SARA chung’ tir kae to ong’iyo yo got bang’ bedo kokulore kuom seche mang’eny kotiyo. Jotich ma ne gin-go ne mor kendo ne tiyo gi kinda nikech notayogi e yo maber. Sara bende ne tiyoga. Par ane korudho lwetene bang’ tich matek. Samoro osebedo ka okwoyo kuonde moyiech e hema ma gidakie. Hema ma olos gi pien diekno nosebuth nikech chieng’ kod koth, to mano ne paro ne Sara kaka ne gisedak kuonde mopogore opogore kuom higni mang’eny. Noyudo wang’ chieng’ osechako lokore kendo piny koro ne chiegni yuso. Noneno ka Ibrahim * wuok gokinyi kendo norango yo ma noluwono korito mondo oduogi. Ka noneno ka chwore ridore e got ma ne ni machiegni, nochako bedo mamor.

Higni apar koro osekalo nyaka ne Ibrahim ng’ad Aora Yufrati ka en gi joge ma gidonjo e piny Kanaan. Sara nosebedo ka riwo chwore lwedo kuom ndalogo duto nikech nong’eyo ni Ibrahim ne nigi tich maduong’ e chopo dwach Jehova mar kelo kodhi moguedhi kod oganda. Kata kamano, Sara to ne nigi tich mane? Nosechopo higni 75, kendo ne pok onyuolo nyathi moro amora. Samoro nopenjore e chunye kama, ‘Ere kaka gima Jehova osingoni dhi nyalore to an e chi Ibrahim? ’ Chunye ne chandore, to ne en mana kare winjo kamano.

Wan bende seche moko wanyalo chako parore ni to gik ma Jehova osingo biro chopo karang’o. Seche moko bedo gi horuok nyalo bedonwa matek, to ahinya ahinya ka warito singo moro ma wageno. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom yie mar Sara?

Noyudo Ibrahim gi joode oa mana wuok Misri. (Chakruok 13:1-4) Ne giguro hembegi e gode man machiegni gi Bethel, kata Luz kaluwore gi kaka Jo-Kanaan ne luonge. Ka ne gin e godego, Sara ne nyalo neno Piny Manosingi e yo maber ahinya. Ne nitie gwenge mag Jo-Kanaan kod yore ma ne dhi e gwenge mamoko maboyo. Kata obedo ni Sara ne nyalo neno mago duto, thurgi to ne ni mabor ma ne ok onyal neno. Nodongo Ur, ma en taon ma ne yudore Mesopotamia ma ne en wuodh kilomita 1,900 kiwuok kama Sara gini nodakie. Ne oweyo wedene kuno, taon ma ne nigi chirni miuse gik mabeyo mopogore opogore, kod ode ma jaber ma ne nigi tado kod kor ot motegno, ma bende samoro ne nigi pi freji! Kata kamano, ka dibed ni e pachwa waneno ka gima Sara neno malich koparo thurgi kod gik mabeyo beyo ma noweyo chien, to mano nyiso ni kare ok wang’eyo dhako ma noluoro Nyasayeni e yo maber.

Ne ane gima roho maler notayo jaote Paulo mondo ondik higni 2,000 bang’e. Ka ne owuoyo e wi yie ma Sara kod Ibrahim ne nigo, nowacho niya: “Ka dine bed ni gisiko ka giparo kama ne giwuokie, pod dine gibedo gi thuolo mar dok.” (Jo-Hibrania 11:8, 11, 15) Sara gi Ibrahim ne ok gomb gik  ma ne giseweyo chien. Ka dine giket pachgi kuom gik ma ne giseweyo, samoro dine gidok thurgi. To ka dine gidog Ur, thuolo ma jaber ma Jehova ne dhi miyogi dine obayogi. Bende, dikoro onge ng’ato ang’ata ma parogi ka dine ok gibedo gi yie motegno.

