Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Le Wadi Uyukile?

Le Wadi Uyukile?

Lelo matafwadi ne muswelo oādi afwatulwa byasokwelwe mu masala a Babiloni wa kala bibingija namani byobya binena Bible?

BEFUNDI ba bintu bya kishiyekulu basokwele mu masala a Babiloni wa kala matafwadi masōke midiyo ne midiyo mene āingidijibwe mwanda wa kūbaka kibundi. Kukwatañana na Robert Koldewey mwifundi wa bintu bya kishiyekulu, ano matafwadi ādi asōkelwa mu nkelwa ya mudilo yādi “panja pa kibundi, pene pādi dilongo diyampe ne munamuna mivule yobādi bengidija bu bya kusōka nabyo.”

Bilembwa bya kala bilombola’mba bantu ba bulēme ba mu Babiloni bāingidije ne ino nkelwa yabo mwanda wa kulongela’mo bintu bibibibi. Paul-Alain Beaulieu, polofesele shayuka wa mānga ne ludimi lwādi lwisambwa mu Ashidiya wa kala, wa ku Univeleshite ya mu Toronto, unena’mba: “Bilembwa bivule bya bene Babiloni . . . bilombola’mba, mulopwe wāsoñenye amba boba bonso bapela kumukōkela nansha kulēmeka bintu bikola bafwaninwe kwelwa mu nkelwa ya mudilo ne kusokelwa’mo.” Kimfwa, bilembwa bimo bya mu kitatyi kya Mulopwe Nebukaneza binena’mba: “Mwibepayei, mwibasokei, mwiboshei, . . . mu nkelwa, fitulai mwishi wabo, mwibepayei na kwibela mu mudilo.”

Kino kivuluja batangi ba Bible binkumenkume bilembelwe mu Danyele shapita 3. Tutanga’mo amba Mulopwe Nebukaneza wāshimikile nkishi mukatampe wa olo mu dilungu dya Dula—panja pa kibundi kya Babiloni. Bankasampe basatu Bahebelu, ba Shadelake, Meshake, ne Abedenengo pobāpelele kwivukwila ku uno nkishi, Nebukaneza wākalebele, wāsoñanya “bakabije nkelwa misunsa isamba-ibidi kupita moikabijibwanga” ne kwibeleja abo bonso busatu “mu nkelwa itēma mudilo.” Mwikeulu mukomokomo wēbakinga ku lufu.—Dan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Ditafwadi disōke padi dijina dya Nebukaneza

Ne matafwadi a mu Babiloni nao abingija byobya binena Bible. Pa matafwadi mavule padi bilembwa bitumbija mulopwe. Bilembwa bimo binena’mba: “Nebukaneza , Mulopwe wa Babiloni . . . Njibo mikatakata yongubakile ami Mulopwe Mukatakata . . . Lutundu lwami lubikale’mo nyeke ne nyeke.” Bino bilembwa biifwene bininge na binenwa bidi mu Danyele 4:30, mwine mwianya Nebukaneza amba: “Mwene uno i Babiloni Mukatampe onaubaka ami mwine mwanda wa njibo ya bulopwe na bukomo ne buninge bwami ami mwine, ne mwanda wa ntumbo ya bukatakata bwami?”