TOHO YA TABA

Kana Maswaniso A Mapunu A Kona ku Tisa Butata Kamba Kutokwa?

Mwa lifasi kacenu ku na ni maswaniso a mapunu a mañata hahulu. * Maswaniso a mapunu a fumaneha mwa lika za ku fundota ka zona, mwa mitinelo ya batu, mwa mafilimu, mwa lipina, mwa limagazini, fa TV, mwa lipapali za fa kompyuta, fa lifoni, fa Mawebusaiti, ni fa liprogilamu za fa Intaneti za ku lumelana ka zona mapikica. Mazazi a, ku bonahala kuli batu ba bañata se ba nga kuli maswaniso a mapunu a lukile. Kacenu batu ba bañata mwa linaha ze ñata ba buha hahulu maswaniso a mapunu ku fita mo ne ku belanga kwamulaho.—Mu bone mbokisi ye li:  “Litaba ka za Maswaniso A Mapunu.”

Mufuta wa maswaniso a mapunu ni ona u sweli wa cinca. Caziba ya bizwa Gail Dines u ñola kuli: “Maswaniso a mapunu a boniswa kacenu se li a maswe hahulu kuli mane maswaniso a mapunu a naa ngiwa ku ba a maswe hahulu mwa linako za kwamulaho saa ngiwa kuli a lukile.”

Mu bona cwañi licinceho zeo? Kana maswaniso a mapunu ki nto ya ku itabisa feela ka yona ye si na butata kamba ki nto ye kona ku tahisa butata? Jesu naa bulezi kuli: “Kota ye nde kaufela i beyanga muselo o munde,  kono kota kaufela ye maswe i beyanga muselo o maswe.” (Mateu 7:17) Maswaniso a mapunu a tahisa muselo mañi? Kuli lu fumane likalabo kwa lipuzo zeo, ha lu nyakisiseñi lipuzo ze ñwi ka za maswaniso a mapunu.

Maswaniso a mapunu a amanga cwañi mutu?

ZE BA BULELA LICAZIBA: Maswaniso a mapunu a ngongwela hahulu, mane licaziba ni baalafi ba bañwi ba bapanyanga maswaniso a mapunu kwa milyani ye kola.

Bo Brian, * ba ne ba buhanga hahulu maswaniso a mapunu fa Intaneti ba bulela kuli: “Ne ni sa koni ku ina feela ni sa buhi maswaniso a mapunu. Ne ni ikutwanga feela inge mutu ya lyangani. Ne ni njanjanga ni ku opa toho. Ne ni likanga ka taata ku tuhela ku buha maswaniso a mapunu, kono nihaiba hamulaho wa lilimo ze ñata ne ni si ka kona ku tuhela ku buhanga maswaniso a mapunu.”

Batu ba ba buhanga maswaniso a mapunu hañata ba patanga mukwa wa bona. Ba buhelanga maswaniso a cwalo kwa mukunda mi ba pumanga. Ki lona libaka buñata bwa batu ba ba na ni mukwa wo, ha ba ikutwanga buinosi, maswabi, ku ikalelwa, ku ziyeleha, ni bunyemi. Mane ba bañwi, ba kenelwanga ki mihupulo ya ku bata ku ipulaya. Bo Serge ba ne ba ikungelanga maswaniso a mapunu fa Intaneti ni ku a beya fa luwaile lwa bona lwa ku fumbata ibato ba ka zazi ni zazi, ba bulela kuli: “Ne ni hapilwe hahulu ki mukwa wo. Ne ni ikutwanga ku sa ba wa butokwa, ku ikutwa mulatu, buinosi, ni ku ziyeleha. Ne ni utwanga hahulu maswabi mi ne ni sabanga ku kupa tuso kwa batu ba bañwi.”

Ku bona maswaniso a mapunu, nihaiba feela ka nako ye kuswani ku kona ku tahisa butata. Ha naa fa bupaki bwa hae mwa katengo ka ka pahami ka kwa America, Dr. Judith Reisman caziba mwa litaba za maswaniso a mapunu, naa bulezi kuli: “Maswaniso a mapunu ha libalehi ka bunolo mi a cincanga munahanelo wa mutu, fokuñwi mutu u kona ku tahelwa ka sipundumukela ki lipono za maswaniso a cwalo, mi ku kona ku mu bela taata ku a libala.” Musizana wa lilimo ze 19 ya bizwa Susan, ya naa boni maswaniso a mapunu fa Mawebusaiti a maswaniso a mapunu, u bulela kuli: “Ni sa hupulanga maswaniso ao. Ka linako ze ñwi ni hupulanga maswaniso ao ni si ka libelela. Ku bonahala kuli ha ni na ku a libala.”