Sara noketo pache kuom gik ma ne ni nyime to ok kuom gik machon. Omiyo, noriwo chwore lwedo e wuodhgi ka noikore fundo hema sa asaya ma ne gidar, wuotho gi jamni, kendo guro hema. Ne onano e pek kod lokruoge mamoko. Jehova nonwoyo singo ma notimo gi Ibrahim, to ne ok owuoyo kuom Sara.—Chakruok 13:14-17; 15:5-7.

Gikone, Sara nonyiso Ibrahim wach moro ma nosebedo ka oparo. Tem ane paro ka ong’iyo Ibrahim tir ka chunye chandore kae to onyise niya: “Ne koro, Jehova osemona nyuol.” Kae to onyiso chwore mondo onyuol gi jatichne ma nyako miluongo ni Hagar. Par ane lit ma Sara ne winjo e chunye kokwayo chwore wach ma kamano? Mano nyalo nenore ka gima lich ahinya e kindewagi, to e kindego, ng’ato ne nyalo nyuol gi jatichne mondo oyud nyathi ma biro kawo kare. * Be dibed ni Sara ne paro ni Nyasaye ne nyalo tiyo gi yorno mondo ochop dwache mar bedo gi oganda kokalo kuom Ibrahim? Nenore maler ni Sara noyie chiwore kata bed ni timo kamano ne tek manade. Ibrahim nokawo wachno nade? Muma wacho ni Ibrahim “nowinjo dwond [Sara].”—Chakruok 16:1-3.

Be wachno nyiso ni Jehova e ma ne ochwalo Sara mondo okwa gima kamano? Ooyo. Kar mano, kwayono ne nyiso mana paro ma dhano jabedogo. Noparo ni Nyasaye e ma nomone nyuol, kendo ne ok opar ni Nyasaye ne nigi yo machielo mar konye. Rieko ma Sara nong’adono ne dhi kelone lit kod chandruok. Kata kamano, paro ma ne en-gono nonyiso ni odewo jomamoko. Donge kido ma Sara ne nigo mar dewo jomoko morowa ahinya e piny ma ji mang’eny oheroree giwegini? Wanyiso ni wan gi yie kaka Sara ka waikore keto dwach Nyasaye motelo ne dwachwa wawegi.

Bang’ kinde matin, Hagar nomako ich. Hagar nochako chayo Sara nikech noparo ni ich ma ne en-gono nomiyo obedo ng’at malich ruok. To mano doko wach malich ma nomako Sara! Nenore ni Ibrahim noyiene Sara mondo okum Hagar kendo nenore ni Nyasaye bende noriwe lwedo. Bang’ kinde, Hagar nonyuolo Ishmael kae to higni moko nokalo. (Chakruok 16:4-9, 16) Malaika  nochako okelonegi wach mowuok kuom Jehova ka Sara koro ne en jahigni 89 to Ibrahim ne jahigni 99. Ne en wach maber miwuoro!

Jehova nochako onwoyo ne osiepne ma Ibrahim ni ne odhi miyo kothe obed mang’eny. Nyasaye noloko nyinge. Nyaka chop kindego noyudo iluonge ni Abram. Kata kamano, Jehova noloko nyinge ni Ibrahim, ma tiende en “wuon ogendini mang’eny.” Kendo kanyo e ma Jehova nokwongo wachoe tich ma Sara ne dhi bedogo. Chon niluonge ni Sarai ma tiende ne nyalo bedo “ng’at mohero dhawo,” to Nyasaye noloko nyinge mobedo Sara, ma en nying ma ji mang’eny ong’eyego sani. Tiend nyingeno en ang’o? Tiende en “Min ogendini”! Jehova nolero gimomiyo noyierone nyingno ka nowacho kama: “Anagwedhe, to moloyo anamii wuoi kuome: ee, anagwedhe, kendo enobedi min ogendini: ruodhi mag ogendini noa kuome.”—Chakruok 17:5, 15, 16.

