Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KAIELA O KIKANU KIÂ | LAHABA

Muéne ‘a mu Xikinina mu Ima ia Bhange’

Muéne ‘a mu Xikinina mu Ima ia Bhange’

LAHABA u kala mu tala kiambote ku dibela dia inzo iê o mbanza ia Jedikó, mu kamenemene ka selu. Muéne u mona kifuxi kia masoladi bhu kanga dia mbanza—o kifuxi kia masoladi a Izalaiele. Kioso kia mateka o ku nhunga o mbanza ioso, akexile mu xisa fufuta iavulu, ni ku bhanga jibuia javulu ni jikoloneta.

Lahaba ua tungile mu mbanza ia Jedikó; uejidile kiambote o ikoka, o njinzo, o ithanda ni maloja mu mbanza. Uejidile ué kiambote o mundu ua tungile mu mbanza. Muéne ua kexile mu mona kuila, o uôma ua mundu mu mbanza ua kexile mu dibandekesa dingi—mu ku mona o kifuxi kia masoladi akua Izalaiele ku nhunga o mbanza veji imoxi mu kizuua. Maji o jibuia ja jikoloneta mu ikoka ni mu ilumbu ia Jedikó, ki ia thandanganhesa Lahaba né ku mu kuatesa uôma, kala kia kexile o mundu.

Lahaba ua mono kioso o kifuxi kia akua Izalaiele kia mateka o ku nhunga o mbanza mu kizuua kiki kia kasambuadi. Ku masoladi akua Izalaiele, Lahaba ua mono-ku, o akunji ku xika o jikoloneta, ni kuambata o álaka ia kikutu ia kexile mu lombolola kuila o Nzambi iâ, Jihova, ua kexile mu’axaxi kâ. Tu tena ku xinganeka Lahaba ku kuata o ngoji ia kusuka ia kutile mu dibela dia inzo iê, dia mu kuatekesele ku mona o ima ia kexile mu bhita bhu kanga dia ilumbu ia Jedikó. O ngoji ia kexile mu lembalesa Lahaba kuila, muéne ni muiji uê eji bhuluka ku kibuikilu kia mbanza. O kuila kiki kilondekesa kuila Lahaba uexile kingulungumba? Bhu pholo ia Jihova kana; Jihova ua kexile mu mona kuila, Lahaba muhatu ua kixikanu kia kolo. Tu vutuke hanji ku dimatekenu dia musoso ua Lahaba, ni ku mona ihi i tu tena o ku di longa kua muéne.

‘LAHABA O KIUAIA’

Lahaba uexile kiuaia. O kizuelu kiki, kia iibhile kiavulu o akua ku tokuesa o Bibidia m’ukulu, kienhiki ene akexile mu zuela kuila Lahaba uexile mukua ku zalela ajitu. Maji o Bibidia, ka sueka o kidi. (Josuué 2:1; Jihebeleu 11:31; Tiiaku 2:25) Mu mbanza ia akua Kanana, o ufunu ua Lahaba a u xikinine ku athu oso. Maji mukonda dia kitongoluelu kiê, o ujitu ua bhana Nzambi ku athu oso phala ku tu kuatekesa kuijiia o kima kia uabha mu kiki kia iibha, Lahaba uejidile kuila o ia kexile mu bhanga, iexile kituxi. (Loma 2:14, 15) Lahaba uejidile kuila o ukexilu ua muenhu uê ki uexile uambote. Nange, kala kia divua athu avulu lelu, ala uâ ku ukexilu iú ua iibha, muéne ua kexile mu di mona kala mubhika, kexile ni ufunu uéngi phala ku dikila o muiji uê.