SISUPO SA BUTOKWA: Maswaniso a mapunu a tahisanga kuli mutu a be mutangaa ona mi a mu nyandisanga.—2 Pitrosi 2:19.

Maswaniso a mapunu a amanga cwañi mabasi?

ZE BA BULELA LICAZIBA: Buka ye ñwi ye ñozwi ki bo Wendy ni bo Larry Maltz, i bulela kuli: “Manyalo a felanga, mi mabasi a shandaukanga bakeñisa maswaniso a mapunu.”

Maswaniso a mapunu a tahisanga kuli manyalo a fele ni ku shandaula mabasi, ka:

▪ Ku tahisa kuli batu ba ba nyalani ba tuhele ku sepana, ku ba ni silikani, ni lilato mwa linyalo la bona.—Liproverbia 2:12-17.

 ▪ Ku susueza buitati, ku sa lata ku eza lika hamoho mwa linyalo, ni ku sa kolwiswa ki mutu ye u nyalani ni yena.—Maefese 5:28, 29.

▪ Ku tahisa kuli mutu a kale ku nahananga za mikwa ye maswe ya ku eza ka yona somano ni ku ba ni litakazo ze fosahalile.—2 Pitrosi 2:14.

▪ Ku tahisa kuli mutu ya buhanga maswaniso ao a hapeleze mutu ya nyalani ni yena ku eza somano ka nzila ye maswe hahulu.—Maefese 5:3, 4.

▪ Ku susueza mutu ku sa sepahala ku mutu ya nyalani ni yena.—Mateu 5:28.

Bibele i taluseza batu ba ba nyalani kuli ba si ke ba ezana “ka ku sa sepahala.” (Malaki 2:16) Ku sa sepahala mwa linyalo ku tahisanga butata ili nto ye kona ku felisa linyalo. Mi manyalo a felanga ka nzila ye cwalo a tahisanga kuli bana ba nyande.

Hape maswaniso a mapunu a kona ku ama maswe banana. Bo Brian ba ba bulezwi kwa makalelo, ba talusa kuli: “Zazi le liñwi ha ne ni li wa lilimo ze bato ba 10, ha ne lu sweli ku bapala muipato ne ni fumani limagazini za bo ndate za maswaniso a mapunu. Na kala ku buha maswaniso ao kwa mukunda, kono ne ni si ka utwisisa se ne si tahisize kuli ni tabele ku buha maswaniso a cwalo. Ku zwelela feela ona fo, naa kala ku buhanga maswaniso a mapunu ku fitela ha se ni hulile.” Lipatisiso ze ezizwe li bonisa kuli, maswaniso a  mapunu a kona ku kukueza banana ba ba mwa lilimo za ku nonoboka ku kala ku tabela ku eza somano inze ba sa li banana, ku kala ku ezanga buhule, ku ezanga somano ka nzila ye maswe, ku sa ba ni tabo, ni ku sa nahana hande.

SISUPO SA BUTOKWA: Maswaniso a mapunu a sinyanga silikani se sinde, ku tahisa manyando, ni ku tahisa maswabi.—Liproverbia 6:27.

Bibele i bulelañi ka za maswaniso a mapunu?

LINZWI LA MULIMU LI BULELA KULI: “Mu bulaye lilama za mubili wa mina . . . kwa neku la buhule, masila, litakazo za buozwa, litakazo ze maswe, ni mukwañuli, ili nto ye talusa ku lapela milimu ya maswaniso.”—Makolose 3:5.

Niti kikuli Jehova * Mulimu u toile maswaniso a mapunu. Fo ha ku talusi kuli wa swabiswanga ki likezo za somano. Ki yena ya naa bupile batu ni takazo ya ku eza somano, ka mulelo wa kuli batu ba ba nyalani ba itabisange, ba swalisane hamoho, mi ba pepe bana.—Jakobo 1:17.

Ki kabakalañi he ha lu bulela kuli Jehova u toile hahulu maswaniso a mapunu? Ha lu nyakisiseñi mabaka a sikai:

▪ Wa ziba kuli maswaniso a mapunu a kona ku sinya bupilo bwa batu.—Maefese 4:17-19.