Singo ma Jehova notimo mar kelo kodhi ma ne dhi guedho ogendini duto ne dhi chopo kokalo kuom wuod Sara! Nying ma Nyasaye noyiero ne wuoyi ma Sara nonyuolo ne en Isaka, ma tiende en nyiero. Ka ne Ibrahim okwongo winjo ni Jehova ne dhi guedho Sara kuom miye nyathine owuon “nogore piny auma, monyiero.” (Chakruok 17:17) Nowuoro wachno kendo nomor. (Jo-Rumi 4:19, 20) To nade Sara?

Bang’ ndalo moko, chwo moko adek ma welo nobiro e hemb Ibrahim. Welogo nochopo sama chieng’ ne kech kendo piny ne liet, kata kamano, Ibrahim gi Sara notimo mapiyo mondo girwak welogo. Ibrahim nonyiso Sara niya: “Reti piyo ilos rapim adek mag mogo mayom, idwale, ilosgo kuon.” E kindego, rwako welo ne en tich matek ahinya. Ibrahim ne ok oweyo tije duto ne Sara nimar noringo modhi oyang’o nyaruath kendo noiko chiemo kod math motiap. (Chakruok 18:1-8) Chwo adekgo kare ne gin mana malaike mag Jehova! Nyaka bed ni mano e gima jaote Paulo ne wuoye ka ne ondiko niya: “Wiu kik wil gi tim rwako welo, nimar kuom timo kamano jomoko norwako malaike kata ka ok ging’eyo.” (Jo-Hibrania 13:2) Donge in bende inyalo luwo ranyisi maber mar Ibrahim gi Sara kuom bedo jarwak welo?

Ka ne achiel kuom malaikego onwoyo ne Ibrahim kaka Nyasaye nosingo ni Sara ne dhi nyuolo nyathi ma wuoyi, Sara ne onge kanyo, to nonyalo winjogi ka en e hema. Paro apara ni nodhi nyuolo nyathi koseti nokawe gi wuoro monyiero kowacho niya: “Bang’ kaseti nayud mor koso, to ruodha bende oseti? ” Malaikano norieyo Sara kopenje kama: “Koso nitie gi matek motamo Jehova? ” Sara nodwoke koluor kotemo pando ni ne ok onyiero. Nowacho niya: “Ne ok anyiero.” Malaikano nodwoke kama: ‘Ooyo, ne inyiero.’—Chakruok 18:9-15.

Be nyiero ma Sara nonyierogono nonyiso ni noonge gi yie? Ok kamano kata matin. Muma wacho kama: “Kuom yie, Sara noyudo teko mar mako ich kata obedo ni nosekalo hike mag nyuol, nimar ne okwano jachiw-singono kaka Ng’at migeno.” (Jo-Hibrania 11:11) Sara nong’eyo Jehova e yo maber, kendo nong’eyo ni Jehova ne nyalo chopo singo moro amora mosetimo. Donge waduto wadwaro bedo gi yie motegno machalo kamano? Onego wang’e Nyasaye e yo maber nikech en e wuon Muma. Ka watimo kamano, wabiro ng’eyo gimomiyo Sara ne nigi yie ma kamano. Jehova en Nyasaye migeno kendo ochopo singoge duto, kendo seche moko ochopo singogo e yo ma mako dhowa ma samoro miyowa mana nyiero!

Ka ne Sara ochopo jahigni 90, noyudo gima nosebedo kogombo kuom higni mang’eny. Nonyuolo ne chwore ma koro nosechopo higni 100 nyathi ma wuoyi! Ibrahim nochako nyathino ni Isaka, ma tiende en nyiero, mana kaka Nyasaye nosewachone. Tem ane paro ka Sara bwonjo gi ilo kool  sama owacho niya: “Nyasaye osemiya nyiero; duto ma nowinji nonyier koda.” (Chakruok 21:6) Onge kiawa ni mich ma Nyasaye nomiyo Sarano nomiyo obedo mamor nyaka e thone. Kata kamano, michno bende nokelone ting’ momedore.

