FUANYIKIJA Jozefe wendela munda mua nzubu mufike, utuka bisululu bua mudimu mukole uvuaye wenza muaba wa luya lua bungi. Pambelu dîba dia mu Ejipitu divua difila luya lukole mu nzubu wa buloko bu mfulu. Bidi bimueneka ne: ukavua mumanye didioto dionso dia muaba au, ne mutanta wonso wa ku bimanu. Ke wende muaba wonso uvuaye nawu. Bushuwa, bavua bamunemeka muaba eu bikole. Nansha nanku, uvua muena buloko.

Uvua ne bua kuikala wela meji bua nsombelu uvuaye nende mu mikuna ya mabue ya mu Hebelone muaba uvuaye utangila mikoko ya tatuende! Uvua ne bidimu bitue ku 17 pavua tatuende Yakoba mumutume bua kuya miaba ya mutantshi wa kilometre ya bungi ne ku nzubu kuabu. Kavua kabidi ne budikadidi bua mushindu eu to. Bana babu ne Jozefe bakamumvuila mukawu kujinga bua kumushipa, kadi bobu kumupana bu mupika. Bakaya nende mu Ejipitu, muakenzaye mudimu bua musangu wa kumpala mu nzubu mua Potifâ mfumu wa basalayi wa mu Ejipitu. Bavua beyemene Jozefe kudi mfumuende too ne pavua mukaji wa Potifâ mumushiminyine ne: uvua usua kulala nende ku bukole ne bualu ebu buakamufikisha ku diedibua mu buloko ebu. *​—Genese, nshapita wa 37, 39.

Jozefe uvua mpindieu ne bidimu 28 ne uvua mupitshishe bidimu bitue ku dikumi mu bupika ne mu buloko. Mu kuamba kuimpe, malu kaakenda mu nsombelu wende mushindu uvuaye mutekemene to. Bavua ne bua kumulekela anyi? Uvuaku mua kumona tatuende mukulakaje uvuaye munange anyi muakunyende Benyamina anyi? Mbidimu bungi kayi bivuaye mua kushala mu lutatu elu?

Ukadiku pebe mudiumvue bu Jozefe anyi? Imue misangu, nsombelu wetu udi mua kushintuluka bishilangane ne mutuvua batekemene patutshivua bana. Bushuwa, lutatu ludi mua kumueneka kaluyi lujika ne bidi mua kuikala bikole bua kumona mushindu wa kulutantamena. Tukonkononayi tshitudi mua kulongela ku ditabuja dia Jozefe.

Jozefe uvua mumanye ne: Nzambi wende Yehowa kavua mua kumulekela ne bualu ebu buakamuambuluisha bushuwa bua kutantamena ntatu. Nansha mu buloko ebu bua kubabende, Yehowa uvua anu ne mushindu wa kuambuluisha Jozefe. Nunku Bible udi wamba ne: “Yehowa uvua anu ne Jozefe, kutungunukaye ne kumuleja dinanga dia lulamatu, wenza bua alengelele mfumu munene wa buloko.” (Genese 39:21-23, NWT) Bu muvua Jozefe mutungunuke ne kuenza mudimu bikole, uvua mupeshe Nzambi mushindu wa yeye kumubenesha. Bivua ne bua kuikala bikoleshe Jozefe bikole bua kumanya ne: Yehowa uvua anu nende!

Yehowa uvuaku ne meji a kulekela Jozefe mu buloko emu bua kashidi anyi? Jozefe kavua anu mua kumanya diandamuna to, kadi wakatungunuka ne kuleja Nzambi bualu buende mu disambila. Anu bu mutubi bienzeka pa tshibidilu, diandamuna diakalua mu mushindu uvuaye kayi muelele meji to. Dikuabu dituku, kuvua dikokangana mu buloko pankatshi pa bena buloko babidi bapiabapia bavua bamfumu ba mu nzubu mua Palô. Umue uvua mfumu wa benji ba mampa ba mukalenge; mukuabu uvua mfumu wa bafidi ba maluvu.​—Genese 40:1-3.

Mfumu wa buloko uvua mupeshe Jozefe mudimu wa kutangila bena buloko babidi bavua bende lumu  abu. * Butuku bukuabu, yonso wa kudibu wakalota tshilota tshia dikema. Pavua Jozefe mubamone mu dinda, wakamona ne: kabavua bimpe to. Ke yeye kuebeja ne: “Bua tshinyi lelu mpala yenu mmibungame?” (Genese 40:3-7) Pamuapa ngikadilu yende mimpe ivua misake bantu aba bua kumuambilabu tshilumbu tshiabu. Jozefe kavua mumanye ne: muyuki wende ne bantu aba uvua mua kushintulula malu mu nsombelu wende to. Bavuaku mua kuyukila ne Jozefe bu yeye kayi utabalela bakuabu anyi? Bualu ebu budi busaka yonso wa kutudi bua kudiebeja ne: ‘Ndiku ndeja ditabuja dianyi kudi Nzambi pa kutabalela muntu nanyi anyi?’

