Iar l̦otak ilo juon bukwõn ilo Saxony, ilo aelõñ eo me m̦okta kar n̦aetan German Democratic Republic (GDR). Wãween mejatoto eo ilo m̦weo im̦õ ear lem̦õn̦õn̦õ im wõr yokwe ie, im jinõ im jema rar katakin eõ kõn wãween mour erreo. Aelõñin GDR ekar juon aelõñ me aolep menin wõnm̦aanl̦o̦k ko rej an kien (Communism) kõnke kien eõ wõt ewõr an maroñ ioon aolep peejnej im bwidej ko im ejjel̦o̦k an armej maroñ ie. Tokjãn kien in, kabuñ ear jab juon men el̦ap an aorõk ippãn enañin aolep armej ro ilo Saxony. Im ippa ekar ejjel̦o̦k Anij. Tõmak ko ruo me rar jelõte 18 iiõ ko m̦okta in mour eo aõ rej: tõmak eo bwe ejjel̦o̦k Anij im tõmak eo an kien (Communism).

Etke ear em̦m̦an ippa kien in? Kõnke ear em̦m̦an ippa l̦õmn̦ak eo kien in ear kwal̦o̦ke bwe aolep armej rej joñan wõt juon. Iar bar tõmak bwe ej aikuj joñan wõt juon aer ajeji aolep menin aikuj ko ñan kajjojo armej, im bwe men in enaaj kabõjrak an l̦ap jãn joñan an jet armej m̦weiie, im bareinwõt bwe en bõjrak an l̦ap jãn joñan an jet armej jeram̦õl. Kõn men in, iar poub im bõk kun̦aõ ilo juon kumi in jo̦dikdik an kien in. Ke ear 14 aõ iiõ, ekar l̦ap aõ poub ilo bũrojããk eo iar kõm̦m̦ane ñan ukoti peba ko bwe ren bar jerbal ilo wãween ko jet. Armej ro im rũtõl ro ilo bukwõn eo etan Aue rar lukkuun kam̦m̦oolol eõ kõn aõ kar kate eõ im kõn men in rar letok aõ menin nõbar kõn jerbal in iar kõm̦m̦ane. Meñe iar dik wõt, ak iar jel̦ã kajjien rũtõl in kien ro reutiej ilo aelõñin GDR. Iar l̦õmn̦ak bwe ear jim̦we mejãnkajjik ko aõ im bwe ilju im jekl̦aj eo aõ enaaj em̦m̦an.

Ak tokãlik ear lukkuun oktak mour eo aõ. Ilo 1989 eo, ear rup wõrwõr eo ilo Berlin im ilo ejja iien in wõt ear jorrããn im jem̦l̦o̦k juon kumi an kien in me ear kobaik elõñ aelõñ ko iturearin Europe (Communist bloc of Eastern Europe). Men kein me rar wal̦o̦k el̦ap aer kar kailbõk eõ. Kiiõ ij kab kile bwe ilo m̦ool ekõn lõñ men ko rejjab jim̦we me rar wal̦o̦k ilo aelõñin GDR. Ñan waanjoñak, ear wõr kalijekl̦o̦k ñan armej ro rar jab rejetake l̦õmn̦ak ko an kien in. Etke men in ear ãindein? Em̦ool ke bwe aolep ro rar rejetake kien in, rar jab lukkuun tõmak bwe aolep armej rej juon wõt? Tõmak ko an kien in rar ke lukkuun m̦ool? Men kein rar lukkuun l̦ap aer kainepataik eõ.

Kõn men in, iar ukote aõ l̦õmn̦ak kõn ta eo eaorõk im ear l̦ap wõt aõ l̦õmn̦ak bwe in katak kõn al im jiña. Kõnke ikar katak im pãd ilo juon jikuul̦ rot in im tokãlik imaroñ kar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im college, iar lukkuun kõn̦aan bwe in juon eo etijem̦l̦o̦k ilo al im ilo jiña. Bareinwõt, iar jol̦o̦k aõ kaorõk men ko iar katak kaki ke iar dik kõn  mour erreo. Limo im kam̦õn̦õn̦õ rar kiiõ men ko el̦apl̦o̦k aer kar aorõk ippa, im men in ear bar kitibuj aõ teiti elõñ jiroñ ro ilo juon wõt iien. Bõtab al, jiña, im men ko relimo rar jab kabõjrak aõ inepata. Pija ko iar jiñaiki rar bar kwal̦o̦k aõ mijak im inepata. Enaaj ewi wãween mour ilo naaj ilju im jekl̦aj? Im ta unin mour?

Iar lukkuun bwilõñ ke iar lo uwaak in kajjitõk ko aõ. Juon jota ke iar pãd ilo jikuul̦, iar bwebwenato ippãn jet iaan rijikuul̦ ro m̦õtta kõn ta eo enaaj wal̦o̦k ilju im jekl̦aj. Juon iaan rijikuul̦ rein kar juon jiroñ etan Mandy. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Mandy ear bareinwõt juon Ri Kõnnaan ro an Jeova. Ilo boñõn eo ear letok naanin kakapilõk ko rem̦m̦an. Ear ba: “Andreas, el̦aññe kokõn̦aan loi uwaakin kajjitõk ko am̦ kõn mour im kõn ilju im jekl̦aj, eokwe kwõn lukkuun riiti im katak Baibõl̦.”

