‹ក្នុងភ្នំនោះអ្នកនឹងជីករកបានស្ពាន់›
‹ក្នុងភ្នំនោះអ្នកនឹងជីករកបានស្ពាន់›
ក្រុមសិក្សាខាងបុរាណវត្ថុវិទ្យាបានរុករកជ្រលងភ្នំនិងរូងភ្នំផ្សេងៗនៅតំបន់ស្ងាត់ជ្រងំស្រុកយូដា ស្រាប់តែប្រទះឃើញរូងភ្នំមួយខ្ពស់ដែលនៅខាងលើគែមភ្នំ។ តើពួកគេរកឃើញអ្វីដែលមានតម្លៃ ប្រហែលជាវត្ថុឬឯកសារបុរាណដូចជារមូរឯកសារនៅសមុទ្រស្លាប់ទេ? គួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលមែន ពួកគេបានរកឃើញគ្រឿងប្រដាប់ដ៏មានតម្លៃមួយចំនួន ដែលក្រោយមកគេដាក់ឈ្មោះថាគំនរណាហាល មីសម៉ា។
នៅខែមីនា ឆ្នាំ១៩៦១ គេបានរកឃើញគ្រឿងទាំងនោះដែលលាក់ទុកក្នុងប្រហោងមួយក្នុងរូងភ្នំ ដោយមានកន្ទេលស្មៅរុំជុំវិញ។ គ្រឿងបុរាណទាំងនោះមានជាង៤០០ប្រភេទ។ គ្រឿងភាគច្រើនសុទ្ធសឹងតែធ្វើពីស្ពាន់។ ក្នុងនោះមានមកុដ ដំបងរាជ្យ ឧបករណ៍ និងគ្រឿងអាវុធផ្សេងៗ។ អ្នកអានគម្ពីរចាប់អារម្មណ៍ទៅលើការរកឃើញនេះ ដោយសារពាក្យនៅលោកុប្បត្តិ ៤:២២ ដែលហៅទូបាល-កាអ៊ីនជា«មេបង្រៀនពួកជាងលង្ហិននឹងជាងដែក»។ *
ប៉ុន្តែនៅតែមានចម្ងល់ជាច្រើនស្តីអំពីដើមកំណើតនិងប្រវត្ដិនៃគំនរដែលមានតម្លៃនោះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការរកឃើញនេះបញ្ជាក់ថា តាំងពីបុរាណមកមនុស្សចេះជីករកស្ពាន់ ស្លស្ពាន់ និងចាក់ពុម្ពស្ពាន់នៅស្រុកផ្សេងៗក្នុងគម្ពីរ។
រ៉ែស្ពាន់នៅស្រុកសន្យា
ពេលបណ្ដាជនអ៊ីស្រាអែលហៀបនឹងចូលស្រុកសន្យា ម៉ូសេបានប្រាប់ពួកគេថា៖ «នៅក្នុងភ្នំ[នៃស្រុក]នោះនឹងជីករកបានទង់ដែង»។ (ចោទិយកថា ៨:៧-៩) នៅប្រទេសអ៊ីស្រាអែលនិងប្រទេសយ័រដាន់ បុរាណវត្ថុវិទូបានរកឃើញទីតាំងបុរាណមួយចំនួនដែលគេធ្លាប់ជីករករ៉ែនិងស្លរ៉ែ ដូចជានៅហ្វីណាន់ ធីមណា និងគីបេត អ៊ីន ណេហាសជាដើម។ តើទីតាំងទាំងនោះបង្ហាញយ៉ាងណា?
បើយើងមើលទេសភាពនៅហ្វីណាន់ និងធីមណា យើងនឹងឃើញរណ្ដៅរាក់ៗជាច្រើន ជាទីតាំងដែលគេធ្លាប់ជីកយករ៉ែស្ពាន់ ក្នុងអំឡុងពេល២.០០០ឆ្នាំយ៉ាងតិច។ សូម្បីតែសព្វថ្ងៃនេះ អ្នកដែលទៅលេងទីនោះអាចឃើញបំណែកថ្មដែលមានធាតុស្ពាន់នៅរាត់រាយ។ អ្នកជីករ៉ែនៅសម័យបុរាណខំធ្វើការយ៉ាងនឿយហត់ដើម្បីដាប់ផ្ទៃថ្មយកធាតុស្ពាន់ដែលគេមើលឃើញ ដោយប្រើឧបករណ៍ធ្វើពីថ្ម។ ពេលពួកគេយកអស់ហើយ ពួកគេជីកជ្រៅជាងដោយប្រើឧបករណ៍ធ្វើពីដែក ហើយនេះធ្វើឲ្យមានរូងវែងនិងជ្រៅក្នុងដី។ ក្នុងគម្ពីរនៅសៀវភៅយ៉ូប យើងឃើញការពិពណ៌នាអំពីការជីករករ៉ែបែបនេះ។ (យ៉ូប ២៨:២-១១) នេះជាកិច្ចការនឿយហត់ណាស់។ តាមពិតចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី៣ដល់ទី៥ គ.ស. ពួកអាជ្ញាធររ៉ូមបានកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋជនដែលអាក្រក់បំផុតនិងអ្នកទោសផ្សេងទៀតឲ្យទៅធ្វើការជីករ៉ែស្ពាន់នៅហ្វីណាន់។
