JOSEFA u buyela moya o futumala, mi u lupelela muunko o zwelela kwa lipalisa za mayangayanga ni kwa limela ze ñwi za mwa mezi. U shimbilwe mwa koloi ya balekisi ba ne ba sila maalo a nuka ye tuna ya Nile. Mu eze inge kuli mwa bona baana ba ba zamaya ni likamele za bona bukaufi ni nuka ku liba kwa tolopo ye ñwi ya mwa Egepita, mi fokuñwi ba tahisa kuli linyunywani ze fumaneha kwa nuka li fufele mwahalimu. Josefa hape u nahana kwa zwa kwa Hebroni, naha ya malundu ili ye se li kwahule-hule, mi cwale sa li mwa naha i sili.

Mu nge kuli mu bona linjoko ze sweli ku eza lilata le lituna ni ku tulaka kwa likota za munganda ni za feiga. Josefa naa sa utwi ze ne ba ambola batu bakeñisa kuli naa sa utwi puo ye ne ba itusisa. Mwendi naa lika kuli a zibe litaluso za manzwi a mañwi e ne ba bulela. Mi mwendi naa sweli ku ituta puo yeo. Kono sa naa ziba feela kikuli hasana ku kutela habo yena hape.

Josefa naa sa li mutangana wa lilimo ze 17 kamba 18, kono naa kopani ni butaata bo ne bu ka ziyeza baana ba bañata ba ba hulile. Bahulwani ba hae ne ba mu shwezi hahulu muna bakeñisa kuli Josefa naa latiwa hahulu ki bo ndatahe, mi ne ba batile ku mu bulaya. Kono se ba mu lekisa kwa balekisi bao. (Genese 37:2, 5, 18-28) Cwale, ha se ba zamaile ka lisunda li sikai, balekisi bao ne se ba ikutwa tabo bakeñisa kuli ne se ba li bukaufi ni tolopo ye tuna mo ne ba lela ku yo lekisa Josefa ni lika ze ñwi ze ne ba shimbile kuli ba fumane polofiti. Ki nto mañi ye ne tusize Josefa kuli a si ke a zwafa ni ku lembwala? Mi ni luna kacenu lu kona ku tibela cwañi mataata a mwa bupilo ni ku sitatala kuli li si ke za sinya tumelo ya luna? Lu ka ituta ze ñata hahulu ku ze ne ezahezi ku Josefa.

“Josefa a iswa kwa Egepita; mi Potifaro, nduna ya Faro ni muzamaisi wa balibeleli, wa Muegepita, a mu leka kwa Maishimaele ba ba mu isize kwateñi.” (Genese 39:1) Ka manzwi a manyinyani ao, Bibele i lu tusa ku lemuha maswabi a naa ikutwile mutangana yo ha naa nze a lekiswa lwa bubeli. Naa li feela siluwo! Lwa kona ku nahana feela mwa naa ikutwela Josefa ha naa nzaa latelela muñaa hae yo munca, yena nduna wa Muegepita, ha ba nze ba fita mwa makululu mo ku tezi batu ili mwahalaa lintolo ku liba kwa ndu ya naa ka yo pilanga teñi.

Ndu yeo ne i shutana hahulu ni mandu kaufela a naa kile a pila ku ona Josefa. Naa hulezi mwa lubasi lwa batu ba ne ba pila bupilo bwa ku tuta-tuta, ba ne ba pila mwa litente, ba ne ba lisa mitapi ya lingu. Kono ko kwa naa ya ku Muegepita ya bizwa Potifaro ne ba pila mwa mandu a mande, a pentilwe ka mibala ye benya. Bapumbuli ba lika ba talusa kuli Maegepita ba kwaikale ne ba lata hahulu ku cala limela, mi ne ba na ni masimu a na li mwa makwakwa mo ne ba calanga likota za miluti ye minde, ni masa mo ne ba lima kuma, mulilima, ni limela ze ñwi za mwa mezi. Mandu a mañwi naa yahezwi mwahalaa masimu, mi naa na ni malibela a mande mo ne ba kona ku ina batu ku fukelwa ki moya, hape naa na ni mahaulo a matuna a kenya moya ni mizuzu ye miñata, ku beya cwalo ni muzuzu wa licelo o mutuna ni tundu twa babeleki.