Sé phata, Lahaba ua mesenene ku kala ni ukexilu uéngi uambote. O ixi iê iezalele ni usuéia ni undumbu ni akua ku bhanga undumbu ni jindandu jâ, ni undumbu ni iama. (Ijila 18:3, 6, 21-24) O jingeleja jene ja kexile mu suínisa o ima íii ia iibha mu mbanza. O undumbu akexile mu u bhanga muene mu ji tembulu, ni kuila o ubhezelu ua madimonho, kála ua Bahale ni Moloko kua lungile ni kuta o tuana ni muenhu uâ mu túbhia kala sata

Jihova ua kexile mu mona ioso ia kexile mu bhita mu ixi ia Kanana. Mukonda dia ima iavulu ia iibha ia kexile mu bhanga akua Kanana, Jihova uambe: ‘O ixi ia xidi kinéne, nga ka bheka-ko o kaxtiku ku kituxi kiê, anga o ixi-phe ia ka lusa oso a tungu-mu.’ (Ijila 18:25) O ‘kaxtiku ku kituxi kiê’ kia lungile ni ihi? O kifuxi kioso kia Izalaiele kia tambula o kikanenu kiki kua Nzambi: “Jihova Nzambi ié ifuxi iii ua-nda ku i kaia bhuòfele-bhuòfele, ni kúbhue ku mesu.” (Matendelelu 7:22) Hama ja mivu ku dima Jihova ua kanene ku bhana o ixi ku muiji ua Mbalahamu, ni kuila “Nzambi ka moneka makutu.”—Tito 1:2; Dimatekenu 12:7.

Maji Jihova ua ki tangele ué kuila, saí athu mu ixi a tokalele kufuá. (Matendelelu 7:1, 2) Mukonda dia ku kala, “Mufundixi u fundisa ioso mu ngongo,” muéne uejidile kiá o muxima ua athu oso, iu uejidile kuila ene ezalele ni kuiibha ku muxima. (Dimatekenu 18:25; 1 Malunda 28:9) Kiebhi kia kexile Lahaba mu mbanza íii io fundisile kiá kua Nzambi? Tu tena ku xinganeka kiebhi Lahaba kia kexile mu divua kioso kiévu o misoso ia lungu ni Izalaiele. Muéne uevu kuila o Nzambi ia Izalaiele ua bhuluile o mundu uê—exile abhika—bhu maku a kifuxi kia masoladi ia Ijitu, a betele o nguzu mu thembu ienioió. Kindala Izalaiele ua kexile phala ku tambula Jedikó! Maji o mundu mu mbanza a sulukile mu kuiibha kuâ. Tu tena ku tendela se mukonda diahi o Bibidia i zuela ia lungu ni akua Kanana, kala athu “a xibhakele Nzambi.”—Jihebeleu 11:31.

Lahaba ka difuile ni mundu mu mbanza. Mu mivu iavulu, nange muéne uevuile kiá ima iavulu ia lungile ni Izalaiele ni Nzambi iâ, Jihova. Muéne ka difuile ni nzambi ja akua Kanana! Jihova uexile Nzambi ua kexile mu bhânga mu ku zokela o mundu uê, mu veji dia ku a talesa hadi, Nzambi ua bhanene valolo ku abhezi’ê, mu veji dia ku a bhangesa ku bhanga ima ia ufusa. O Nzambi íii ua kexile mu bhana valolo ku ahatu, ka kexile mu a mona kala kima kia ku bhanga na-kiu undumbu, kima kia ku sumba, kima kia ku sumbisa, mba phala ku bhanga ima ia ufusa mu ubhezelu. Kioso Lahaba kiévu kuila, Izalaiele ua kondolokele o Njolodá, phala ku tambula o mbanza, nange muéne ua kexile ni uôma uavulu mu ku banza ihi ieji bhita ni mundu uoso mu mbanza. O kuila Jihova ua mono Lahaba, iu ua mono o ídifua iê iambote ia kexile na-iu?

