Ne ni hulezi mwa tolopo ye bizwa Rmaysh, ye fumaneha bukaufi ni museto o aluhanya naha ya Israel ku ya Lebanon, ka nako yeo mwa naha ne ku na ndwa. Ni sa hupulanga lindalamiti mo ne li pumakelanga mahutu a batu ba ba si na mulatu, ha ne li tunyanga. Bupilo ne bu li taata, mi bukebenga ni mifilifili ne li atile hahulu.

Lubasi lwa luna ne lu yanga kwa keleke ye bizwa Maronite, ili ye ñwi ya likeleke za Katolika za kwa mboela wa Yurope. Bo ndate ne ba patehile ku babalela lubasi lwa luna lwa batu ba 12, kono bo ma bona, ne ba bonanga teñi kuli kaufelaa luna ba ba sinyezi lwa ya kwa keleke. Kono nako ha ne i nze i ya, na fita fa ku lemuha kuli keleke ni yona ne i palezwi ku tusa batu ba ba ziyelehile, sina feela mo ne ba palelezwi batu ba bañata mwa naha.

Ha ne ni li mwa lilimo za ka za bucaha, na kala ku ba ni takazo ye tuna mwa papali ya lindwa ya kung fu. Na ikataza hahulu ku ituta yona kuli mane kwa mafelelezo ne se ni na ni yeloseli ye tuna hahulu mwa ku laha limbakela ni ku posa liñindi mi ne se ni li sikwala mwa ku itusisa lilwaniso ze shutana-shutana ze itusiswanga mwa lipapali ze cwalo. Kiha ni ipulelisa mwa pilu na li: ‘Na ziba kuli ha ni koni ku tuhelisa ndwa, kono na kona ku tuhelisa batu ba mifilifili.’ Ne se ni ezanga kuli ha ni bona feela batu ba babeli ba ba lwana kipeto na kena kwateñi. Ne ni li mutu wa kacima-cima, mi ne ni nyemiswanga feela ki lika ze nyinyani. Bakeñisa taba yeo ya ku bata ku felisa mifilifili ni bumaswe, batu ba kwa mboela wa Lebanon ne se ba ni saba hahulu.

Mwa silimo sa 1980, na kala ku swalisana ni sikwata sa kung fu mwa Beirut. Ne ni yanga kwa ku ituta kung fu zazi ni zazi, nihaike kuli mwa sibaka seo, ne ku tunyiswanga limbomba za mifuta-futa mi lifulai za ndwa ne li wisiwa ka zazi. Se ne ni ziba feela mwa bupilo bwa ka ki ku ca, ku lobala, mi ne ni pila inge mwa naa pilezi Bruce Lee, ya naa li caziba yo mutuna mwa papali ya kung fu, ya naa simuluha kwa China mi naa bapalanga mwa mafilimu a kwa America. Ne ni likanyisize hahulu mupilelo wa hae, muzamaelo wa hae mane ni mwa naa huwelanga ha naa bapalanga kung fu. Ne ni sa menyangi.

Takazo ya ka ne li ya ku bata ku ba caziba wa papali ya kung fu mwa China. Zazi le liñwi manzibwana, ha ne nze ni ituta ka taata mwa ku yo bapalela papali ya kung fu kwa China, se ni utwa batu ba ba ngongota fa munyako.  Ne li mulikanaa ka ya naa tile ni Lipaki za Jehova ba babeli. Ne ni tinile mwa liapalo ze nsu za ku bapala ka zona, mi ne ni sweli ku lota mifufuzo fa mubili, kiha ni ba bulelela kuli: “Hakuna se ni ziba ka za Bibele.” Ne ni sa zibi kuli ku zwelela feela ona fo, mupilelo wa ka ne u ka be u cincize.

Lipaki bao, ba ni bonisa mwa Bibele libaka batu ha ba sa koni ku felisa mifilifili ni bumaswe. Ba ni taluseza kuli Satani Diabulosi ki yena ya tahisa mataata a cwalo. (Sinulo 12:12) Ne ni tabisizwe hahulu ki mo Lipaki bao ne ba boniselize kuli ki batu ba kozo ni ba ba na ni buikolwiso kwa lika ze ba bulela. Ne ni susuelizwe hahulu ha ne ba ni taluselize kuli Mulimu u na ni libizo. (Isaya 12:2) Hape ne ba ni bonisize liñolo la 1 Timotea 4:8, le li bulela kuli: “Ku itwaeza kwa kwa mubili ku tusa hanyinyani; kono ku sepahala ku Mulimu ku tusa mwa lika kaufela, kakuli ku lu sepisa bupilo bwa cwale ni bo bu sa taha.” Manzwi ao naa ni tusize hahulu mwa bupilo bwa ka.