▪ Wa lu lata mi u bata ku lu sileleza kuli lu si ke lwa holofala.—Isaya 48:17, 18.

▪ Jehova u bata ku sileleza manyalo ni mabasi.—Mateu 19:4-6.

▪ U bata kuli lu be ni muzamao o munde ni kuli lu kuteke litukelo za ba bañwi.—1 Matesalonika 4:3-6.

▪ U bata kuli lu kuteke lilama za luna za zwalo ni kuli lu itusise zona ka nzila ye nde.—Maheberu 13:4.

▪ Jehova wa ziba kuli maswaniso a mapunu a bonisa mubonelo o kopami, wa buitati, wa na ni ona Satani ka za somano.—Genese 6:2; Juda 6, 7.

SISUPO SA BUTOKWA: Maswaniso a mapunu a sinya silikani sa mutu ni Mulimu.—Maroma 1:24.

Nihakulicwalo, Jehova u utwelanga hahulu makeke batu ba bata ku tuhela mukwa wa ku buhanga maswaniso a mapunu. Bibele i bulela kuli: “Muñaa Bupilo u tezi makeke ni musa, ha halifi kapili, u na ni sishemo se situna. Kakuli u ziba se lu bupilwe ka sona, u nzaa hupula kuli lu liluli feela.” (Samu 103:8, 14) U mema batu ba ba ikokobeza kuli ba tahe ku yena ku to ‘fumana sishemo ilikuli ba tusiwe ka nako ye swanela.’—Maheberu 4:16; Mu bone mbokisi ye li: “Ku Tuhela ku Buhanga Maswaniso A Mapunu.”

Batu ba bañata hahulu ba amuhezi tuso ye zwa ku Mulimu. Kana tuso yeo ki ye nde? Bibele i bulela cwana ka za batu ba bañwi ba ne ba tuhezi mikwa ye maswe, i li: “Mu tapisizwe twaa, . . . mu kenisizwe, . . . mu beilwe ba ba lukile ka libizo la Mulenaa luna Jesu Kreste ni ka moya wa Mulimu wa luna.” (1 Makorinte 6:11) Ka ku swana ni muapositola Paulusi, batu ba ba cwalo ba kona ku bulela kuli: “Ni fumana maata mwa lika kaufela ka yena ya ni fa maata.”—Mafilipi 4:13.

Bo Susan ba ne ba tuhezi ku buhanga maswaniso a mapunu ba bulela kuli: “Jehova ki yena feela ya kona ku mi tusa ku tuhela ku buhanga maswaniso a mapunu. Haiba mu mu kupa kuli a mi tuse ni ku mi etelela, mwa kona hape ku ba ba ba kenile fapilaa hae. U ka mi tusa.”

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi fa likepe 5]

LITABA KA ZA MASWANISO A MAPUNU

KA SEKONDI: I bato ba batu ba 30,000 ba buhanga maswaniso a mapunu fa Mawebusaiti a maswaniso a mapunu.

 KA MUZUZU: Batu ba ba itusisa Intaneti ba lumanga mashango a fa Intaneti a bonisa maswaniso a mapunu a fitelela 1.7 MILIONI.

KA HOLA: I bato ba mavidio A MABELI a bonisa maswaniso a mapunu a maswe hahulu a pangiwanga mwa naha ya America.

KA ZAZI: I bato ba mafilimu a fitelela 2 MILIONI a bonisa maswaniso a mapunu a fiwanga kwa batu kuli ba a buhe ka ku a lifela mwa America feela.

KA KWELI: I bato ba micaha ba 9 mwahalaa micaha ba 10 ni basizana ba balaalu mwahalaa basizana ba 10 mwa America ba buhanga maswaniso a mapunu.

KA SILIMO: Likampani ze panga maswaniso a mapunu mwa lifasi kaufela li fumananga masheleñi a madola a kwa America a bato ba 100 BILIONI.

 [Mbokisi fa likepe 6, 7]

Ku Tuhela ku Buhanga Maswaniso A Mapunu

Kana ku na ni mutu ye mu ziba ya bata ku tuhela mukwa wa ku buhanga maswaniso a mapunu? Mu nyakisise ze ne ba ezize batu ba bañwi kuli ba tuhele ku buhanga maswaniso a mapunu.

