БЬДЬНӘ бәр чʹәʹве хԝә, кӧ һун әԝ Мәсиһи нә кӧ ԛьрʹна йәкеда дьжин. У щьвата ԝә жь Паԝлосе шанди нәʹмә стандийә. Ԝәʹде хԝәндьна нәʹме, һун тʹәхмин дькьн кӧ Паԝлосе шанди гәләк щар дь нәʹма хԝәда дайә хәбате хәбәред жь «ньвисаред пироз», демәк ньвисаред Йунани (2 Тимотʹейо 3:15). Һун дьбәкә бьфькьрийана: «Хазьла мьн ньвисарада бьдита әԝ щи, жь кʹидәре Паԝлос әԝ рʹез һьлданә». Ле әԝ йәк ԝе һеса нибуйа. Гәло чьрʹа?

Дьшьрмиш бьн, һәла «ньвисаред пироз» йе кӧ ԝәʹде Паԝлосда һәбун, чь щурʹәйи бун. Йәк жь ԝан ньвисара һун дькарьн сәр шькьл бьвиньн, әԝ һәйә пʹарәк жь ньвисаред Ишайа жь кʹьтебед Гӧломәтккьри, йа жь Бәʹра Мьри. Чаԝа жь шькьл те кʹьфше, ньвисар бе ньԛьтк, вергул, у нишанед дьн бун. У нә жи сәри у рʹез һәбун, кʹижана кӧ иро әм дьдьнә хәбате.

Ньвискʹаред Кʹьтеба Пироз, ньвисаред хԝә пʹарәвәнәдькьрьн сәр сәри у рʹеза. Ԝана жь сәри һʹәта хьлазийе әԝ йәк ньвисин, чь кӧ Хԝәде ԝанарʹа гот, ԝәки хԝәндәван жи бькарьбьн әʹламәтийа жь Хԝәде бь тʹәмами бьстиньн, нә кӧ тʹәне пʹаред жь ԝе әʹламәтийе. Нә һун жи чахе нәʹме дьстиньн жь ԝи мәрьви кʹижани һʹьз дькьн, бь тʹәмами дьхуньн, чьмки һун дьхԝазьн тʹәмамийа әʹламәтийе пебьһʹәсьн, нә кӧ пʹаред жь ԝе нәʹме!

Ле әԝ йәк кӧ сәри у рʹез тʹӧнәбун, чәтьнайи пешда дьани. Чахе Паԝлос дьхԝәст пʹаред жь ньвисаред пироз бьԝәкʹьлинә әԝи дьгот «чаԝа ньвисар ә» йан «чаԝа Ишайа бәри ве йәке гот» (Рʹомайи 3:10; 9:29). Ԝе ԝәрʹа чәтьн буйа тедәрхьн, кӧ әԝ әԝан пʹара жь кʹижан щийи дьбежә, һәрге ԝә «ньвисаред пироз» бь тʹәмами рʹьнд ньзаньбуйа.

Хенщи ԝе йәке, әԝ нәʹма жь Хԝәде нә тʹәне нәʹмәк ә бьчʹук бу. Хьлазийа ԛьрʹна йәке Д.М., тʹәмамийа Кʹьтеба Пироз жь 66 кʹьтеба һатә тʹопкьрьне! Ләма жи гәләк хԝәндәван ша нә Кʹьтеба Пирозә бь сәри у рʹеза бьдьнә хәбате, чь кӧ али ԝан дькә һеса бьвиньн әʹламәтийа конкрет, мәсәлә йед ӧса, ча пʹаред жь ньвисаред Паԝлос.

Ле бал ԝә пьрс дькарә пешда бе, «демәк кʹе сәри у рʹез кьрә нав Кʹьтеба Пирозда?»

Хьзмәткʹаре дера Инглистане, Стефан Лангтон, кʹижан паше бу моләйе шәһәре Кентербери, сафи кьр Кʹьтеба Пироз бь сәрийа пʹарәвәкә. Әԝи әԝ йәк кьр дәстпека ԛьрʹна 13-да Д.М. чахе әԝ дәрсдар бу дь Университета Парисе Франсайеда.

Пешийа әʹмьре Лангтон, зандара метʹодед щурʹәщурʹә данә хәбате, ԝәки Кʹьтеба Пироз пʹарәвәкьн сәр сәред бьчʹук йан пʹаред бьчʹук. Һәла бьдә һʹәсабе хԝә, кӧ ԝе чьԛас һеса буйа пʹарәк бьгәрийана дь сәрикида, нә кӧ тʹәмамийа кʹьтебеда, ча мәсәлә кʹьтеба Ишайа кʹижан жь 66 сәрийа нә.

