Ji mang’eny paroga ni joma osomo ahinya kod joma nigi mwandu biro bedo gi ngima maber e kinde mabiro. Giparo ni ka ng’ato osomo nyaka e yunivasiti, to obiro bedo jatich maber, odag gi joodgi maber, kendo obed raia maber. Ginyalo paro ni ng’ama osomo maber biro yudo tich ma osache bup, kendo ni ng’at ma nigi pesa mang’eny e ma biro dak maber.

Ne ane weche ma Zhang Chen modak China nowacho. Nowacho kama: “Naparo ni ka asomo ma ayudo digri e yunivasiti, to nadhi bedo momewo kendo yudo tich ma osache ni malo, mi adag e ngima maber kendo mopong’ gi mor.”

Ji mang’eny dhiga somo e yunivasiti mong’ere ahinya kata manie pinje mamoko ka giparo ni mano nyalo miyo gidag e ngima maber e kinde mabiro. Timni nosenya ahinya nyaka chop kinde ma tuo mar korona nomiyo dhi e pinje kaka mago nobedo matek. Ripot mar higa 2012 ma nochiw gi Organisation for Economic Co-operation and Development nowacho kama: “Pasent 52 mag joma dhiga somo e pinje mamoko, wuokga e pinje mag Asia.”

Jonyuol mathoth tuonerega gik mang’eny mondo nyithindgi odhi osom e yunivasiti manie pinje mamoko. Qixiang ma a Taiwan wacho kama: “Jonyuolna ne ok gin jomoko, kata kamano, ne gitimo duto ma ginyalo mondo giterwa waduto nyithindo ang’wen e kolej moro ma ni Amerka.” Mondo jonyuol oter nyithindgi somo kuonde kaka mago, seche moko chunogiga donjo e gope madongo mana kaka notimore ne jonyuol mag Qixiang.

En adier ni somo nyalo kelo ber moko. Kata kamano, ok osemiyo ji odak e ngima maber kaka ne giparo. Kuom ranyisi, ng’ato nyalo timo kinda kosomo matek kendo holo gope koni gi koni kae to gikone ok oyud tich ma nodwaro. Ripot moro ma Rachel Mui ma a Singapore ma nondiko e gaset mar Business Times wacho kama: “Kwan mar joma osomo nyaka e yunivasiti to onge tich medorega ameda.” Jianjie modak e piny Taiwan, kendo mosesomo moyudo digri mang’eny wacho kama: “Thoth joma osomo ahinya tinde timo tije ma ne ok gisomo.”

Kata mana joma oyudo tije ma ne gisomo nyalo bedo ni pok odak e ngima maber kaka ne giparo. Niran, ma a Thailand nosomo e yunivasiti e piny United Kingdom, kendo ka nodok thurgi, noyudo tich ma nosomono. Niran wacho kama: “En adier ni nayudo tich ma osache bup mana kaka nadwaro. Kata kamano, nikech ne ichula pesa mang’eny, ne chuna ni nyaka ati matek kendo kuom seche mang’eny. Gikone, kambi ma natiyoe noriembo thoth jotich moriwo nyaka an bende. Nafwenyo ni onge tich moro amoro ma nyalo miyo ng’ato obed gi ngima maber.”

Kata mana joma nigi mwandu kendo ma paro ni gidak maber, pod romoga gi chandruoge mag ngima joot, gibedoga matuo, kendo pod giparorega e wi pesa. Katsutoshi, ma a Japan wacho kama: “En adier ni ne an gi gik mang’eny, kata kamano, ne ok amor nikech ji ne nenona nyiego, kendo ne gitimona gik ma ok mora.” Miyo moro ma wuok Vietnam miluongo ni Lam wacho kama: “Ji mang’eny tiyo matek mondo giyud pesa mang’eny ka giparo ni mano biro miyo gidag maber. Kata kamano, gikone giyudo ka gidak ka giluor, gin gi parruok mang’eny, kendo gibedoga matuo.”

Mana kaka Franklin, ji mathoth osefwenyo ni nitie gima duong’ ma nyalo konyogi moloyo mana somo ma malo kod bedo gi mwandu. Kar keto pachgi kuom manyo mwandu kod gige ringruok, moko kuom jogo osetemo matek mondo gibed joma beyo kendo timo ne jomamoko gik mabeyo. Be timo kamano biro miyo gidag maber e kinde mabiro? Sula ma luwo biro miyowa dwoko mar penjono.