Bantu babidi aba bakumvuija ne: bavua balubakana bua bilota bia dikema bivuabu balote ne bua muvuabu kabayi ne muntu wa kubumvuijabi. Bena Ejipitu bavua bangata bilota ne mushinga wa bungi ne bavua beyemena bikole bantu bavuabu bamba mudibu bakumbane bua kumvuija bilota. Bantu babidi aba kabavua bamanye ne: bilota biabu bivua bifuma kudi Yehowa Nzambi wa Jozefe to. Kadi Jozefe yeye uvua mumanye. Wakabajadikila ne: “Diumvuija dia bilota kadiena difumina kudi Nzambi anyi? Anyishayiku nubindondele.” (Genese 40:8, NWT) Mêyi a Jozefe aa atshidi ne mushinga lelu kudi bantu bonso badi balonga Bible ne muoyo mujima. Bivua mua kuikala bimpe bu bantu ba mu bitendelelu bionso baleje budipuekeshi bua muomumue. Tudi ne bua kumbusha meji a didibandisha ne kueyemena Nzambi patudi tukeba diumvuija dimpe dia Dîyi diende!​—1 Tesalonike 2:13; Yakobo 4:6.

Mufidi wa maluvu wakanji kuya yeye. Wakalondela Jozefe tshilota tshiende tshia muonji wa mvinyo uvua ne ntonga isatu ivua ne tumuma tua mvinyo. Tumuma tuakaboba ne mufidi wa maluvu wakakamina tumuma atu mu dikopo dia Palô. Ku diambuluisha dia Yehowa, Jozefe wakajingulula diakamue diumvuja dia tshilota atshi. Wakambila mufidi wa maluvu ne: ntonga isatu idi ileja matuku asatu; mu matuku asatu emu, Palô neakupingaje ku mudimu webe wa mufidi wa maluvu. Bu muvua mufidi wa maluvu mumueneka ne disanka, Jozefe wakamulomba ne: “Undejaku dinanga dia lulamatu, wambilaku Palô bualu buanyi.” Jozefe wakumvuija ne: bavua bamumbushe kuabu ne bamuele mu buloko kayi muenze bualu.​—Genese 40:9-15.

Bu muvua muenji wa mampa mumvue bimpe bua lumu luimpe luvua mufidi wa maluvu mupete, wakebeja pende Jozefe diumvuija dia tshilota tshiende tshia bitunga bisatu bia mampa ne nyunyi ivua izokola mampa a mu tshimue tshia ku bitunga bivua mu mutu wende. Jozefe wakapeta kabidi diumvuija dia tshilota etshi. Kadi diumvuija edi divua lumu lubi bua muenji wa mampa. Jozefe wakamba ne: ‘Diumvuija dia tshilota tshiebe didi nunku: bitunga bisatu abi mmatuku asatu. Mu matuku asatu kubangila ku lelu, Palô neakukose mutu ne neakukudike ku mutshi; nyunyi neyidie munyinyi wa pambidi pebe.’ (Genese 40:16-19, NWT) Anu bu basadidi bonso ba Nzambi ba lulamatu, Jozefe uvua muambe mukenji wa kudi  Nzambi ne dikima, mukenji uvua ne lumu luimpe ne uvua umanyisha dinyoka dia tshimpitshimpi.​—Yeshaya 61:2.

Matuku asatu pashishe, mêyi a Jozefe akakumbana. Palô wakenzeja difesto dia mufikilu wa diledibua diende, tshibilu tshivua bantu ba Nzambi ba mu bikondo bivuabu bafunda Bible kabayi benze to. Wakalumbuluisha bena mudimu bende babidi aba. Bakakosa muenji wa mampa mutu anu bu muvua Jozefe muambe, ne kupingajabu mufidi wa maluvu mu mudimu wende. Diakabi, mufidi wa maluvu eu wakapua bualu bua Jozefe muoyo.​—Genese 40:20-23.