Lelu, kuene athu avulu kála Lahaba. Ene a di mona kuila abhika, mu ukexilu uâ ua iibha u a bhangesa ku divua kála athu sé valolo, ni ku a katula o kisangusangu; a di mona kala se-ku muthu ua mu a mona ni ku a bhana valolo. O ia bhiti ni Lahaba, ilondekesa kuila se-ku muthu a kamba ku mu mona kua Nzambi. Né muene se tua toloka o muxima, ‘kale dikanga dia athu.’ (Ikalakalu 17:27) Ua zukama ku athu, uala polondo, iu ua mesena ku kuatekesa ni ku bhana kidielelu kua ió a mu xikina. O kuila kiene kia bhange Lahaba?

‘MUÉNE UA TAMBULULA KIAMBOTE O ALONDE’

Saí kizuua, asonhi a iiadi a phuphu ku dibhitu dia Lahaba. O mala a iiadi enhá, ka mesenene ku a mona ku athu mu mbanza, maji mu mbanza ienioió, athu avulu akexile mu langa o mbanza phala ka bokone-mu mukua Izalaiele. Lahaba ni unjimu, uejidile se ene exile akua’hi. Ki mukonda dia kuila muéne ka kexile mu tambulula asonhi kubhata diê, maji o kiiadi kiki, a mesenene ngó kididi kia ku zeka—ki phala ku zeka nê.

O kiiadi kiki, exile alondi a Izalaiele. O kabhitangu kâ, Josuué, ua a tumine phala ku mona kiebhi kia kexile o mbanza ia Jedikó. Íii o mbanza ia dianga ia mesenene ku tambula Izalaiele, nange iene ia betele ku kala ni masoladi a betele o nguzu. Josuué ua mesenene kuijiia, ihi ieji bhita ni muéne ni masoladi mê. Sé phata, o alondi a solo o dibhata dia Lahaba mu vondadi iâ. Ku ididi ioso mu mbanza, ku dibhata dia kiuaia, musonhi uoso-uoso u bokona, sé ku mu mona ku athu. Nange o alondi a mesenene kuívua maka ieji zuela muéne ia lungu ni mbanza.

O Bibidia i zuela kuila, Lahaba ua ‘tambulula kiambote o asonhi.’ (Tiiaku 2:25) Ua a tambulula kubhata diê, né muene ni kuijiia se ene exile akua’hi, ni mukonda diahi a bokona kubhata diê, ua a ehela ku kala kubhata diê. Nange muéne ua mesenene kuijiia dingi ia lungu ni Nzambi iâ, Jihova.

Maji mu ku bhita kithangana, o masoladi a sobha ia Jedikó a bhixila! O njimbu ia muanganene kiá, kuila o alondi a Izalaiele a bokonene ku dibhata dia Lahaba. Ihi ieji bhanga Lahaba? Se muéne ua langele o kiiadi kia asonhi, keji ta o muenhu uê ni ua muiji uê mu iluezu? O athu mu Jedikó keji ku a jibha se muéne ua langele o jinguma jiji? Lahaba ka kexile ni phata ia kuila o mala enhá exile akua Izalaiele. Se muéne uejidile kiá kuila Jihova uexile o Nzambi ia kidi, o nzambi jâ jexile ja makutu, ki kieji kala kithangana kia tokala phala muéne ku kala ku mbandu ia Jihova?

Lahaba ka kexile ni thembu iavulu phala ku banza, maji ua banze, iu ua bhange kima ni lusolo. Ua sueka o alondi mu ixina ia linhu ia neka muéne ku thandu dia’nzo. Muéne anga u tangela o masoladi a sobha, uixi: “Kua ngi sangele muene mala, inda eme ki nga ejiia kuoso kua tundu. Ku tula-phe mu kumbi dia ku jika bhu muelu ua kimbaka, kuila kua vundu kiá, mal’ó a tundu, ene-phe kua di tela ki nga mono-ku; a kaiedienu ni lusolo, kindala muanda ku a kuata.” (Josuué 2:4, 5) Xinganeka Lahaba ku tala bhu pholo ia masoladi a sobha. O kuila muéne ua kexile mu dibhudisa se o masoladi a sobha eji ku mu tangela kuila o muxima uê ua kexile ku mu titidila ni uôma?

