jehová itlajtoltemakauaj kinpaktia kimatisej tlen uejkajkia panok ipan ininaltepe, amo iljuichiuaj ipan ni iljuitl:

    •  Día de Australia. Se amochtli kiijtoua ipan ni iljuitl kiilnamikij “xiuitl 1788 kema soldados tlen Inglaterra kitlejkoltijkej bandera uan kiijtojkej Australia iselti monauatiskia” (Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life [Enciclopedia Worldmark de las culturas y la vida diaria]).

    •  Día de Guy Fawkes. Eli “se tonali kema nochi maseualmej tlen Inglaterra kiilnamikij kema Guy Fawkes uan sekinok católicos kinekiyayaj ma toponi nopa Parlamento tlen Gran Bretaña uan kinekiyayaj kimiktisej tlanauatijketl Jacobo I ipan 1605” (A Dictionary of English Folklore [Diccionario de folclore inglés]).

    •  Día de la Independencia. Ipan se keski altepetl iljuichiuaj ipan nopa tonali kema ayokmo kinnauatik seyok altepetl.

  •   ¿Ipan nopa iljuitl kichiuaj tlen amo kuali uan monejnemiltiaj kej amo kinamiki?

     Tlen Biblia tetlajtolmaka: “Ya inpanotokej miak tonali kema inkichiuayayaj miak tlajtlakoli kej kichijtinemij tlakamej tlen axkiixmatij toTeko. Inkichiuayayaj miak tlajtlakoli tlen kinekiyaya inmotlakayo. Iniuintiyayaj, uan intlauejchiuayayaj, uan inyauiyayaj ipan iljuitl kampa tlauel inontlaiyayaj. Inkintlepanitayayaj tlamantli tlen tlakamej kinchijtokej, uan inkinitayayaj kej dioses, uan ya nopa toTeko axkineki kiitas” (1 Pedro 4:3).

     Jehová itlajtoltemakauaj moyakanaj ika tlen kiijtoua ni texto, yeka amo yauij ipan iljuitl kampa maseualmej tlauel moiuintiaj. Inijuantij kinpaktia moyolpakiltisej ininuaya ininuampoyouaj. Tlaj se akajya kineki kiijis vino, amo kiiji miak. Kichiuaj kampeka kineltokasej tlen tetlajtolmaka ni texto: “Ika nochi tlen inkikuaj, o inkiij, o nochi sekinok tlamantli tlen inkichiuaj, moneki xijchiuakaj nochi para iuextilis toTeko” (1 Corintios 10:31).

     Yeka Jehová itlajtoltemakauaj amo kichiuaj carnaval yon sekinok iljuitl kampa kichiuaj tlamantli tlen Biblia kiijtoua amo kuali. Nojkia amo kichiuaj nopa iljuitl judía Purim. Maske uejkajkia ipan nopa iljuitl kiilnamikiyayaj kema judíos kinmanauijkej ipan siglo quinto kema ayamo ualayaya Jesús. Nama, ipan nopa tonali kichiuaj kej eliskia se carnaval. Nopa amochtli El Judaísmo kiijtoua ipan nopa iljuitl Purim “maseualmej tlauel moiuintiaj, motlaliliaj máscaras uan moyoyontiaj ika miak tlamantli”, uan “amo kenijki kiitaj kema se tlakatl moyoyontia kej se siuatl uan se siuatl moyoyontia kej se tlakatl”.

 Maske Jehová itlajtoltemakauaj amo kichiuaj se keski iljuitl, ¿nojua kinikneliaj ininteixmatkauaj?

 Kena. Biblia kiijtoua moneki tikiniknelisej uan tikintlepanitasej toteixmatkauaj maske inijuantij kineltokaj sekinok tlamantli (1 Pedro 3:1, 2, 7). Kema se akajya mochiua se tlen Jehová itlajtoltemakauaj, ayokmo kichiua se keski iljuitl, yeka sekij iteixmatkauaj kualanij, moyolkokouaj uan moiljuiaj kinixpanok. Yeka, Jehová itlajtoltemakauaj kichiuaj kampeka kinextisej kinikneliaj, ika tlatlepanitakayotl kinixtomiliaj kenke ayokmo kichiuaj se keski iljuitl uan kichiuaj kampeka itstosej ininuaya ipan sekinok tonali.

 ¿Jehová itlajtoltemakauaj kinchiualtiaj sekinok maseualmej amo ma iljuichiuakaj ipan se keski iljuitl?

 Amo. Jehová itlajtoltemakauaj kimatij maseualmej ininselti moneki kitlapejpenisej tlen kichiuasej (Josué 24:15). Kintlepanitaj nochi maseualmej maske kipiaj seyok religión (1 Pedro 2:17).

a Ipan ni tlamachtili amo tikixtomasej nochi iljuitl tlen Jehová itlajtoltemakauaj amo kichiuaj yon nochi textos tlen kiixtoma tlen se iljuitl.

b Mithra, Mithraism, Christmas Day & Yalda (Mitra, mitraísmo, Navidad uan Yalda), de K. E. Eduljee, iamayo 31-33.