Kana Josefa naa tabisizwe hahulu ki lika zeo? Ha ku bonahali cwalo. Mane ku bonahala kuli naa ikutwile  hahulu bulutu. Puo, mutinelo, ni mukabelo wa Maegepita ne li ze sienyi ku yena, mi bulapeli bwa bona ne bu shutanela kwahule hahulu ni bwa hae. Ne ba lapela milimu ye miñata-ñata, ne li ba mabibo, ne ba saba hahulu ba ba shwile, mi ne ba lumela kuli ba ba shwile ba pila ko kuñwi. Niteñi, ku na ni nto ye ñwi ye ne tusize Josefa ku sa ikutwa hahulu bulutu. Bibele i bulela kuli: “Muñaa Bupilo a ba ni Josefa.” (Genese 39:2) Ku si na ku kakanya, Josefa naa taluselize Mulimu maikuto a hae kaufela. Bibele i bulela kuli: “Muñaa Bupilo u fakaufi ni ba ba mu lapela kaufela.” (Samu 145:18) Ki ka nzila ifi ye ñwi yeo Josefa naa sutelezi bukaufi ni Mulimu wa hae?

Mutangana yo naa si ka zwafa kono naa zwezipili ku peta misebezi ya hae ka mwa naa konela kaufela. Ku eza cwalo ne ku tahisize kuli ha fuyaulwe hahulu ki Jehova, mi a kala ku tabelwa hahulu ki muñaa hae. Potifaro a lemuha kuli mutangaa hae yo naa fuyaulwa hahulu ki Jehova, yena Mulimu ye ne ba lapela ba lubasi lwa Josefa, mi ku si na ku kakanya, ku fuyaulwa ko ne ku tahisize kuli Muegepita yo a zwelepili ku ba ni sifumu. Josefa a zwelapili ku latiwa ki muñaa hae kuli mane Potifaro a mu fa ku babalela lika kaufela kakuli Josefa naa na ni buikoneli.—Genese 39:3-6.

Josefa ki mutala o munde ku ba banca ba ba sebeleza Mulimu kacenu. Ka mutala, ha ba li kwa sikolo, ba kana ba ipumana mwahalaa batu ba litumelo za mioya, ba ba eza lika ze si ka luka ili ba ba si na sepo mwa bupilo. Haiba mu mwa muinelo o cwalo, mu hupule kuli Jehova haa si ka cinca. (Jakobo 1:17) U sa tusa batu kaufela ba ba sepahala ku yana ili ba ba ikataza ku eza ze mu tabisa. Wa ba fuyaulanga hahulu mi u ka mi fuyaula ni mina.

Ka nako ya cwale, taba i bonisa kuli Josefa naa zwelapili ku hula. Mutangana a hula ku ba muuna ya tomile hande ni ya buheha. Taba yeo i bonisa kuli mutangana naa ka tahelwa ki butaata bakeñisa kuli ku buheha hañata ku tahisanga kuli mutu a tabelwe ki batu ba bañata ka nzila ye sa swaneli.

Josefa naa sepahala kono musalaa Potifaro yena naa sa sepahali. Bibele i li: “Musalaa muñaa hae a mu talima, mi a li ku yena: ‘U fose ni na.’” (Genese 39:7) Kana Josefa naa lumezi ku fosa ni musali yo bakeñisa kuli naa mu tundamena? Bibele ha i bonisi kuli Josefa naa si na litakazo ze ba na ni zona mitangana ba bañata kamba kuli mwendi musali yo ya naa nyezwi ki muuna ya naa fumile hahulu ni ya naa na ni maata, kuli naa si na ponahalo ye kateleha. Kana Josefa naa ka nahana kuli muñaa hae naa si ke a ziba? Kana naa ka kenelwa ki muliko wa ku nahana kuli ku fosa ni musali yo ne ku ka mu fumanisa sifumu?

Niti kikuli, ha lu koni ku ziba lika kaufela za naa nahanile Josefa. Kono ku na ni sisupo se si lu tusa ku ziba ze ne li mwa pilu ya Josefa. Si boniswa hande  ki kalabo ya naa file ye li: “Bona, muñaa ka ha ni buzi se siñwi sa za ndu ya hae; za hae kamukana u li beile mwa mazoho a ka; Ha ku na yo muhulu ku na mwa ndu yona ye, mi ha si ka ni hanisa se siñwi haisi wena, kakuli u musalaa hae; ni ka eza cwañi bumaswe bo butuna cwalo, na foseza Mulimu?” (Genese 39:8, 9) Mu eze nge kuli mwa bona mutanga yo inzaa bulela manzwi ao ka ku tiya. U ikutwa ku ziyeleha hahulu ha nahana za kezo ya bata ku mu kenya ku yona musali yo. Kabakalañi?

