“Ha ne ni li kwa sikolo sa praimari ne ni timbokiwanga ki banana ba bañwi, mi nto yeo ne i ni utwisanga butuku. Kamukwaocwalo, ha ne ni ile kwa sekondari, na cinca ponahalo ya ka ni mikwa ya ka ka nzila ye maswe. Ne ni bata hahulu ku ba ni balikani, mi kabakaleo na komiwa ki kukuezo ya litaka za ka, ilikuli be ne ni kena ni bona sikolo ba ni tabele.”—Jennifer, 16. *

Kana mu sweli ku kopana ni kukuezo ya litaka za mina? Haiba ki cwalo, taba ye i ka mi tusa ku ziba mwa ku tiyela kukuezo ya litaka za mina.

Kukuezo ya litaka i kona ku tahisa kuli batu ba bande ba eze lika ze maswe.

“Liango ze maswe li sinya mikwa ye minde.”—1 Makorinte 15:33.

“Fokuñwi lu ezanga lika ze lu ziba kuli li fosahalile kabakala kuli lu bata ku tabisa ba bañwi!”—Dana.

Kukuezo ya litaka ha i zwelelangi feela kwa litaka za mina kono fokuñwi i kona ku tiswa ki mina beñi.

“Ha ni lakaza ku eza se si lukile, se si maswe ki sona se si li teñi ku na.”—Maroma 7:21.

“Kukuezo ye ni ikutwanga hañata i zwanga ku na muñi; niti kikuli, ki na ya lakazanga lika ze ba bulelanga litaka za ka mi lika zeo li bonahalanga ku ba ze tabisa hahulu.”—Bo Diana.

Ku tiyela kukuezo ya litaka za mina ki nto ye kona ku mi tahiseza tabo.

“Mu be ni lizwalo le linde.”—1 Pitrosi 3:16.

“Ka nako ye ñwi ne ni fumananga hahulu taata ku tiyela kukuezo ya litaka za ka, kono ka nako ya cwale ha ni sa sabanga ku shutana ni ba bañwi mi ni yemanga ka ku tiya fa likatulo za ka. Ku yo lobala inze u na ni lizwalo le li kenile ki nto ye nde hahulu.”—Carla.

Litaka za mina ha ba mi kukueza ku eza nto ye fosahalile, mu like ku eza ze latelela:

Mu nahane ze ka zwa mwateñi. Mu ipuze kuli, ‘Ku ka ba cwañi haiba ni komiwa ki kukuezo ya litaka za ka, mi na swaliwa? Bashemi ba ka, ba ka ni nga cwañi? Na muñi ni ka ikutwa cwañi?’—Sikuka sa Bibele: Magalata 6:7.

“Bashemi ba ka ba ni buzanga lipuzo ze swana sina puzo ye, ‘Haiba u sa tiyeli kukuezo ya litaka za hao, ki lika mañi ze kona ku ezahala ku wena?’ Ba ni tusanga ku bona ka mo i kona ku ni amela maswe kukuezo ya litaka za ka kwapili.”—Bo Olivia.

Mu be ni buikolwiso ka ze mu lumela. Mu ipuze kuli, ‘Ki kabakalañi ha ni lumela kuli muhato wo u lubeta ku na muñi kamba ku ba bañwi?’—Sikuka sa Bibele: Maheberu 5:14.

“Ha ne ni sa li mwanana, ne ni alabanga feela kuli ha ni lati kamba ku alaba feela ka bukuswani, kono ka nako ya cwale na kona ku talusa hande libaka ha ni keta ku eza nto ye ñwi kamba ku sa i eza. Ni na ni buikolwiso mwa lika ze ni lumela kuli ki ze nde kamba ki ze maswe. Likalabo ze ni fanga li zwelelanga ku na muñi—isiñi ku mutu yo muñwi.”—Anita.

Mu nahane ka za mutu ye mu bata ku ba. Mu ipuze kuli, ‘Ni bata ku ba mutu ya cwañi?’ Kihona mu ka nahana ka za kukuezo ye mu talimana ni yona ni ku ipuza kuli, ‘Mutu ya cwalo, naa ka ezañi mwa muinelo wo?’—Sikuka sa Bibele: 2 Makorinte 13:5.

“Na tabela ka mo ni inezi, kamukwaocwalo ha ni na taba ni mo ba ni ngela batu ba bañwi. Esi mane batu ba ni tabela ka mo ni inezi.”—Alicia.

Mu nahane ka za kwapili. Haiba mu sa li kwa sikolo, hamulaho wa lilimo kamba likweli li sikai feela, mwendi batu be mu bata ku tabisa ha ba na ku ba teñi mwa bupilo bwa mina.

“Ha ne ni talimela fa siswaniso se siñwi sa kwa sikolo ne ni si ka hupula mabizo a batu ba bañwi be ne ni kena ni bona mwa kilasi. Kono ha ne ni li ni bona kwa sikolo, ne ni bonanga kuli ku eza ze ba bulela ne ku li kwa butokwa ku fita ku latelela lika ze ne ni lumela. Bo ne li butoto luli!”—Bo Dawn, ba se ba na ni lilimo ze 22.

Mu itukiseze. Bibele i bulela kuli: “Mu zibe mo mu swanela ku alabela mutu ni mutu.”—Makolose 4:6.

“Bashemi ba ka ba lu tusanga ni munyanaa ka wa musizana ku nahanisisa miinelo ye lu kona ku talimana ni yona, ni ku lu bonisa mo lu kona ku ezeza ha lu talimana ni miinelo yeo, ilikuli muta lu talimana ni muinelo o muñwi mwa bupilo, lu zibe mwa ku ezeza.”—Christine.