Kyoso ki tuya ni kwijiya o idifwa ya muthu, muthu mwenyú tu mwijiya kyambote, o ukamba wetu u kola dingi. Kyene we kimoxi, kyoso ki tuya ni kwijiya o idifwa ya Jihova, twa-nda ku mwijiya dingi, o ukamba wetu ni mwene, u kola we dingi. Nzambi wala ni idifwa iwana ya beta-o-kota: O kutena kwê, o unjimu wê, o kuyuka kwê, ni henda.

“Awá! Jihova, tata! Eye wa yudika o mawúlu ni ixi, ni kutena kwoso kwa nguzu yé, ni lukwaku lwé lwa sununuka; kanaku kima ki u mona kwila kisunji ku mesu mé.”—JELEMIYA 32:17.

Tu tena kumona o kutena kwa Nzambi, mu ibhangelu yê. Mu kifika, se wemana mu mwanya watu kyavulu, wa-nda divwa kyebhi ku mukutu? Wa-nda dívwa o munza wa mwanya wa tema. Mu kidi, eye wa mu divwa o kutena kwa ibhangelu ya Jihova. Kutena kwahi kwala na-ku o mwanya? O kutwa kwa mwanya kutenesa 15.000.000 a ji graus Celsius. Ithangana yoso, o dikumbi dibhana mukengeji kala o kubaza kwa jihama ja mazunda ja jibomba ja makota.

Mu kidi, mu mazunda ni mazunda a jithethémbwa, o dikumbi dyene dya beta o kutola. Mu kutokwesa, o jingijiye a mono kwila, o thethémbwa ya beta-o-kota a ixana UY Scuti, o kusanzumuka kwê kwala kota o dikumbi ndenge mu 1.700 a jiveji. Se o thethémbwa UY Scuti yeji bhinganesa o dikumbi, yeji futa o ixi yoso, ni kwila o ku di zala kwê, kweji bhita o kididi kya planeta a ixana Jupiter. Kiki ki tu kwatekesa kutendelela kyambote o izwelu ya Jelemiya kyoso kyambe kwila Jihova Nzambi wa bhange o dyulu ni ixi, mba o ngongo yoso ni kutena kwê.

 Mbote yahi i tu katula mu kutena kwa Nzambi? Etu tu tena ngó kukala ni mwenyu mukonda dya ima ya bhange Jihova, kála o dikumbi ni ima ya mukwá yala mu ixi. Lwa mukwá, Nzambi u londekesa o kutena kwê, phala o mbote ya muthu ni muthu. Kyebhi? Ku hama ya dyanga, Nzambi wa bhanene o kutena kwa Jezú, kwa kubhanga madiwanu. O Bibidya yamba: “O ifofo yí tona mesu, inema yí yenda, jihaxi ja dibhute jí jiluka, maxilu yí ívwa, madifundu yá a fukunuka, o jingadyama a ji tangela o maka ma Njimbu Yambote.” (Matesu 11:5) Abha lelu? ‘Mwene ubhana nguzu kwa yó wa zôndo,’ o Bibidya yamba we: “Oso a kinga kwa Ngana-phe, a tambula nguzu yobhe.” (Izaya 40:29, 31) Nzambi u tena ku tu bhana “o nguzu i lenda ioso” phala tu kolokote mu ku dibhana ni jiphaxi mba ibhidi ku mwenyu wetu. (2 Kolindo 4:7) Ku xikina kwila twa mesena kukala ni ukamba ni Nzambi wa tu zolo kyavulu, wala ni kutena, u tena ku tu kwatekesa kudibhana ni jiphaxi mba ibhidi?

‘Eye, tata, u Jihova, ikalakalu yé kuvula kwahi! Yene yoso wa i bhange ni unjimu.’—JISÁLAMU 104:24.

Kyoso ki tuya ni kudilonga ya lungu ni ima ya bhange Nzambi, tu diwana mu kumona o unjimu wê. Mu kifika, sayi milongi a ixana, biomimética mba biomimetismo, ni milongi yiyi, o jingijiye a tonginina o ibhangelu ya Jihova phala kubhanga o ima yâ. Mu kutonginina o ibhangelu, a tena kubhanga kima kyofele kala o kima kya kuzwika lapi mba ima ya makota kala o iphululu.