Ka bumai, ne ni palezwi ku bonana hape ni Lipaki bao bakeñisa kuli ba lubasi lwa ka ne ba ba bulelezi kuli ba si ke ba tahanga. Nihakulicwalo, ne ni nahanile za ku tuhela ku itutanga kung fu, kuli ni kale ku itutanga Bibele. Bahulwani ba ka ni banyani ba ka, ne ba si ka tabela muhupulo wo, nihakulicwalo, ne ni ikatulezi ku bata Lipaki za Jehova kuli ni itutange Bibele ni bona.

Ne ni zwezipili ku bata-bata Lipaki kono ne ni sa ba fumani. Ka nako ye swana yeo, kwa ezahala nto ye ne ni lembwalisize hahulu, nto yeo ne li lifu la bo ndate la ka sipundumukela mi ku tuha fo, ne ku bile ni mataata a mañwi mwa lubasi lwa luna. Ha se ni kalile ku beleka kwa kampani ya za buyahi, zazi le liñwi, Adel muuna ye ne lu beleka ni yena a ni yemisa ni ku ni buza libaka ha ne ni bonahala ku tokwa tabo mwa bupilo. A kalisa ku ambola za sepiso ye mwa Bibele ya kuli bafu ba ka zuha. Ka likweli ze 9 ze ne latelezi, na ituta Bibele ni Paki yo ya musa, ili ya naa na ni pilu-telele.

Ha ne lu nze lu zwelapili ku ituta, na kalisa ku lemuha kuli ne ni tokwa ku eza licinceho ze tuna mwa bupilo bwa ka. Ku eza cwalo ne si nto ye bunolo. Ne ni li mutu ya na nyema-nyemanga kapili. Bibele ne i ni tusize ku ziba mwa ku ambukela kacima-cima, mi ne ni itutile kuli ha ni swaneli ku filikanywanga ki taba ni taba. Ka mutala, kwa Mateu 5:44, ku na ni kelezo ya Jesu ye li: “Mu zwelepili ku lata lila za mina ni ku lapelela ba ba mi nyandisa.” Mi kwa Maroma 12:19 ku na ni temuso ye li: “Mu si ke mwa kutiseza bumaswe ka ili mina, . . . kakuli ku ñozwi kuli: ‘Ku lombota ki kwa ka; ki na ya ka kutiseza, ku bulela Jehova.’” Mañolo ao ni a mañwi, a ni tusize hanyinyani-hanyinyani ku ba mutu wa kozo.

Nihaike kuli kwa makalelo ba lubasi lwa ka ne ba lwanisize keto ye ne ni ezize ya ku ituta Bibele ni Lipaki za Jehova, mazazi a, ba kuteka Lipaki. Mi mane ka nako ya cwale munyanaa ka wa swalisana ni na mwa ku lapela Jehova, mi bo ma ne ba zwezipili ku fa kemelo kwa tumelo ya luna ku fitela ba timela.

Hape ni fuyauzwi hahulu ka ku fumana musali yo munde ya sepahala, wa libizo la Anita, mi ki yena ye ni swalisana ni yena mwa ku sebeleza Mulimu mwa bukombwa bwa nako kaufela. Ku zwa feela ka silimo sa 2000, na ni bo Anita lu pilile mwa muleneñi wa Eskilstuna, mwa Sweden, ili ko lu sweli ku eza musebezi wa ku luta Bibele kwa batu ba ba bulela puo ya Siarabe.

Ni sa utwelanga hahulu butuku batu ba ba sweli ku nyanda bakeñisa mifilifili. Kono ku ziba libaka lika ze cwalo ha li ezahala ni ku ziba kuli Mulimu u tuha a li felisa, ku ni tusanga ku ba ya tabile ni ku ikutwa ku ba ni kozo mwa munahano.—Samu 37:29.