Ka ne Isaka oromo jahigni abich, ne gitimo nyasi maduong’ nikech koro ne oweyo dhoth. To nitie gimoro ma ne ok ni kare. Muma wacho ni Sara “noneno” tim moro ma ne ok more. Wuod Hagar ma Ishmael ma koro ne osechopo jahigni 19 ne jaroga Isaka. Mago ne ok gin mana ajara mag tugo. Higni moko bang’e, roho maler notayo jaote Paulo mowacho ni tim Ishmaelno ne en sand. Sara nofwenyo ni timno ne dhi hinyo wuode. Nong’eyo ni Isaka ne nigi ting’ maduong’ e chopo dwach Jehova. Kuom mano, nowuoyo gi Ibrahim gi chir e wi wachno. Nonyiso Ibrahim mondo oriemb Hagar gi Ishmael.—Chakruok 21:8-10; Jo-Galatia 4:22, 23, 29.

Ibrahim nokawo wachno nade? Muma wacho kama: “Wachno nodoko malit ni Ibrahim nikech en wuode.” Nikech Ibrahim nohero Ishmael ahinya, wach riembo wuodeno ne litne ma ne ok onyal paro weche mamoko. Kata kamano, Jehova to ne neno weche duto e yo maler, omiyo nodonjore e wachno. Muma wacho niya: “Nyasaye nowacho ni Ibrahim, Kik wachno obedni malit nikech wuoi, kata nikech jatichni madhako; kuom duto ma Sara osewachoni, mondo iwinj dwonde; nikech kuom Isaka noluong kothi.” Jehova nonyiso Ibrahim ni nodhi rito Hagar gi wuodeno. Ibrahim noyie timo kamano.—Chakruok 21:11-14.

Sara ne en dhako maber ma ne konyo chwore ahinya. Ne ok en dhako ma wacho weche mana mondo omor chwore. Ka ne ofwenyo wach moro ma ne nyalo kelo ne joodgi chandruok, kata ma ne nyalo hinyogi e kinde ma biro, nowuoyo gi Ibrahim achiel kachiel. Wuoyo gi Ibrahim e yo moriere kamano ok nyis ni koro ne en dhako ma wang’e tek. Kata mana jaote Petro ma bende ne nigi dhako bang’e nowacho ni Sara noketo ranyisi maber kuom miyo chwore luor. (1 Jo-Korintho 9:5; 1 Petro 3:5, 6) Kiwacho awacha adier, ka dine Sara ok owuoyo e wi wachno, dine onyiso ni ok omiyo Ibrahim luor, to mano ne dhi kelone chandruok maduong’ kaachiel gi joode duto. Sara nowacho gima nowinjore owachi.

Mon mang’eny mor ahinya gi ranyisi ma Sara noketo. Ranyisineno konyogi mondo giwuo gi chwogi e yo ma ratiro kendo ma nyiso luor. Mon moko nyalo gombo ni Nyasaye okonygi e weche moko mag dak kaka nokonyo Sara. Kata kamano, kido mabeyo ma Sara nonyiso kaka yie, hera, kod horuok pod nyalo konyogi.

Kata obedo ni Jehova noluongo Sara ni “min ogendini”, ne ok osungre ka gima koro ne en dhako ma migosi. Mano e momiyo ka notho ka en jahigni 127, Ibrahim ‘nodengo nikech Sara, kendo noyuage.’ * (Chakruok 23:1, 2) To mano kaka Ibrahim nowinjo malit ni Sara koro ne onge. Onge kiawa ni Jehova Nyasaye bende nowinjo malit ka Sara notho kendo obiro chiere e paradiso e piny manyien. Ngima maber orito Sara e kinde ma biro kod jogo duto ma luwo yie mare.—Johana 5:28, 29.