Hane muka bata likelezo zekona kumitusa kutiyela muinelo wa kushwelwa, mwendi nemuka fumana liakalezo zeñata, mi zeñwi zatusa kufita zeñwi. Mwendi kukona kuba cwalo kabakala kuli mutu ni mutu ubonisanga maswabi ka nzila yeshutana, sina mokutaluselizwe kwa makalelo. Zekona kutusa mutu yomuñwi mwendi halikoni kutusa yomuñwi.

Nihakulicwalo, kunani likelezo zeñwi za butokwa zesetusize batu babañata. Baelezi babañata sebaitusisize likelezo zeo mi balumelelana ni likuka zesacinci ze mwa buka yakale yetezi butali, yona Bibele.

• Licaziba babañwi balumela kuli kuamuhela tuso ki kwa butokwa hahulu kuli mutu akone kutiyela muinelo wa kushwelwa. Niteñi, ka linako zeñwi, mwendi mukatabela kuba munosi. Mwendi mane mukanyemela batu bababata kumitusa. Kuikutwa cwalo hakusika fosahala.

• Musike mwaikutwa kuli nako kaufela mukatokwa kubanga ni babañwi, kono hape musike mwa ikambusa hahulu kubabañwi. Kakuli mane mukatokwa tuso yabona kwapili. Mwakona kutaluseza hande babañwi zemutokwa ka nako yeo ni zemusa tokwi.

• Ka kulikana ni muinelo wa mina, muabe hande nako yamina kuli mufumane nako ya kuba ni babañwi ni ya kuba munosi.

SIKUKA: “Bababeli bafita alimuñwi . . . Kakuli haiba alimuñwi ku bona awa, yomuñwi wakona kutusa mulikanaa hae kuyema.”—Muekelesia 4:9, 10.

• Kuca lico zende ili zeswanela kukamitusa kutiyela muinelo wa kushwelwa. Mucange miselo yeshutana-shutana, miloho, ni lico zesina mafula amañata.

• Munwange mezi amañata ni lino zeñwi zetusa mubili.

• Haiba hamuna hahulu takazo ya kuca, mucange lico zenyinyani kono mukuta-kutele kuca. Hape mwakona kubuza mualafi kuli amituse kuziba lico zemuswanela kuca. *

• Kuzamayanga ka kuakufa ni kueza lipapali zeñwi zetiisa mubili kwakona kumitusa kusaba ni maikuto amaswe. Kuezanga lipapali zetiisa mubili kwakona kutusa babañwi kunahana zeezahalile, kono babañwi bona kueza cwalo kutahisa kuli basike banahana hahulu zeezahezi.

SIKUKA: ‘Hakuna mutu yakile atoya mubili wahae, kono waufepa ni kuubabalela.’—Maefese 5:29.

• Kulobala ki kwa butokwa hahulu, sihulu kubabashwezwi kakuli kuba mwa maswabi kwakona kutahiseza mutu mukatalo mwa mubili kamba mwa munahano.

• Musike mwanwanga hahulu bucwala kamba lino zeñwi zekona kumipalelwisa kulobala hande.

SIKUKA: “Ki hande kupumula hanyinyani kufita kubeleka hahulu ka taata ni kumatisa moya.”—Muekelesia 4:6.

• Muswanela kuziba kuli mutu ni mutu ubonisanga maswabi ka kushutana. Hase kufitile nako mukatokwa kuziba zekona kutusa mwa muinelo wamina.

• Batu babañwi balemuhile kuli kutaluseza babañwi mobaikutwela habali mwa maswabi kwa tusa, kono babañwi bona kueza cwalo hakutusi. Licaziba banani mibonelo yeshutana-shutana ka za haiba kutaluseza babañwi momuikutwela hamushwezwi kwa tusa. Haiba mutokwa kutaluseza mutu yomuñwi momuikutwela kono kumibela taata kueza cwalo, mwakona kukala kueza cwalo ka kutalusa hanyinyani-hanyinyani maikuto a mina ku mulikanaa mina yomuutwana hahulu ni yena.

• Batu babañwi balemuhile kuli kulila kwakona kubatusa kuitiisa habali mwa maswabi, kono babañwi bona bakona kuitiisa nihabasa lili hahulu.

SIKUKA: “Pilu yaziba butuku bwayona.”​—Liproverbia 14:10.

• Batu babañwi babashwezwi banwanga hahulu bucwala ni kuitusisa milyani yekola kuli basike bautwa hahulu butuku bwa kushwelwa. Kulika kufelisa butuku ka nzila yeo kukona kutahiseza mutu butaata. Batu babaezanga cwalo baikutwanga hande ka nakonyana feela, kono hasamulaho baipumananga mwa miinelo yetaata hahulu. Kono kuli mukone kukusufaza kwa lipilaelo zamina, muunge mihato yeswanela.

SIKUKA: “Haluikeniseñi kwa lika kaufela zesilafaza.”—2 Makorinte 7:1.

