WILLIAM BEDELL, yomuhulu wa keleke yeñwi ya kwa England, naaizo komokiswa hahulu ki miinelo yanaaizo fumana hanaaizo potela naha ya Ireland ka silimo sa 1627. Ireland ki naha mokuatile hahulu bulapeli bwa Katolika, mi neizamaiswa ki bulapeli bwa Protestanti bwa kwa naha ya Britain. Batu bane bazwile mwa bulapeli bwa Protestanti nese batolokile kale Bibele mwa lipuo zeñata za mwa Europe. Niteñi, kubonahala kuli nekusina yanaatabela kutoloka Bibele mwa puo ya Siairishi.

Bedell naikutwile kuli batu bababulela puo ya Siairishi “nebasa swaneli kusaiswa pilu bakeñisa kuli habazibi puo ya Sikuwa.” Kacwalo, akalisa musebezi wa kutoloka Bibele mwa puo ya Siairishi. Kono naalwanisizwe hahulu ki batu ba bulapeli bwa Protestanti. Kabakalañi?

Bedell naaikatulezi kuituta puo ya Siairishi. Bedell hanaali muzamaisi wa sikolo sa Trinity College mwa muleneñi wa Dublin naasusuezanga hahulu baituti ba fa sikolo seo kuituta puo ya Siairishi mi naazwezipili kueza cwalo ni hanaatilo ketiwa kuba bishopu wa Kilmore. Mane mulelo wa Queen Elizabeth I hanaakalisize sikolo seo sa Trinity College mwa England neli wa kuli kufumanehe baeteleli ba likeleke bane baka kona kuluta batu lushango lwa mwa Bibele mwa lipuo zabona. Bedell naalikile ka taata kuli mulelo wo utalelezwe.

Buñata bwa batu ba mwa sibaka sene sizamaiswa ki bishopu mwa Kilmore, nebabulela puo ya Siairishi. Kacwalo, Bedell naabata hahulu kuli kube ni baeteleli ba likeleke babakona kubulela puo ya Siairishi. Naaezize cwalo ka kususumezwa ki manzwi a muapositola Paulusi afumaneha kwa liñolo la 1 Makorinte 14:19, lelibulela kuli: “Ne ni ka tabela ku bulela manzwi a ketalizoho ka munahano wa ka ha ni li mwa puteho, kuli ni kone ku luta ba bañwi ka mulomo wa ka, ku fita ku bulela manzwi a 10,000 ka lilimi li sili,” ilikutalusa mwa puo yesa zibahali hahulu.

Batu babañwi bane bali balwanisi nebalikile ka taata kuli bapalelwise mulelo wo. Ka kuya ka batu babañwi babali baituti ba litaba zakwaikale, batu babañwi nebanga kuli kuitusisa puo ya Siairishi “nekukona kukenya batu ba mwa naha yeo mwa butata” mi babañwi bona nebabona kuli “kueza cwalo ki kulwanisa muuso.” Batu babañwi nebaikutwa kuli muuso wa naha ya England neubata kuli puo ya Siairishi isike yazibahala. Mane nekutomilwe milao yenetokwa kuli batu bababulela puo ya Siairishi basike babulelanga puo yabona ni kusalatelela lizo zabona kono baitute sikuwa ni kulatelela lizo ni mupilelo wa Sikuwa.

Mibonelo yefosahezi yene banani yona batu bane bali balwanisi neisika palelwisa Bedell kuzwelapili ni mulelo wahae. Kwamakalelo a lilimo za ma 1630, Bedell naakalisize musebezi wa kutoloka Bibele mwa puo ya Siairishi ka kuitusia litaba zeneeli mwa Bibele ya sikuwa yene liteñi ka nako yeo ya (King James Version yenehatisizwe ka silimo sa 1611). Bedell naabata kutoloka Bibele yene baka kona kuutwisisa batu babañata. Naaikutwile  hahulu bumaswe kuli batu babali babotana nebasa koni kubala Bibele kuli bafumane bupilo bobusafeli bakeñisa kuli Bibele neifumaneha feela mwa lipuo zebasautwi.—Joani 17:3.

Bedell nesi yena wapili kulemuha taba yeo. Lilimo ze 30 pili Bedell asika toloka kale Bibele yahae, bishopu yomuñwi wa libizo la William Daniel, ni yena naalemuhile kuli nekuli taata hahulu kuli mutu azibe zeiluta Bibele haiba ifumaneha feela “mwa puo yasa zibi.” Daniel naatolokile Mañolo A Sigerike A Sikreste mwa puo ya Siairishi. Bedell yena azwelapili kutuloka Mañolo A Siheberu. Mwa Bibele yebizwa Bedell’s Bible (Bibele yetolokilwe ki Bedell) kunani litaba zenetolokilwe kale ki William Daniel. Bibele yetolokilwe ki Bedell neli yona Bibele yekwanile yapili mwa puo ya Siairishi mi neeli yona inosi yenetolokilwe mwa puo yeo mi nekusika ba ni Bibele yeñwi ya Siairishi konji hamulaho wa lilimo ze 300.