Ear wõr jidik aõ pere, bõtab iar pepe bwe in pukoti uwaak ko ilo Baibõl̦. Mandy ear ba bwe in riiti Daniel jebta 2, im iar lukkuun bwilõñ kõn men ko iar riiti. Kanaan in ej kwal̦o̦k kõn kien ko rel̦l̦ap an lal̦ in me el̦ap aer kar jelõt armej ro m̦aantak ñan raan kein. Mandy ear bar kwal̦o̦k ñan ña kanaan ko jet ilo Baibõl̦ me rej kwal̦o̦k kõn ilju im jekl̦aj eo ad. Kiiõ, ij kab loe uwaakin kajjitõk ko aõ! Ak wõn eo ear je kanaan kein, im wõn emaroñ kar kwal̦o̦k kanaan kein rem̦ool? Innem, em̦ool ke bwe ewõr juon Anij?

Mandy ear kwal̦o̦k kajjien ruo rippãlele me rej Ri Kõnnaan ro an Jeova etaer Horst im Angelika, im erro ar jipañ eõ mel̦el̦e kõn Naan in Anij. Im em̦õkaj aõ kar kile bwe kabuñ eo an Ri Kõnnaan ro an Jeova wõt ej kwal̦o̦k im kõjerbale ãt eo etan Anij, Jeova. (Sam 83:18; Matu 6:9) Iar katak im jel̦ã bwe kõn̦aan eo an Jeova Anij ej bwe aolep armej ren mour indeeo ijin ioon lal̦ ilo juon pedetaij. Sam 37:9 ej ba: “A ro re kõttar Jeova renaaj jolõt ãne eo.” Ear lukkuun em̦m̦an ippa bwe kõjatdikdik in ej ñan aolep armej ro me rej kate er bwe ren mour ekkar ñan naanin kakapilõklõk im kien ko an Anij ilo Baibõl̦.

Bõtab, ear jab pidodo aõ kar ukot wãween mour e aõ bwe en ekkar ñan katak ko ilo Baibõl̦. Ear utiej bũruõ kõn aõ kar tijem̦l̦o̦k ilo al im jiña. Innem, men eo m̦oktata iar aikuj katak ñan kwal̦o̦ke ej ettã bõro. Ear jab bar pidodo aõ bõjrak jãn mour eo aõ m̦okta me ikõn kõm̦m̦ani m̦anit ko rettoon. Ak el̦ap aõ kam̦m̦oolol Jeova kõn an kwal̦o̦k an meanwõd, tũriam̦o, im kõn an mel̦el̦e kõn joñan an ro rekõn̦aan mour ekkar ñan ta eo Baibõl̦ ej katakin lukkuun kate er!

Iiõ ko 18 m̦oktata in mour e aõ rar pedped ioon tõmak kein ruo, tõmak ko an kien (Communism) im tõmak eo bwe ejjel̦o̦k Anij. Bõtab jãn kar tõre eo tok ñan rainin, em̦õj an Baibõl̦ eo lukkuun ukot mour e aõ. Men ko iar katak jãn Baibõl̦ rar kaenõm̦m̦an eõ jãn inepata ko aõ, im jipañ eõ ñan kile bwe ewõr unin aõ mour. Ilo 1993 eo, iar peptaij ãinwõt juon Ri Kõnnaan ro an Jeova, im ilo 2000 eo, iar m̦areik Tabitha me ej bar juon Ri Kõnnaan ro an Jeova im el̦ap an kijejeto. Kõm̦ro ej kate bwe en l̦ap am̦ro kõjerbale iien im jipañ im katakin ro jet bwe ren jel̦ã kõn Baibõl̦. Elõñ armej ro kõm̦ro ej iioon er me rej l̦oor tõmak kein ruo ãinwõt kar ña, tõmak ko an kien im tõmak eo bwe ejjel̦o̦k Anij. El̦ap aõ m̦õn̦õn̦õ ñe ij kwal̦o̦k ñan er ewi wãween remaroñ jel̦ã kajjien Jeova.

Jinõ im jema rar lukkuun inepata im nana aerro mour ke iar jino kobal̦o̦k ippãn Ri Kõnnaan ro an Jeova. Bõtab jãn tõre eo, erro ar loi tokjãn ko rem̦m̦an ilo mour e aõ kõn wõt aõ kobal̦o̦k ippãn Ri Kõnnaan ro an Jeova. Im̦õn̦õn̦õ bwe kiiõ erro ej riiti Baibõl̦ eo im pãd ilo iien kweilo̦k ko an Ri Kõnnaan ro an Jeova.

Elem̦õn̦õn̦õ mour in pãlele eo am̦ro Tabitha kõn am̦ro kate kõm̦ro ñan l̦oori naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦ ñan rippãlele ro. Ñan waanjoñak, kõn am̦ro l̦oore naanin kakapilõklõk eo ñan tiljek wõt ñan doon, men in ej kõkajoore mour in pãlele eo am̦ro.​—Hibru 13:4.

Kiiõ ejako aõ mijak im ekkõl kõn mour im aõ inepata kõn ilju im jekl̦aj. Ij kiiõ kile bwe ña ij juon m̦õttan doulul in baam̦le in rũttõmak ro ipel̦aakin lal̦ in me ewõr m̦õn̦õn̦õ im aenõm̦m̦an ibwiljier. Im ilo baam̦le in, joñan wõt juon wãween am kõm̦m̦an ñan doon. Eñin kar men eo iar tõmake im iar kõn̦aan bwe in loe ilo mour e aõ.