Lahaba ua londekesa o kixikanu kiê ku Nzambi ia akua Izalaiele

O ndunge iê ia tundu kiambote! O masoladi a sobha a tundu ni lusolo, anga a kaiela o mala mu njila ia Njolodá katé bhu tábhu. (Josuué 2:7) Lahaba ua tululuka ku muxima. Mu ndunge iê, muéne ua londekesa njila iéngi ku masoladi a sobha, mukonda ene ka tokalele kuijiia o kidi, iu ua bhulula o selevende jiji ja Jihova.

Lahaba ua vutuka ni lusolo ku thandu dia’nzo iu a tangela o alondi ioso ia bhiti. Muéne ua a tangela ué kuila, o mundu uê ua kexile ni uôma ua kifuxi kia Izalaiele. O njimbu íii iambote ia sangulukisa kiavulu o alondi. O jinguma akua Kanana, akexile ni uôma ua kutena kua Nzambi ia Izalaiele, Jihova! Lahaba ua zuela kima kia tu tokala ué etu lelu. Muéne uambe: “Jihova Nzambi ienu muene Nzambi ni ku diulu ku thandu, ni mu ngongo bhoxi.” (Josuué 2:11) O misoso ievuile ia lungu ni Jihova ia sokele phala ku mu longa kuila: Muéne ua tokalele ku dielela o Nzambi ia Izalaiele. Ua londekesa kixikanu kua Jihova.

Lahaba ka kexile ni phata ia kuila Jihova ueji bhangesa o mundu uê ku tolola o jinguma jâ. Kienhiki, ua dióndo phala ku bhulula muéne ni muiji uê. O alondi a xikina, ia a mu tangela phala ku dixibha phala ka tange muthu ihi ia a bhekele mu mbanza, ni ku kuta ngoji ia kusuka mu dibela dia inzo iê phala o masoladi a Izalaiele a tene ku mu bhulula muéne ni muiji uê.—Josuué 2:12-14, 18.

Tu tena ku di longa kuila Lahaba ua kexile ni kixikanu kia kolo. Kala ki zuela o Bibidia, ‘o kixikanu kijila mu kuívua.’ (Loma 10:17) Muéne uevu misoso ia kidi ia lungu ni kutena ni ku fundisa kua Jihova Nzambi, iu ua londekesa kixikanu ni ku mu dielela. Lelu, tuala ni kuijiia kuavulu kua lungu ni Jihova. O kuila tua-nda sota kuijiia kiambote Jihova ni ku mu londekesa kixikanu kala ki tanga o Maka mê, o Bibidia?

O ILUMBU IA JEDIKÓ ‘IA MATEKA O KU LUNDUMUKA’

Mu ku kaiela o ndunge ia Lahaba, o alondi iiadi, a tuluka o ilumbu ni ngoji ia kutile ku dibela dia inzo iê, ia a di tela ku mbandu ia milundu sé ku bhanga jibuia. Kua kexile makungu avulu mu njila, ku banda ni ku tuluka milundu ku mbandu ia thunda ia Jedikó kueji di sueka o alondi katé kieji mona kuila ka mu a sota dingi ku jinguma jâ ni ku vutuka ku akua Izalaiele ni njimbu iambote ia tambuile kua Lahaba.

Lahaba ua sueka o selevende jiiadi ja Jihova mu ixina ia linhu ia neka ku thandu dia’nzo, iu ua bhulula o muenhu uê

Mu ku bhita thembu o mundu mu mbanza ia Jedikó, ua kexile ni uôma uavulu kioso kiévu kuila Jihova ua jikuile o ngiji ni ku bhangesa Izalaiele ku záuka mu mavu a kukuta. (Josuué 3:14-17) Maji phala Lahaba, o njimbu íii ia londekesa kuila o kixikanu kiê kua Jihova kiexile kia kidi.