Bidimu bibidi bijima bivua bipite. (Genese 41:1) Elabi meji mushindu uvuabi mua kuikala bitonda Jozefe! Pamuapa ditekemena diende divua dikole panyima pa Yehowa mumane kumupesha bukole bua kumvuija bilota bia dikema bia mufidi wa maluvu ne muenji wa mampa. Kadi pashishe, anu mutu dituku dionso dituadija, Jozefe uvua mua kuikala mujuke ku tulu ne ditekemena dipiadipia dia dituku divuabu mua kumulekela, kadi udimona anu mu buloko, nsombelu wende kayi mushintuluke. Bidimu bididi abi bivua ne bua kuikala bidimu bivua Jozefe mutantamene ntatu mikole. Kadi, kavua anu mulekele kueyemena Yehowa Nzambi wende to. Pamutu pa kuteketaye mu mikolo, uvua mudisuike bua kutantamena lutatu ne kushala ne bukole mu tshikondo tshia lutatu elu.​—Yakobo 1:4.

Mu bikondo bikole ebi, nnganyi wa kutudi udi kayi mua kudienzeja bua kutantamena ntatu? Bua kutantamena ntatu idi mua kutufikila, tudi dijinga ne kudifila bikole, lutulu ne ditalala dia mu mutshima didi Nzambi nkayende mua kutupesha. Anu muvua Nzambi muambuluishe Jozefe, udi kabidi mua kutuambuluisha bua kutshimuna diteketa mu mikolo ne kuikala ne ditekemena.​—Lomo 12:12; 15:13.

Mufidi wa maluvu uvua mua kuikala mupue Jozefe muoyo, kadi Yehowa yeye kavua mumupue muoyo to. Butuku bukuabu, wakalotesha Palô bilota bibidi bivuaye kayi mua kupua muoyo. Mu tshilota tshia kumpala, mukalenge uvua mumone ngombe muanda mutekete mimpe ya mafuta ipatuka mu musulu wa Nile, yeye kumonaye mikuabu muanda mutekete imueneka ne mubidi mubi minyane. Ngombe minyane yakadia ngombe ya mafuta. Pashishe Palô wakamona mu tshilota miepu muanda mutekete ya blé mimpe menemene ipatuka ku kakolakola kamue. Kadi pashishe miepu mikuabu muanda mutekete mifubisha kudi lupepele yakatoloka ne kujingila ne kumina miepu ya mimpe menemene. Mu dinda Palô wakajuka ulubakana bua bilota ebi, nunku yeye kubikila bena meji bende bonso ne bakuidi bena majimbu bua kumvuija bilota ebi. Bakapangila. (Genese 41:1-8) Katuena bamanye ni bivua bibapitshile ne bavua balue ne ngenyi mishilashilangane. Mu bulelela, Palô uvua mupange tshia kuenza, kavua mutekemene ne: uvua kabidi mua kupeta diumvuija dia tshilota tshiende.

Ndekelu wa bionso, mufidi wa maluvu wakavuluka Jozefe! Kondo kende ka muoyo kavua kamulubakaja, ke yeye kuambila Palô bua nsongalume wa pa buende uvua mu buloko uvua mubumvuije bimpe bilota biabu ne muenji wa mampa kukadi bidimu bibidi. Diakamue, Palô wakapatuisha Jozefe mu buloko.​—Genese 41:9-13.

Teta kuela meji mushindu uvua Jozefe mudiumvue pavua batuadi ba mukenji ba Palô balue bua kumupatuisha mu buloko mu dîna dia mukalenge. Uvua mua kuikala mushintulule bilamba biende diakamue ne mukunguishe nsuki yende yonso bualu ke muvua tshilele tshia bena Ejipitu. Kakuyi mpata uvua mua kuikala musambila ne muoyo mujima bua Yehowa amubeneshe mu muyuki wende ne Palô! Diakamue wakadimona kumpala kua tshilumbuluidi tshinene tshia mu lupangu lua mukalenge, muimane kumpala kua mfumu. Bible udi wamba ne: “Ke Palô kuambilaye Jozefe ne: ‘Mvua mulote tshilota, kadi kakuena muntu udi mua kutshingumvuija to. Ndi mumvue bamba bua bualu buebe ne: udi mua kumvua tshilota ne kutshiumvuija.’” Diandamuna dia Jozefe diakaleja muvuaye ne budipuekeshi ne ditabuja kudi Nzambi. Wakamuandamuna ne: “Meme tshiena ne mushinga to! Nzambi neakule bua diakalenga dia Palô.”​—Genese 41:14-16, NWT.