Bedell, yanaaziba hahulu puo ya Siheberu naakupile batu bababeli babaziba hande puo ya Siairishi kuli bamutuse kutoloka Bibele ka kuzusa litaba mwa puo ya Sikuwa ni kuliisa mwa puo ya Siairishi. Hane banze bazwelapili ni musebezi wabona wo, Bedell, hamoho ni batusi bahae banaasepile hahulu, nebatatubisisanga ka tokokomelo ni kulukisa sinca litimana kaufela za Bibele yeo. Kuli bafumane litaba zeñwi zetusa, nebatatubanga litaba zenetolokilwe mwa puo ya Siitalia ki muluti wa za bulapeli wa kwa naha ya Switzerland wa libizo la Giovanni Diodati ni mwa Bibele ya Sigerike ya Septuagint ni litaba zabutokwa hahulu ze mwa Bibele yakale ya Siheberu.

Bedell ni sikwata sahae nebalikanyisize batoloki ba Bibele ya King James Version (ili bao mwendi buñata bwabona naabaziba hande) mi Bedell ni sikwata sahae nebabeile libizo la Mulimu mwa litimana zeñata za Bibele yeo yene batolokile. Ka mutala, kwa liñolo la Exoda 6:3, nebatolokile libizo la Mulimu kuli “Iehovah.” Bibele yenetolokilwe ki Bedell yeo yafumaneha mwa sifalana sa libuka sesibizwa Marsh’s Library, kwa Dublin, mwa naha ya Ireland.—Mubone mbokisi yenani toho ya taba yeli, “Bedell Wahupulwa mi Wazibahala.”

Bedell naafelize kutoloka Bibele yahae ibato ba ka silimo sa 1640. Kono naasika kona kuhatisa Bibele yeo honafo feela. Kabakalañi? Kakuli naasatalimana ni twaniso yetuna. Balwanisi nebasheunuzi mutoloki yanaasepilwe hahulu ki Bedell ka mulelo wa kuli bamuzwafise. Mane neba mutamelelize litaba za buhata ni kumukenya mwa tolongo. Kwandaa zeo, Bedell naalwanisizwe hahulu mwa ndwa yenetumbukile ka silimo sa 1641 yakulwanisa batu babazwa kwa England. Batu bababulela puo ya Siairishi neba silelelize Bedell ka nakonyana kusina taba ni kuli naasimuluha kwa naha ya England bakeñisa kuli nebalemuhile kuli naabalata luli. Kono hamulaho wa nako, masole babaipanguli bakenya Bedell mwa tolongo ni kumunyandisa maswe. Nto yeo ki yona yeneitahisize kuli Bedell ashwe ka silimo sa 1642. Kacwalo, Bedell naasika bateñi ka nako yene bahatisa Bibele yanaatolokile.

Musebezi wa Bedell wa kutoloka Bibele neubatile kupala ndu yahae hane isinyizwe. Kono ka litohonolo, mulikanaa hae naakonile kubukeleza litaba kaufela zene batolokile. Hamulaho wa nako, Narsiso Marsh, yanaatilo ba yomuhulu wa mabishopu mwa Armagh ni bishopu wa provinsi mwa Keleke ya kwa Ireland, naatilonga litaba zeo. Narsiso naafumani lituso za masheleñi ku caziba wa sayansi yabizwa Robert Boyle ili nto yenetahisize kuli Bibele yenetolokilwe ki Bedell ihatiswe ka silimo sa 1685.

Bibele yenetolokilwe ki Bedell neisa tabelwi hahulu ki batu babañata mwa lifasi. Nihakulicwalo, kutoloka Bibele yeo, neli muhato wabutokwa one utusize batu babañata kuutwisisa hande Bibele, sihulu batu bababulela puo ya Siairishi mwa naha ya Ireland, ya Scotland mane cwalo ni mwa libaka zeñwi zeñata. Batu bao cwale, nese bakona kuituta litaba za Mulimu ka kuipalela Linzwi la Mulimu mwa puo ya bona.—Mateu 5:3, 6.

Bibele yetolokilwe ki Bedell izwezipili kutusa batu babalata niti kuzwelepili kuituta litaba za Mulimu mwa puo ya bona kuto fita ni kacenu. Muuna yomuñwi yabulela puo ya Siairishi, yasazo ituta zeiluta Bibele luli, ubulela kuli: “Hane lubalile Bibele yetolokilwe ki Bedell, neluikutwezi zeibulela Bibele mwa puo ya luna. Nto yeo ki yona yenetusize hahulu na ni lubasi lwaka kuituta niti yefumaneha mwa Bibele.”