Sina mwa naa bulelezi Josefa, muñaa hae naa mu sepile. Potifaro naa beile lika kaufela za mwa ndu ya hae mwa mazoho a Josefa, naa si ka mu hanisa se siñwi haisi feela musalaa hae. Kacwalo, Josefa naa ka kona cwañi ku foseza muñaa hae ka nzila ye cwalo? Naa toile hahulu muhupulo wo. Kono ku na ni nto ya na toile hahulu ni ku fita: taba ya ku foseza Mulimu wa hae, yena Jehova. Josefa naa itutile ze ñata hahulu kwa bashemi ba hae ka za mubonelo wa Mulimu wa linyalo ni busepahali bwa mwa linyalo. Jehova naa tomile linyalo la pili mi naa talusize hande maikuto hae ka za linyalo. Muuna ni musalaa hae ne ba swanela ku kumalelana, ku ba “nama i liñwi feela.” (Genese 2:24) Batu kaufela ba ne ba likile ku sinya tamahano yeo ne ba halifezwi ki Mulimu. Ka mutala, baana ba ne ba batile ku fosa ni musalaa Abrahama kukululu wa Josefa ni musalaa Isaka yena kukwaa hae Josefa, ne ba batile ku kena mwa butaata bo butuna hahulu. (Genese 20:1-3; 26:7-11) Josefa naa itutile hande tuto yeo mi naa bata ku zwelapili ku pila ka yona.

Musalaa Potifaro naa si ka tabiswa ki za naa utwile. Mu nahane feela taba ya kuli mutanga wa mayemo a kwatasi u hana ku eza za mu bulelela muñaa hae, mane ni ku bulela kuli ku eza cwalo ki “bumaswe bo butuna”! Nihakulicwalo, musali yo kona a tundamena. Mwendi bakeñisa ku ikutwa bunde ni ku ba hahulu ni muikuhumuso, musali yo a tundamena Josefa kuli a lumele ku fosa ni yena. Ka ku eza cwalo, naa bonisize moya o swana ni wa naa bonisize Satani ha naa lika Jesu. Satani ni yena naa palezwi, mi mwa sibaka sa kuli a zwafe, a libelela “nako ye ñwi hape.” (Luka 4:13) Batu ba ba sepahala ni bona ba swanela ku ikatulela ku eza ze lukile ni ku zwelapili ku itiisa. Ki mona mwa naa ezelize Josefa ona cwalo. Nihaike kuli muinelo wo ne u zwezipili ku ba teñi “zazi ni zazi,” Josefa naa si ka cinca mubonelo wa hae. Bibele i bulela kuli: ‘Naa si ka lumela.’ (Genese 39:10) Nihakulicwalo, musalaa Potifaro, naa tundamezi.

Ha mu atumela ka nako yeo batanga ba hae ba bañwi ne ba siyo mwa ndu. Naa ziba kuli Josefa naa ka taha mwa ndu kuli a to peta musebezi wa hae. Josefa ha sa keni mwa ndu, musali yo ha mu lika hape. Ha swala siapalo sa hae ni ku mu kupa lwa mafelelezo kuli: “Fosa ni na!” Josefa a nga muhato kapili-pili. Josefa ha naa iposhola mwa lizoho la musali, ku kuta mwamulaho, musali a kumalela kwa siapalo sa hae. Ha cupuka mwa siapalo ni ku si siya mwa mazoho a musali. Mi kihona cwale a mata!—Genese 39:11, 12.

Taba ye i lu hupulisa kelezo ya naa file muapositola Paulusi, ye li: “Mu sabe kwa buhule!” (1 Makorinte 6:18) Josefa u tomile mutala o munde hahulu kwa Bakreste kaufela ba niti! Mwa bupilo, lu kana lwa sebelisana ni batu ba ba sa zibi milao ya Mulimu ye ama mizamao, kono seo ha si talusi kuli lwa swanela ku lumela ku kukuezwa ku eza lika ze maswe. Lu swanela ku hana ku eza bumaswe, ku si na taba ni ze ka zwa mwateñi kaufela.

Mwa taba ya Josefa ze ne zwile mwateñi ne li ze tuna. Musalaa Potifaro naa bata ku yolisa misuha. Kapili-pili a kalisa ku huwaka, mi a biza batanga hae ba bañwi kuli ba kene mwa ndu. Ha bulela kuli Josefa naa bata ku mu swala likalala mi ha kalisa ku huwa, Josefa sa mata. Musali yo a buluka siapalo sa Josefa sina bupaki ni ku libelela fa naa ka kutela muunaa hae. Potifaro ha sa kutile, musalaa hae a to mu bulelela litaba zeo za buhata ni ku talusa kuli ne li mulatu wa yena Potifaro kakuli ki yena ya naa tisize muzwahule yo mwa ndu ya bona. Potifaro naa ezizeñi? Bibele i bulela kuli: “Buhali bwa hae bwa tuka”! Ha a laela kuli Josefa a lengiwe mwa tolongo.—Genese 39:13-20.

