Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu ye kwa litaba za mwahali

Litaba Zeneñozwi fa Muputo Wakale Selikona Kubaliwa

Litaba Zeneñozwi fa Muputo Wakale Selikona Kubaliwa

Muputo ocile obizwa Ein Gedi, neusa koni kubaliwa kuzwa foufumanelwa ka 1970. Kono cwanoñu fa nekuitusisizwe mushini oipitezi okona kueza sikani sika kubonisa maneku asona amalaalu, mi nekufumanwi kuli litaba zeneñozwi fa muputo wo neli litaba za makalelo za buka ya Livitike, ili mone kufumaneha libizo la Mulimu

KA SILIMO sa 1970, bapumbuli nebafumani muputo ocile kwa sibaka sesibizwa Ein Gedi, mwa Israel, ili bukaufi ni likamba leli kwa wiko wa Liwate Lelishwile. Nebafumani muputo wo hane bayepa fa sibaka fone kubanga sinagoge yenecisizwe ka nako yenee usinyizwe munzi, ili mwahalaa silimo sa 500 C.E. ni 550 C.E. Muputo wo neusinyehile hahulu kuli mane mutu naasakoni kubala litaba zeñozwi fateñi, mi neuka sinyeha mutu hanaaka lika kuuputulula. Kono ka kuitusisa mushini oipitezi one ukona kueza sikani sika kubonisa maneku asona amalaalu, litaba kaufela zeneñozwi fa muputo wo nelikona kubonahala. Mi mishini yeo, itusize kuli litaba zeneñozwi fa muputo wo likone kubaliwa.

Ki lika mañi zeneñozwi fa muputo wo? Neli litaba za mwa Bibele. Litaba zeñozwi fa muputo one ufumanwi wo, libonisa litimana za makalelo za buka ya Livitike. Mwa litimana zeo kubonisizwe libizo la Mulimu mwa Siheberu, leliñozwi ka litaku zeene zeyemela libizo la Mulimu. Kubonahala kuli muputo wo neuñozwi mwahalaa silimo sa 50 C.E. ni 400 C.E., ili kutalusa kuli kuzwa fone iñolezwi Miputo ya Kwa Liwate Lelishwile (Qumran), hakuna muputo omuñwi wa Mañolo A Siheberu one ufumanwi kwandaa muputo wo. Mwa mutende obizwa The Jerusalem Post, muuna yomuñwi yabizwa Gil Zohar naañozi kuli: “Kuzwa fone iñolezwi Miputo ya Kwa Liwate Lelishwile, yesebile teñi ka lilimo ze 2,000, ili yeneitusiswangwa ka nako ya Tempele Yabubeli, kuisa ka nako yene kufumanwi muputo obizwa Aleppo Codex, one uñozwi mwa lilimo za ma 900 C.E., nekufitile lilimo zebato ba 1,000, mi mwahalaa nako yeo nekusina miputo yemiñwi kufitela muputo wa Ein Gedi, one unani litaba za buka ya Livitike, ubaliwa.” Ka kuya ka licaziba, litaba za mwa muputo wo libonisa kuli Libuka za Siheberu zeketalizoho zapili “nelibukelelizwe mwahalaa lilimo zeo ze 1,000, mi bakopisi nebasika cinca litaba ze mwa libuka zeo.”