O unjimu wa Nzambi, tu tena ku u mona dingi ku mukutu wa muthu. Mu kifika, xinganeka kyebhi kya kula o kabwetele mu mala. Mwenyu wê u mateka ni célula imoxi, o célula yiyi yala ni itendelesu yoso phala kubhanga muthu. O célula imoxi yiyi i di wanununa, i kituka célula javulu ja difu. Mu kithangana kya tokala, o ji célula ji mateka ku di tungula, ji kala mu jihama ja idifwa ya ji célula, kála: O ji célula ja manyinga, ji células nervosas, ni ji célula ja ifuba. Mu kubhita kithangana kyofele, o idyandu i mateka kukula ni kukalakala. Mu divwa dya jimbeji, o célula yóyo i kula kyavulu, anga i kituka muthu, a u bhange ku mazunda ni mazunda a ji célula. O athu kyoso kya mona o unjimu kala yú, a xikina ku izwelu ya mukwá Jisálamu, kyoso kyambe: “Nga sakidila Ngana, kuma ki kôla ki wa ngi yudika, ki kwata woma!”—Jisálamu 139:14.

Mbote yahi i tu katula mu unjimu wa Nzambi? O Mubhangi wejiya ihi i twa bhindamena phala kusanguluka. Bhu kaxi ka kwijiya kwê mba unjimu, mwene u bhana itendelesu bhu kaxi ka Maka mê, o Bibidya. Mu kifika, mwene u tu tendelesa : “Mu di lendukile ni kudikwatekesa mudyenu, mu di loloka.” (Kolose 3:13) O kwila kiki kitendelesu kya yuka? Kyene. O jingijiye a mono kwila kukala muthu mukwa kuloloka, kubheka kilu kyambote ni kubhangesa o manyinga kunyunga kyambote mu ididi yoso ku mukutu. I tena we kusosolola o kikote ku muxima ni kukwatekesa kukala ni sawidi yambote. Nzambi wa difu ni dikamba dya njimu, mukwá kukwatekesa, ka fula ku tu bhana kikwatekesu ni itendelesu yambote. (2 Timote 3:16, 17) O kwila ki weji mesena kukala ni dikamba kala didi?

“Kuma Jihova kya mu wabhela o kubatula mu kidi.”—JISÁLAMU 37:28.

Mu ithangana yoso, Nzambi u bhanga o ima ya yuka. Mu kidi, “Nzambi ka tena kubhanga kya yibha! O Muteni-a-Yoso ka tena kubhanga mangonya!” (Jobe 34:10) O mukwá jisálamu wambe kwila o ufundisilu wa Jihova, ufundisilu wa kidi. Mwene wixi: “Hinu u fundisa o ifuxi yoso mu kidi kyé.” (Jisálamu 67:4) Mukonda “Jihova-phe u tala ku muxima,” sé-ku muthu u tena ku mu tobhesa bhu kaxi ka mangonya, maji ithangana yoso mwene u fundisa mu kidi, ni kubatula kyambote o maka. (1 Samuwele 16:7) Nzambi wejiya o ima yoso ya yibha ni ufundisilu wa yibha yene mu bhita mu ixi, mu kiki mwene wa kanene kwila “akwa phulu mu ngongo a kà a bwikisa-mu.”—Jisabhu 2:22.

Nzambi ki mufundixi wa yibha, u kala ni hanji yavulu ya kufundisa, kana. Mwene u londekesa henda mu kithangana kya tokala. O Bibidya yamba: “Jihova wa lenduka, mukwa kisambu,” né mwene kwa yó a ta ituxi, se a dyela ni muxima woso. O kwila kuku ki kufundisa kwa kidi?—Jisálamu 103:8; 2 Phetele 3:9.

Mbote yahi i tu katula mu kuyuka kwa Nzambi? O poxolo Phetele wambe: “Nzambi kene ni kathombo ka athu. Maji ku akwa jixi joso, woso u mu xila mwène, hé u bhanga yoso ya yuka, Mwène u mu tambulula.” (Ikalakalu 10:34, 35) Etu tu katula mbote mu kuyuka kwa Nzambi, mukonda mwene k’ene mu londekesa kathombo mba katungu. A tena ku tu xikina kwala mwene ni kukala tu abhezi’ê. Mwene ka tale o kikonda kyetu, ixi, ulongelu wetu mba unvwama.