Ha lu zibi litaba ze ñata ka za mo ne li inezi litolongo za mwa Egepita mazazi ao. Bapumbuli ba fumani libaka ze cwalo ze sinyehile, ze bonahala kuli ne li yahilwe ka nzila ye tiile hahulu ili ze ne na ni mizuzu ya litokisi ni litolongo za misima. Linzwi la “tolongo” la naa itusisize Josefa kwa ku talusa sibaka sa na tamezwi ku sona, ha li tolokwa linzwi ka linzwi li talusa musima, ili nto ye bonisa kuli naa li mwa sibaka sa lififi mi naa si na sepo ya ku zwa mwateñi. (Genese 40:15) Mwa buka ya Lisamu, lu bala kuli Josefa naa  talimani ni nyandiso ye ñwi hape, Bibele i li: “Ba tama mahutu a hae ka mawenge; mulala wa hae wa beiwa mwa lisipi.” (Samu 105:17, 18, NW) Maegepita fokuñwi ne ba tamanga mazoho a lipantiti kwa mukokoto wa lona ili ku li tamelela mwa liñokolwa, ba bañwi ne ba tamiwanga lisipi mwa milala. Josefa u lukela ku ba ya naa nyandile hahulu ka ku ezwa maswe cwalo, hailifo ne ku si na za naa fosize!

Ku tuha fo, manyando ao ne si a ka nako ye kuswani. Bibele i bulela kuli Josefa “a ina cwalo mwa tolongo.” Naa tandile lilimo ze ñata mwa sibaka se si maswe seo! * Mi Josefa naa sa zibi haiba naa ka be a lukuluzwi muta o muñwi. Ki nto mañi ye ne tusize Josefa kuli a kone ku tibela maikuto a ku zwafa ni ku lembwala, ku zwa lizazi la pili la ku tamiwa kwa hae ni ku zwelapili cwalo?

Bibele i lu fa kalabo ye susueza, ha i li: “Muñaa Bupilo a ba ni Josefa, a mu eza ka musa.” (Genese 39:21) Ha ku na mamota a tolongo, kamba mawenge, kamba litolongo za mwa misima ze kona ku palelwisa Jehova ku bonisa musa kwa batanga ba hae. (Maroma 8:38, 39) Lwa kona ku bona Josefa inze a taluseza Jehova yena Ndatahe wa kwa lihalimu ka za butuku bo butuna bwa naa utwa mi hasamulaho ki yo wa ba ni kozo ni buiketo bwa mwa munahano, ze kona ku zwa feela ku “Mulimu ya omba-omba mwa miinelo kaufela.” (2 Makorinte 1:3, 4; Mafilipi 4:6, 7) Ki lika mañi ze ñwi zeo Jehova naa ezelize Josefa? Bibele i bulela kuli Jehova naa zwezipili ku eza Josefa “ka musa, a mu fumanisa sishemo ku nduna wa tolongo.”

Mapantiti ne ba fiwanga musebezi wa ku eza, mwa muinelo wo, Josefa hape naa ezize ze ne tahisize kuli Jehova a mu fuyaule. Naa sebelize ka taata ni ku eza hande mwa misebezi kaufela ya naa filwe mi naa beile mataata a hae kaufela mwa mazoho a Jehova. Bakeñisa ku fuyaulwa ki Jehova, Josefa naa sepilwe hahulu mi naa kutekiwa sina feela mo ne ku bezi ha naa li mwa ndu ya Potifaro. Bibele i bulela kuli: “Nduna wa tolongo a beya mapantiti kaufela ba ba inzi mwa tolongo mwa mazoho a Josefa, mi kamukana ze ne ezwa mwateñi, ne li yena ya naa li eza. Nduna wa tolongo naa sa tatubi se siñwi sa linto kaufela ze inzi mwa mazoho a hae, kakuli Muñaa Bupilo naa kondisa za naa eza.” (Genese 39:22, 23) Josefa naa omba-ombilwe hahulu ki ku ziba kuli Jehova naa mu babalela!

Lu kana lwa ipumana mwa miinelo ye taata mwa bupilo ya ku eziwa maswe ki batu ba bañwi, kamba ku tahelwa ki lika ze maswe ili ze utwisa butuku, kono lwa kona ku ituta ze ñata kwa tumelo ya bonisize Josefa. Haiba lu sutelela ku Jehova ka tapelo, ku zwelapili ku sepahala ku yena, ni ku eza lika ze mu tabisa, u zibe u ka lu fuyaula. Ha ne li Josefa, Jehova naa mu fuyauzi hahulu ni ku fita sina mo lu ka bonela mwa taba ya kwapili ya litaba ze.