Na ntangu yayi ya tekinoloji, mbala yankaka mfumu na nge ya kisalu, bankudi na nge ya kisalu, to baklian na nge kevuanda na nsatu na nge na nzila ya telefone to na Internet 24/24 to konso kilumbu. Kana yakele mutindu yina samu na nge, mbala yankaka yakele mpasi samu na nge nge vuanda na ntangu samu na kisalu mpe mambu yina metadila nge mosi, yazola monisa, kuvuanda na bukatikati kati na kisalu na nge mpe mambu yankaka ya luzingu na nge, na kifuani dikuela na nge.

•  Yina nge fueti zaba

•  Bukatikati kati na kisalu na nge mpe luzingu na nge mosi

•  Yina bakuelani yankaka metuba samu na diambu yango

•  Biuvu samu na kuyindula

•   Tekinoloji lenda sala ti ntangu yina nge fueti pesa na nkuelani na nge nge lutisa yau na kisalu. Nzokande, konso appel, mesaje na Internet, to mesaje na telefone yine nge mebaka na ntangu yina nge kele na kisalu ve, lenda vuanda lokola tiya yina nge lenda kufua malumalu.

   “Mutindu meluta pete, yina kele ya kuvutuka na yinzo na manima ya kisalu, mpe kulutisa ntangu na dibuta, mekuma mpasi bubu yayi samu bamesaje, mpe ba appel ya telefone mekumaka kulanda beto tii na yinzo. Na mbala mosi, nguizani ya bankuelani kekumaka na kisika ya zole.”—Jeanette.

•   Samu na kuvuanda na bukatikati kati na kisalu mpe dibuta, nge fueti zaba diambu yina nge fueti sala. Kana nge sala mutindu yina ve, kisalu lenda banda kuyiba ntangu yina nge fueti pesa na nkuelani na nge.

   “Mbala mingi, nkuelani nde kevuandaka muntu ya ntete yina baketulaka pembeni samu nge lenda tuba ti: ‘Ah yandi kebakusa munu. Yandi kelemvukila munu. Munu kelutisa ntangu na yandi na manima.’”—Holly.

•   Tula nkuelani na nge na kisika ya ntete. Biblia metuba: ‘Yau yina, bika ti muntu kabula ve yina Nzambi mesangisaka.’ (Matayo 19:6, Biblia Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa) Kana nge fueti bika ve ti muntu “kabula” nge na nkuelani na nge, samu na yinki kubika kisalu na nge kabula nge na yandi?

   “Baklian yankaka kekanisaka ti, lokola bakefutaka beto, bafueti bokila beto konso ntangu yina bakele na nsatu na beto. Kasi lokola munu mezaba ti dikuela na munu fueti vuanda na kisika ya ntete, munu ketubilaka bau, na bilumbu yina munu kesalaka ve, munu kele ve na ntangu ya kukipe bau kasi munu kebokila bau na manima.”—Mark.

   Nge kukiyuvusa, ‘mambu munu kesalaka kemonisaka ti dikuela na munu kele na mfunu mingi kuluta kisalu na munu?’

•   Kana diluaku kele tuba na kisalu “Ve!” Biblia metuba: ‘Nduenga kevuandaka na bantu ya bopolo.’ (Bingana 11:2) Bopolo lenda tinda nge nge manga to nge pesa ndambu ya kisalu na nge na muntu yankaka.

   “Munu kele Plombier, na yau ntangu klian mosi kele na nsatu munu sadila yandi kisalu na nsualu, yandi kevuandaka na kiadi. Na yau, kana munu kele na ntangu ve ya kusadila yandi kisalu yango, munu ketindaka yandi na plombier yankaka.”—Christopher.

   Nge kukiyuvusa: “Munu kele pene ya kumanga kisalu mosi, samu kana munu mendima yau, munu ketinda nkuelani na munu yandi kanisa ti munu kena kutula yandi pembeni? Nkuelani na munu kendima diambu yina munu ketuba?”