• Batu babañata balemuhile kuli kwatusa kubanga ni nako ya kueza lika zeñwi zebatusa kusa nahana hahulu za butuku bobautwa.

• Kuezanga silikani ni babañwi, kuituta lika zeñwi zene musa zibi, kamba kuitabisa, kwakona kumitusa kusa utwa hahulu butuku.

• Nako hainze iya, hakuna kumibelanga taata kueza lika zeo. Mukalemuha kuli nako yemuka tandanga kueza lika zeo ikaba yeñata kufita nako yemuikutwa butuku, ili nto yetokwahala kuli muyofita fa kusa ikutwanga hahulu butuku.

SIKUKA: “Lika kaufela linani nako yazona, . . . nako ya kulila ni nako ya kuseha; nako ya kuba mwa maswabi ni nako ya kubina.”—Muekelesia 3:1, 4.

• Musike mwa liyeha kukala kuezanga lika zene muezanga sapili.

• Hamuzwelapili kueza lika zene muezanga sapili, inge cwalo kulobala, kusebeza, ni lika zeñwi mukakutelwa ki maikuto ene munani ona sapili.

• Hamuzwelapili kuipatehisa kuezanga lika za butokwa, hamuna kubanga hahulu ni maikuto amaswe.

SIKUKA: “Haana kulemuha mwafelela mazazi a bupilo bwahae, kabakala kuli Mulimu wa niti umupatehisa ka tabo ye mwa pilu yahae.”—Muekelesia 5:20.

• Buñata bwa batu babaakufanga kueza likatulo zetuna hamulaho feela wa kushwelwa ki mutu yebalata, bainyazanga hasamulaho.

• Haiba kwakonahala, mulibelele kuli kufite nako pili musika tuta kale, kucinca musebezi, kamba kuyumba lika zeñwi za mutu yo yashwile.

SIKUKA: “Milelo ya babasebeza ka taata itahisa kuli zabona likonde, kono batu kaufela babaeza lika ka kayeye bakaba babotana.”—Liproverbia 21:5.

• Batu babañata babashwezwi balemuhile kuli kwatusa kuezanga lika zebahupulisa mutu yebalata ya shwile.

• Mwendi mukatuseha hamubuluka maswaniso kamba lika zeñwi zeka mihupulisanga mutu yemulata yashwile, kamba kuñola litaba zeñwi ili zemutabela kuhupula zene ezahalile mwa bupilo bwa mutu yo.

• Mubuluke lika zeka mihupulisa linako zende zene mubile ni zona ni mutu yashwile, mi mwakona kubona lika zeo hape ka nako yemuka ikutwa hande.

SIKUKA: “Uhupule mazazi a kwamulaho.”—Deuteronoma 32:7.

• Mwakona kuyo itabisa kwa sibaka sesiñwi.

• Haiba hamukoni kuyo itabisa kwa sibaka sesiñwi ka nako yetelele, mwendi mwakona nihaiba feela kupotela libaka zeñwi zecwale ka limiziyamu kamba libaka zeñwi za kuikatuluseza ku zona.

• Nihaiba kueza feela lika zeñwi zemusa ezangi kwakona kumitusa kutiyela muinelo wa kushwelwa.

SIKUKA: “Hamutahe, luye kwa mukunda kokusina batu, lupumule kwateñi hanyinyani.”​—Mareka 6:31.

• Hape muhupule kuli muka tuseha haiba mutusa babañwi.

• Mwakona kukalisa ka kutusa batu babañwi babautwa butuku bwa kushwelwa ki mutu yomulata, inge cwalo balikani kamba ba mwa lubasi lwamina ili babatokwa kuomba-ombiwa.

• Kususueza ni kuomba-omba babañwi kwakona kumitusa kukutelwa ki tabo yene munani yona sapili ni kumitusa kuikutwa kuba wa butokwa.

SIKUKA: “Kunani tabo yetuna mwa kufana yefita ye mwa kufiwa.”—Likezo 20:35.

• Kuba mwa maswabi kwa kona kumitusa kuutwisisa lika za butokwa.

• Hamuli mwa maswabi, muitusise nako yeo kunahana momuitusiseza bupilo bwamina.

• Mueze licinceho zetokwahala kwa lika zemuunga kuba za butokwa.

SIKUKA: “Ki hande kuya kwa ndu ya malilo kufita kuya kwa ndu kokunani mukiti, kakuli ao ki ona mafelelezo a mutu ni mutu, mi babapila baswanela kuisa pilu kwa taba yeo.”—Muekelesia 7:2.

 Niti kikuli hakuna nto yekona kutahisa kuli butuku bwa kushwelwa bufelelele. Nihakulicwalo, buñata bwa batu base bashwezwi balumela kuli kuunga mihato yeminde, yeswana sina yetalusizwe mwa taba ye, kubatusize kuikutwa kuomba-ombiwa. Litaba zetalusizwe mwa magazini ye haki zona feela zekona kutusa babashwezwi. Kono haiba muitusisa zeñwi za liakalezo zefilwe mwa magazini ye ka nako yemuli mwa maswabi, mwakona kutuseha.