မ့ၢ်နသ့ၣ်ညါဧါ
ဖဲစီၤယိၤနါအစိၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ဒ်လဲၣ်
ဘြံးတၢၣ်တၢ်ကွၢ်ကီအလီၢ် ဝဲးဘ်ဆးထ်တခါ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ကဘၣ်ဖဲ ချ.ခ.န ၆၇၀ န့ၣ် အၤၡူၢ်အဘီအမုၢ် ဒိၣ်စိဝဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢ, အၤၡူၢ်အဘီအမုၢ် “စးထီၣ်ဒိၣ်စိဝဲလၢ စဲပြဲး(စ်) လၢအအိၣ်လၢမုၢ်နုာ်တခီ ဒီးတုၤလီၤလၢ အံၤရၤ လၢအအိၣ်လၢ မုၢ်ထီၣ်တခီ. တကးဒံးဘၣ် တုၤလီၤလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူး တကပၤ.” အၤၡူၢ်အဝ့ၢ်ခိၣ် ဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ် မ့ၢ်ဝ့ၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ. ဖဲန့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သ့ၣ်နီၣ်အလၢၢ်ထူၣ်တဖၣ်, ကရၢၢ်လၢအဃံလၤတဖၣ်, နူၢ်လၢအလီၤဘီလီၤမုၢ်တဖၣ် ဒီးလံာ်ရိဒၢးဖးဒိၣ်တဖၣ်လီၤ. လၢပျၢၤတၢ်ကွဲးနီၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်ဒူၣ်ကပၤ လၢအအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့အပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ စီၤပၤအးၡဘီနံၤဖီ န့ၣ်ပာ်လီၤအသးဒ် “ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အစီၤပၤ” ဒ်အၤၡူၢ်အစီၤပၤအဂၤတဖၣ် အသိးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ကီၢ်အၤၡူၢ် ဒီးဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ် ဖျါလီၤဂာ်လၢ ပှၤမၤနၢၤအီၤတန့ၢ်ဘၣ်.
ဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ် လီၤဘီလီၤမုၢ် ဒီးတၢ်သ့ၣ်နီၣ်အလၢၢ်ထူၣ်တဖၣ်
ဖဲအၤၡူၢ်အဘီမုၢ်ဒိၣ်စိဝဲ ဒိၣ်ကတၢၢ်အခါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤမၢ ဝံစဖါနယၤ တဲဆိပာ်ဝဲလၢအ “က . . . မၤဟးဂီၤအၤၡူၢ်, ဒီးကမၤသယုၢ် နံၤနဝ့လၢ တၢ်အိၣ်သယုၢ်တုၢ်အလီၢ်, ဒ်ပှၢ်မုၢ်ကနၢအသိးလီၤ.” တကးဒံးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤမၢ ဝံနၤဃူၣ် တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ “ဂုာ်န့ၢ်စ့, ဂုာ်န့ၢ်ထူတက့ၢ်. ဒီး . . . တၢ်အိၣ်ကလီ, ဒီးတၢ်အိၣ်သဘျ့, ဒီးတၢ်အိၣ်သယုၢ်ဝဲလီၤ. . . . ကယဲၢ်ပှၤလၢအထံၣ်ဘၣ်နၤ, ကဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်လၢနအိၣ် ကိးဂၤဒဲး, ဒီးကစံး, နံၤနဝ့အိၣ်သယုၢ်လီၤ.” (စဖါနယၤ ၂:၁၃; နၤဃူၣ် ၂:၉, ၁၀; ၃:၇) ဖဲပှၤနၢ်ဟူဘၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤအခါ ပှၤကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ‘တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်အသးကသ့ဧါ, မ့ၢ်ပှၤမၤနၢၤ အၤၡူၢ်ကသ့ဧါ.’ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကကဲထီၣ်အသးန့ၣ် တလီၤနာ် နီတစဲးဘၣ်.
ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ကဲထီၣ် တၢ်လီၢ်လၢအအိၣ်လီၤဃီ
သနာ်က့ တၢ်လၢပှၤဆိကမိၣ်လၢ ကဲထီၣ်အသးတသ့ဘၣ်တဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်အသးလီၤ. ဖဲ ချ.ခ.န ဃုကယၤဘူးကတုၤန့ၣ် ဘၤဘူၤလိၣ်ဒီးမၤဒဲ ဟဲမၤနၢၤကွံာ်ဝဲ အၤၡူၢ်လီၤ. လၢခံပှၤတအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့အပူၤလၢၤဘၣ် ဒီးပှၤတသ့ၣ်ညါ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့လၢၤဘၣ်. The Metropolitan Museum of Art in New York အလံာ်တဘ့ၣ် တဲဝဲလၢ လၢခံ ပူၤကွံာ်ဖးယံာ်န့ၣ် “တၢ်လီၢ်အဝဲန့ၣ် ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ဒီးပှၤတအိၣ်လၢအပူၤ နီတဂၤလၢၤဘၣ်. ဒီးပှၤသ့ၣ်ညါ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ် မ့ၢ်လၢအအိၣ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤ အဃိလီၤ.” တၢ်ကရၢကရိတဖုလၢ အဃုသ့ၣ်ညါတၢ် ဘၣ်ဃးဒီးလံာ်စီဆှံန့ၣ် (Biblical Archaeology Society) တဲဝဲလၢ “အၤၡူၢ်အဝ့ၢ်ခိၣ်န့ၣ် လၢညါအအိၣ်နီၢ်ကီၢ်ဧါ, တအိၣ်နီၢ်ကီၢ်ဧါန့ၣ် ပှၤတသ့ၣ်ညါ နီတဂၤဘၣ်.” ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ ၁၈၄၅ န့ၣ်ပှၤဃုသ့ၣ်ညါတၢ်ဖိလၢအမ့ၢ် အီးစထၢၤ ဟဲနရံၤ လ့ယးန့ၣ် ခူၣ်ထီၣ်ဝဲ နံၤနဝ့အဝ့ၢ် အတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤတဖၣ်လီၤ. တၢ်လၢအဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ မ့ၢ်ဝဲ ဝ့ၢ်လၢအလီၤဘီလီၤမုၢ်တဖျၢၣ်လီၤ.
ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး ဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ် ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. အဃိ ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီး မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ပၢတၢ်ပြး ကဟးဂီၤကွံာ်ဝဲန့ၣ် ကဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ် သပှၢ်ကတၢၢ်န့ၣ် ပနာ်အီၣ်အီၤသ့လီၤ.—ဒၤနံးယ့လး ၂:၄၄; လီၣ်ဖျါ ၁၉:၁၅, ၁၉-၂၁.
[တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်ဂီၤအဖီလာ် လံာ်ကဘျံးပၤ ၃၁]
Image B: Classic Image/Alamy Stock Photo; image C: Artokoloro/Alamy Stock Photo