Kienhiki, o izuua ia bhixile ia akua Izalaiele ku nhunga o mbanza ia Jedikó—izuua isamanu, a nhungu veji imoxi mu kizuua. Maji mu kizuua kia kasambuadi, kia bhiti kiéngi. Kala ki tua tange kiá ku dimatekenu dia milongi íii, a mateka o ku nhunga mu kamenemene ka selu, o kifuxi anga a kondoloka o mbanza ia Jedikó veji imoxi, anga a suluka ni ku nhunga mu mbanza ia Jedikó mu veji javulu. (Josuué 6:15) Ihi ia kexile mu bhanga akua Izalaiele?

Kia zubha ku bhita lua kasambuadi mu kizuua kia kasambuadi, o kifuxi kia masoladi kiemana. O jibuia ja jikoloneta ja bhu. Ni kuene hudi. Nange o athu mu mbanza a thandanganhele kiavulu. Kienhiki, Josuué ua tumina o kifuxi kia Izalaiele ku dikola ni dízui dia suína. O kuila o alangidi ku thandu a ilumbu ia Jedikó a banzele kuila o ku dikola kuku, kuexile ukexilu uéngi ua akua Izalaiele ku bokona mu mbanza? Se kiene, ene ka xinganeka kiavulu. O ilumbu ia mateka o ku teketa ni ku lundumuka bhoxi. Ia teketa, ia dibudijika, ni ku bhua bhoxi! Maji kia bhiti o ima íii, kua kexile inzo ki ia budikile. O inzo ia Lahaba ki ia budikile, dibhata dia muhatu ua kixikanu. Xinganeka kiebhi kia divu mu ku mona kiebhi Jihova kia mu langele! * Muéne ni muiji uê!—Josuué 6:10, 16, 20, 21.

Kiene kimoxi ué, o mundu ua Jihova u xila ué o kixikanu kia Lahaba. Kioso ene kia mono kuila inzo imoxi ki ia budikile, ene a mono kuila Jihova ua lange o muhatu ió. Muéne ni muiji uê a a bhulula ku kibuikilu kia tula ku mbanza ioió ia iibha. Kia bhu o ita, Lahaba a mu ehela ku tunga bhua zukama o kilombo kia Izalaiele. Mu ku bhita thembu, Lahaba ua kituka mukua Izalaiele. Ua kazala ni diiala dijina diê Salumono. O mon’â, Bouaji, ua kulu iu ua kituka diiala dia kixikanu. Muéne anga u kazala ni Lute o mukua Mouabhe. * (Lute 4:13, 22) O Sobha Davidi, ni Jezú Kristu, o Mexiia, a tundu ku muiji ua Lahaba.—Josuué 6:22-25; Matesu 1:5, 6, 16.

O misoso ia Lahaba ilondekesa kuila etu oso tuala ni valolo bhu pholo ia Jihova. Muéne u tu mona etu oso, uejiia o mixima ietu, u sanguluka kioso kia mona kuila tuala ni kixikanu kala kia mono ku muxima ua Lahaba. O kixikanu kiê kia mu suínisa ku bhanga kima. Kala ki zuela o Bibidia: Muéne ‘a mu xikinina mu ima iê ia bhange.’ (Tiiaku 2:25) Unjimu ua dikota ku kaiela o kixikanu kiê!

^ kax. 27 Jihova ua kumbidila o kikutu kia tele o alondi a iiadi ni Lahaba.

^ kax. 28 Phala kuijiia dingi ia lungu ni Lute ni Bouaji, tala o milongi: “Kaiela o Kixikanu Kiâ” mu Mulangidi ua 1 ua Kavua ni ua Kamusasadi ua 2012, mu phutu.