1. Mu lapele ku Mulimu.

Bo Franz, ba li: “Muhato wa butokwa hahulu o kona tusa mutu ku tuhela ku buhanga maswaniso a mapunu ki ku kupa tuso ku Jehova mwa tapelo.”

Jehova wa kona ku fa mutu moya o kenile, ili ku mu “fa takazo ni maata a ku nga muhato.” (Mafilipi 2:13) Moya o kenile wa kona ku tusa mutu ku ambuka “litakazo” ze maswe, haiba a lumela ku etelelwa ki ona.—Magalata 5: 16, 24.

2. Mu kupe tuso ku ba bañwi.

Bo Yoshi ba li: “Ku bunolo hahulu ku mutu ya na ni mukwa wa ku buhanga maswaniso a mapunu ku pata mukwa wa hae ni ku ikutwa maswabi kuli mane ha koni ku kupa tuso ku ba bañwi. Mu kana mwa nahana kuli mu ka tuhela isali mina. Kono yeo haki niti. Mu kona feela ku tuhela ku buhanga maswaniso a mapunu ka ku tusiwa ki ba bañwi. Kamukwaocwalo, na ikokobeza mi na taluseza musalaa ka. Hape na taluseza mulikanaa ka ye ni sepile kuli a ni tuse. Ku eza cwalo ne ku li taata, kono ha ne ni ezize cwalo ne ni fumani tuso ye ne ni tokwa.”

Kuli mu kone ku taluseza ba bañwi, mu tokwa ku ba ni bundume. Kono ku eza cwalo ku kona ku mi tusa ku tuhela ku buhanga maswaniso a mapunu ni ku mi tusa ku kala ku swalisana hape ni batu be mu lata. Bo Susan ba ba bulezwi mwa taba ye, ba talusa kuli: “Hamulaho wa ku eza cwalo ne ni ikutwile ku lukuluha. Ha ne ni taluselize ba bañwi za butata bwa ka, ne ni ikutwile hahulu bumaswe, kono hasamulaho wa ku eza cwalo ne ni ikutwile ku ba ni mwangalwa ni ku ikutwa ku ba ya lumelelwa ki ba bañwi.”—Jakobo 5:16.

3. Mu zibe lika ze kona ku tahisa kuli mu buhe maswaniso a mapunu.

Ki miinelo mañi, mihupulo mañi, kamba maikuto a cwañi a kona ku tahisa kuli mutu a be ni litakazo ze maswe? Kana ki ku alunguta fa Intaneti? Kana ki ku buha TV busihu hahulu? Kana ki ku bala limagazini? Kana ki ku ya kwa munanga wa nuka? Kana ki tala, bunyemi, buinosi, kamba mukatalo? Bo Sven ba bulela kuli: “Mu lemuhe lika ze mi tahisezanga ku buha maswaniso a mapunu mi mu li ambuke sina mo mu kona ku ambukela butuku bo bu yambukela.” Jesu naa bulezi kuli: “Cwale haiba liito la hao la bulyo la ku sitatalisa, u li kule mi u li nepele kwahule ni wena.”—Mateu 5:29.

Bo Franz ba bulela kuli: “Ha ni tahelwanga ki muliko wa ku talima musali ka ku mu lakaza, naa lapelanga ku Jehova kapili-pili mi ni talimanga ku sili.” Jobo, ndate lubasi ya sepahala ya bulezwi mwa Bibele, naa ize: “Ni itamile ka luci kuli ni si ke na talima musizana ka ku mu lakaza.”—Jobo 31:1, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.

4. Mu tiise silikani sa mina ni Mulimu.

“Bo Franz ba ekeza ku bulela kuli: “Mu ezange lika ze nde ze ka mi tusa ku ba ni mihupulo ye minde, mi mu patehe ku eza misebezi ya Mulimu mwa bupilo bwa mina.”

Bibele i bulela kuli: “Mu zwelepili ku nahanisisa lika kaufela ze li za niti, lika kaufela ze li za butokwa, lika kaufela ze lukile, lika kaufela ze kenile, lika kaufela ze lateha, lika kaufela ze bulelwa hande, lika kaufela ze nde, ni lika kaufela ze lukela ku lumbwa . . . , mi Mulimu wa kozo u ka ba ni mina.”—Mafilipi 4:8, 9.