•   Beno sala programe kintuadi. Biblia metuba: ‘Konso kima kele na ntangu na yau.’ (Longi 3:1) Mingi mingi ntangu kisalu na nge kele na mfunu mingi nde nge fueti bongisa programe kintuadi na nkuelani na nge.

   “Mbala mingi kana mambu nionso kena kusalama kaka na ntangu mosi, beto kewizanaka samu na kulutisa ntangu kintuadi na ntangu yina beto kevuanda ve na diambu yina ketungisa beto, yavuanda ata samu na kudia kaka, to kukuenda tambula na plaje.”—Deborah.

   Nge kukiyuvusa: ‘Munu kebongisaka bantangu yina munu lenda tudila nkuelani na munu dikebi, kondua ti kisalu yankaka to diambu yankaka baka munu ntangu? Nkuelani na munu kendima diambu yina munu ketuba?’

•   Kanga baapareyi nionso. Biblia metuba: ‘Beno sosa kuzaba mpenza mambu yina meluta mfunu.’ (Bafilipi 1:10) Nge lenda kanga baapareyi na nge samu bantu bika kuamisa nge na mambu ya kisalu?

   “Munu salaka bangolo mpenza samu munu zenga kisalu na ntangu yina munu mebongisaka. Na ntangu yango, munu kekangaka soneri ya telefone na munu.”—Jeremy.

   Nge kukiyuvusa: ‘Munu kesosaka kubika telefone ya kuzibuka samu kaka patron na munu to baklian na munu kevuanda na nsatu na munu? Nkuelani na munu kendima diambu yina munu ketuba?’

•    Kuvuanda ve na mambu ya ngolo. Biblia metuba: ‘Bantu nionso zaba kikadulu na beno ya kuvuanda ve mambu ya ngolo.’ (Bafilipi 4:5) Nge fueti ndima mambu yankaka: Na bantangu yankaka kisalu lenda yiba ntangu yina nge kepesakana nkuelani na nge. Na kifuani, mbala yankaka mutindu ya kisalu ya nkuelani na nge lenda sala ti babokila yandi na telefone na manima ya bawola ya kisalu. Kulomba ve nkuelani na nge yandi sala mambu kuluta yina yandi kele na makoki yakusala.

   “Bakala na munu ketuadisaka konpani mosi ya fioti, mpe mbala mingi na manima ya kisalu, yandi fueti yamba ba appel ya nsualu. Na bantangu yankaka yakepesaka munu nganzi. Kasi, munu kemonaka mbote lokola beto kelutisaka bantangu mingi kintuadi.”—Beverly.

   Nge kukiyuvusa: ‘Lokola munu mezaba ti kisalu ya nkuelani na munu kebakaka yandi ntangu mingi, munu kekukipekisaka kuvuanda na mambu ya ngolo samu na yandi? Nkuelani na munu kendima diambu yina munu ketuba?’

 Ntete ntete, konso muntu lenda yindula na ndambu na yandi na biuvu yayi melanda. Na manima, beno lenda tubila kintuadi bamvutu yina konso muntu pesaka.

•   Nkuelani na nge mekukitungisaka samu na nge ti nge kenataka kisalu tii na yinzo? Kana yakele mutindu yina, yandi ketubaka kedika?

•   Na yinki mambu ya sikisiki nge lenda sala bansobolo samu na kuvuanda na bukatikati kati na kisalu na nge mpe luzingu na nge mosi?

•   Nge mekanisa ti yakevuandaka mpasi samu na nkuelani na nge yandi bikila “konso kisalu” ntangu yina mefuana na yau? Kana yakele mutindu yina, yinki bifuani nge kele na yau na makanisi?

•   Kana yakele na mfunu, yinki bansobolo nge zola ti nkuelani na nge sala samu dikuela na beno vuanda na bukatikati kati na mambu metadila kisalu na nge mpe luzingu na nge mosi?