Ле чәтьнайед дьн пешда һатьн. Зандара гәләк метʹодед щурʹә-щурʹә пешда анин кʹижан кӧ һәв нәдьгьртьн. Мәсәлә, кʹьтеба Марԛос һатьбу пʹарәвәкьрьне сәр ԝәкә 50 сәрийа, нә кӧ сәр 16 сәрийед кӧ иро әм дьдьнә хәбате. Рʹожед Лангтонда, Университета Париседа студенте жь гәләк ԝәлатед дьн һин дьбун. Ԝана һәр кәси Кʹьтеба Пироз йа ԝәлате  хԝә тʹәви хԝә анибун. Ле чахе лектор шеԝьр дькьр дәрһәԛа пʹарәк жь Кʹьтеба Пироз, студентарʹа чәтьн бу әԝ пʹар Кʹьтеба хԝәйә Пирозда бьдитана. Чьрʹа? Чьмки дь кʹьтебед ԝанда пʹаред сәрийа мина һәв нибун.

Ләма жи Лангтон бь метʹода тʹәзә пʹаред сәрийа пʹарәвәкьр. Әԝ метʹода ԝийә тʹәзә гәләк «хԝәндәван у ньвискʹара хԝәш һат», у «дәрберʹа тʹәмамийа Әԝропайе бәла бу». Рʹожа иройин Кʹьтебед Пироз һʹәчʹи зәʹф бь метʹода ԝи һатьнә пʹарәвәкьрьне сәр сәрийа.

Ԝәкә 300 сал шунда, ортʹа ԛьрʹна 16-да, нәшьркʹаре Франсайе зандаре навдар Роберт Әстиен, метʹода пʹарәвәкьрьне дьһа һеса кьр. Мәрәма ԝи әԝ бу, ԝәки мәрьв һе рʹьнд Кʹьтеба Пироз нас кьн. Әԝи фәʹм кьр, кӧ ԝе чьԛас кʹар бә һәрге пʹарәвәкьрьна сәри у рʹеза бь метʹодәке бе кьрьне.

Әԝ нә фькьред Әстиен бу, ԝәки пʹаред Кʹьтеба Пироз пʹарәвәкә сәр рʹеза. Чьмки мәрьвед дьн пешда ида әԝ йәк кьрьбун. Мәсәлә чәнд ԛьрʹнә пешда Щьһуйед кӧ тʹәмамийа Кʹьтеба Пирозә Ибрани демәк Пәймана Кәвьн копи дькьрьн, әԝ кʹьтеб пʹарәвәкьрьн сәр рʹеза нә кӧ сәр сәрийа. Ле система йәкбуйине тʹӧнәбу.

Әстиен Ньвисаред Йунани, демәк Пәймана Ну, пʹарәвәкьр сәр рʹезед тʹәзә, у тʹәви Пәймана Кәвьн кьрә кʹьтебәке. Сала 1553-да әԝи щара пешьн бь тʹәмами Кʹьтеба Пироз (сәр зьмане Франси) бь сәрийа у рʹеза дәрхьст, кʹижан кӧ рʹожа иройин дьдьнә хәбате. Һьнә мәрьв нәразибун данә кʹьфше чьмки ԝана дьгот кӧ әԝ рʹез, ньвисаред Кʹьтеба Пироз пʹар-пʹари кьрьнә у ләма жи фькьр тʹәвиһәв бунә. Ле нәшьркʹаред дьн система ԝи перʹа-перʹа ԛәбул кьрьн.

Әԝ йәк кӧ Кʹьтеба Пироз һатийә пʹарәвәкьрьне сәр сәрийа у рʹеза, рʹожа иройин те бежи ԛә тьштәки мәзьн нинә. Ле бь рʹастийе бь сайа ԝе йәке «адреса» һәр рʹезәкә Кʹьтеба Пироз һәйә, у әм дькарьн һеса ԝан рʹеза бьвиньн. Пʹарәвәкьрьна сәрийа у рʹеза бь рʹебәрийа Хԝәде нәбуйә у ләма жи щарна фькьред рʹеза тен бьрʹине, чьмки нәрʹаст һатьнә пʹарәвәкьрьне. Ле йәке әԝ пʹарәвәкьрьн али мә дькә фькьред фәрз хԝәрʹа кʹьфш кьн, ԝәки бькарьбьн мәрьварʹа нишан кьн у шьровәкьн. Әԝ мина ԝе йәке йә, мәсәлә чахе әм документәкеда йан кʹьтебәкеда тьшта кʹьфш дькьн, кʹижан кӧ әм дьхԝазьн бира мә нәчә.

Рʹаст ә мәрʹа һеса йә кӧ Кʹьтеба Пироз бь сәрийа у рʹеза пʹарәвәкьри йә, ле ԝәʹде хԝәндьне әм гәрәке бир нәкьн, ԝәки бь тʹәмами һәр тьшти бьдьнә бәр чʹәʹве хԝә, демәк фәʹм кьн Хԝәде жь Хәбәра хԝә чь дьхԝазә мәрʹа бежә. Ԝе һе баш бә кӧ тӧ контексте бьхуни, нә кӧ тʹәне рʹеза башԛә-башԛә. Чахе тӧ ӧса бьки, әԝ йәк ԝе али тә бькә һе зедә у зедә һин би «ньвисаред пироз . . . йед кӧ дькарьн тә сәрԝахт кьн, ԝәки . . . хьлаз би» (2 Тимотʹейо 3:15).