Kuma Nzambi wa mesena kwila tu tendela ni kukatula mbote mu kuyuka kwê, mu kiki mwene wa tu bhana o kitongolwelu. O Mak’â Nzambi amba kwila o kitongolwelu kyedi kala ‘kitumu kyósoneke mu mixima yetu,’ ni kwila ‘ki tu bhana umbangi’ kikale se twala ni ukexilu wambote mba wa yibha. (Loma 2:15) Kyebhi ki tu katula mbote? Mu kulonga o kitongolwelu kyetu. Kubhanga kiki ki tena ku tu bhana nguzu phala kulenga o ilwezu, mba ima ya  yibha. Ni kwila kyoso ki tu ta kituxi, o kitongolwelu ki tena ku tu kwatekesa kudyela o ituxi yetu, ni kweha o ukexilu yú. Lwa mukwá, o kutendela o ukexilu wa Nzambi wa kulondekesa o kuyuka, ku tu kwatekesa ku mu zukama dingi!

“Nzambi henda.”—1 NZWÁ 4:8.

Nzambi u londekesa kutena, unjimu, ni kuyuka, maji o Bibidya k’ambe kwila Nzambi kutena, unjimu, mba kuyuka. Yamba kwila mwene henda. Mukonda dyahi? Mukonda tu tena kuzwela ni kidi kyoso kwila o kutena kwa Nzambi ku mu bhana o nguzu ya kubhanga o ima, o kuyuka kwê ni unjimu u mu bhangesa kubhanga o ima mu ukexilu wa tokala. Maji o henda ya Jihova yéne i mu bhangesa kubhanga o ima. Mwene u londekesa henda mu ima yoso ya bhanga.

Sumbala Jihova ka mu kambe kima, o henda yê ya mu bhangesa kubhanga athu a unjimu, kikale ku dyulu mba mu ixi; athu yá, a tena kusanguluka ni kukatula mbote ku henda yê ni ulangelu wê. Mwene mu henda yê wa bhange o ixi phala o athu. Ni kwila, mwene wene mu londekesa hanji o henda yê ku athu, mukonda “mwène mukwa kubhangesa dikumbi dyê di bandela athu abhukumuka ni athu ambote, u tumikisa mvula ni kwa ya ayuka ni ku ísweya.”—Matesu 5:45.

Lwa mukwá “Jihova wa vula o kukwatela henda ni kulendukila.” (Tiyaku 5:11) Mwene u londekesa henda kwa yó a bhanga yoso phala ku mu sota ni kidi kyoso, ni yó a mu zukama. Nzambi u tu mona muthu ni muthu. Mu kidi, ‘mwène u ku langa.’—1 Phetele 5:7.

Mbote yahi i tu katula mu henda ya Nzambi? Tu sanguluka kyavulu ni ukexilu wa yuka wa dikumbi, kyoso ki dya mu boba. Tu sanguluka mu kwívwa o kambonga wa mu kwolela. Tu sanguluka we ni henda i tu londekesa ndandu yetu ya kazola. Nange ku mesu metu tu mona kwila o ima yiyi ki yala ni valolo yavulu, maji o ima yiyi i sangulukisa o mwenyu wetu.

Tu katula we mbote mu ukexilu wa mukwa wa Nzambi kulondekesa henda: o musambu. O Bibidya i tu tendelesa: “Ki mu kale ni hele ya kima, ki mu ile bhidibhidi, maji ima yoso-phe iyiza-ku, mu ila ni kusamba ni kudyonda, kumoxi ni kusakidila, mu ende ni kubhinga kwa Nzambi yoso i mwa mesena.” Kala o tata ya henda, mwene wa mesena kwila tu mu sota ni muxima woso phala ku mu bhinga o kikwatekesu. Mu kusuka-ku, Jihova, mu henda yê wa kanena ku tu bhana o “kutululuka kwa Nzambi kwa somboka o kitongolwelu kyoso kya muthu.”—Filipe 4:6, 7.

O kwila o milongi yiyi i twa zwela ya lungu ni idifwa ya Nzambi, kála o kutena, unjimu, kuyuka ni henda yê— ya ku kwatekesa kutendela kyambote se Nzambi wa difu kyebhi? Phala kubandekesa dingi o henda yé kwa Nzambi, twa mesena kwila u dilonga o ima yene mu bhanga mwene ni ima ya-nda bhanga phala o mbote yé.