Yehowa mmunange bantu badi ne budipuekeshi ne bena lulamatu, ke bualu kayi kabiena bikemesha bua muvuaye mupeshe Jozefe diandamuna divua bena meji ne bakuidi kabayi bapete. Jozefe wakumvuija ne: bilota bibidi bia Palô bivua ne diumvuija dimue. Pavua Yehowa muambulule bualu ebu uvua uleja ne: bualu ebu buvua ‘bujadikibue bikole’ mbuena kuamba ne: buvua ne bua kukumbana bulelela. Ngombe mimpe ne miepu mimpe bivua bileja bidimu muanda mutekete bia biakudia bia bungi mu Ejipitu, ne ngombe minyane ne miepu ya blé mifubidile bivua bileja bidimu muanda mutekete bia tshiyole tshia nzala bikala mua kulonda bidimu bia biakudia bia bungi. Tshiyole  tshia nzala etshi tshivua ne bua kukuata ditunga dijima.​—Genese 41:25-32.

Palô wakajingulula ne: Jozefe uvua mumvuije bimpe bilota biende. Kadi ntshinyi tshivuabu mua kuenza? Jozefe wakalomba bua kulongololabu tshia kuenza. Palô uvua ne bua kukeba muntu “udi mudimuke, muikale ne meji” bua kutangila disangisha dia biakudia bia pa mutu bua kubiteka mu mayeba munkatshi mua bidimu muanda mutekete bia biakudia bia bungi bua kulua kubipesha bantu mu tshikondo tshia tshiyole tshia nzala. (Genese 41:33-36) Dimanya dia Jozefe ne dimonamona diende dia malu bivua bimuvuije mukumbane bua kuenza mudimu eu, kadi kavua muditeke yeye nkayende to. Budipuekeshi buende ne ditabuja diende bivua bivuije didibandisha kadiyi ne mushinga. Tuetu ne ditabuja dilelela kudi Yehowa, katuakujinga kudibandisha tuetu nkayetu to. Tudi ne bua kushala mu ditalala ne kushiya malu onso mu bianza bia bukole bia Nzambi.

Palô ne bena mudimu bende bonso bakamona ne: lungenyi luvua Jozefe mufile luvua lungenyi lua meji. Mukalenge uvua kabidi mumanye ne: Nzambi wa Jozefe ke uvua upesha Jozefe meji. Wakambila bena mudimu bende mu lupangu lua bukalenge ne: “Tudiku mua kupeta muntu mukuabu bu eu udi ne nyuma wa Nzambi anyi?” Wakambila Jozefe ne: “Bu mudi Nzambi mukumanyishe malu onso aa, kakuena muntu mukuabu udi mudimuke, muikale ne meji bu wewe to. Wewe ke wikala ku mutu kua nzubu wanyi, ne bantu banyi bonso nebakutumikile mu malu onso. Anu meme mundi mukalenge, nengikale munene kukupita.”​—Genese 41:38-41.

Palô wakakumbaja mêyi ende. Diakamue bakavuadika Jozefe bilamba bia line muimpe. Palô wakamupesha shene wa or wa mu nshingu, mpeta wa kutua nende tshitampi, ditempu dia bukalenge ne bukokeshi buonso bua kuendakana mu ditunga dijima ne kukumbaja lungenyi luvuaye mufile. (Genese 41:42-44) Mu matuku makese, Jozefe wakumbuka mu buloko, kudimonaye ukadi mu nzubu wa bukalenge. Uvua ujuka bimpe ne ulala mu ditalala mumanye ne: mmuntu muibidi panyima pa Palô. Bidi bimueneka patoke ne: ditabuja divua nadi Jozefe kudi Yehowa Nzambi divua ne mushinga! Yehowa uvua mumone malu mabi onso avua musadidi wende mutuilangane nawu munkatshi mua bidimu. Wakela dîyi mu malu aa mu tshikondo tshiakanyine ne mu mushindu muimpe. Yehowa kavua anu musue kulongolola malu mabi avuabu benzele Jozefe, kadi uvua musue kabidi kuakajila tshisamba tshia Isalele malu bua matuku atshilualua. Netumone muvuabi bienzeke nanku mu tshiena-bualu tshidi tshilonda tshia mu biena-bualu ebi.

Wewe mutuilangane ne ntatu, pamuapa idi imueneka kayiyi ijika munkatshi mua bidimu bia bungi, kuteketshi mu mikolo to. Vuluka bualu bua Jozefe. Bu muvuaye kayi mujimije bulenga buende, budipuekeshi, dinanukila ne ditabuja diende, wakapetesha Yehowa mushindu wa kumufuta ku ndekelu.