គំនរអាចម៍រ៉ែស្ពាន់ដ៏ធំបានត្រូវរកឃើញនៅគីបេត អ៊ីន ណេហាស (មានន័យថា«បំបែកស្ពាន់») នោះប្រហែលជាកន្លែងដែលគេធ្លាប់ធ្វើឧស្សាហកម្មស្លស្ពាន់។ អ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះជឿថាថ្មរ៉ែនោះបានត្រូវនាំយកមកពីហ្វីណាន់ និងធីមណាជាកន្លែងជីករ៉ែដែលនៅជិតនោះ។ ដើម្បីរំលាយស្ពាន់ចេញពីថ្មរ៉ែ គេប្រើបំពង់ផ្លុំនិងប្រដាប់សប់ខ្យល់ដើម្បីបង្កើនកម្ដៅភ្លើងធ្យូងឡើងដល់១.២០០អង្សាសេ ហើយត្រូវដុតពី៨ទៅ១០ម៉ោង។ តាមធម្មតាដើម្បីបានស្ពាន់ទម្ងន់មួយគីឡូក្រាម ត្រូវរំលាយថ្មរ៉ែប្រាំគីឡូក្រាម។ រួចមកអាចយកទៅចាក់ពុម្ពធ្វើជាឧបករណ៍ផ្សេងៗ។
គ្រឿងស្ពាន់ដែលគេប្រើ នៅប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបុរាណ
នៅភ្នំស៊ីណាយ ព្រះយេហូវ៉ាបានបង្គាប់យ៉ាងចំៗឲ្យប្រើដែកភ្លឺនេះដែលពួកគេបានជីករកក្នុងស្រុកនោះដើម្បីសាងសង់ត្រសាល។ ក្រោយមកវិហារក្នុងក្រុងយេរូសាឡិមបានត្រូវសង់តាមគំរូដូចគ្នា។ (និក្ខមនំ ជំពូកទី២៧) មុនពេលបណ្ដាជនអ៊ីស្រាអែលទៅស្រុកអេស៊ីប ពួកគេប្រហែលជាមានចំណេះខ្លះៗអំពីការសូនលោហធាតុ ឬក៏ប្រហែលពួកគេបានរៀនកាលនៅទីនោះ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ពេលពួកគេចេញពីស្រុកអេស៊ីប ពួកគេអាចសូនធ្វើរូបកូនគោមួយ។ ពួកគេក៏អាចធ្វើគ្រឿងស្ពាន់ផ្សេងៗសម្រាប់ប្រើក្នុងត្រសាល ដូចជាផើងទឹកធំ ថ្លាង ខ្ទះ ចបចូក និងសមជាដើម។—និក្ខមនំ ៣២:៤
ក្រោយមក ពេលពួកគេធ្វើដំណើរនៅតំបន់ស្ងាត់ជ្រងំ ប្រហែលនៅពូណូន (នៅសម័យយើងទំនងជានៅហ្វីណាន់) ជាតំបន់ដែលសម្បូរស្ពាន់ នៅទីនោះបណ្ដាជនបានរអ៊ូរទាំអំពីនំម៉ាណានិងទឹក។ ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មពួកគេ ព្រះយេហូវ៉ាបានឲ្យពស់ភ្លើងទៅចឹកពួកគេ ហើយពួកគេជាច្រើននាក់បានស្លាប់។ ក្រោយពីបណ្ដាជនអ៊ីស្រាអែលបានប្រែចិត្ត ម៉ូសេបានអង្វរជំនួសពួកគេ ហើយព្រះយេហូវ៉ាបានណែនាំគាត់ឲ្យធ្វើពស់ស្ពាន់មួយដាក់ព្យួរខ្ពស់លើបង្គោល។ កំណត់ហេតុចែងថា៖ «កាលណាមានពស់ចឹកមនុស្សណា បើអ្នកនោះគ្រាន់តែក្រឡេកមើលទៅរូបពស់លង្ហិននោះ ក៏បានរស់វិញ»។—ជនគណនា ២១:៤-១០; ៣៣:៤៣
គ្រឿងស្ពាន់នៅសម័យស្តេចសាឡូម៉ូន
ស្តេចសាឡូម៉ូនបានប្រើស្ពាន់ជាច្រើនដើម្បីធ្វើគ្រឿងផ្សេងៗសម្រាប់ដាក់ក្នុងវិហារក្រុងយេរូសាឡិម។ ស្ពាន់ជាច្រើននោះគាត់បានទទួលពីដាវីឌជាឪពុករបស់គាត់។ ដាវីឌបានយកស្ពាន់នោះពីជនជាតិស៊ីរីដែលគាត់ច្បាំងឈ្នះ។ (របាក្សត្រទី១ ១៨:៦-៨) នៅវិហារមានអាងទឹកធំមួយរាងមូល ដែលពួកគេហៅថា«សមុទ្រ»។ អាងនោះសិតធ្វើពីស្ពាន់ ហើយពួកសង្ឃប្រើដើម្បីលាងសម្អាតរូបកាយ។ អាងនោះមានចំណុះទឹក៦៦.០០០លីត្រ និងមានទម្ងន់រហូតដល់៣០តោន។ (ពង្សាវតារក្សត្រទី១ ៧:២៣-២៦, ៤៤-៤៦) នៅជិតអាងនោះមានសសរដ៏ធំពីរធ្វើពីស្ពាន់ដែលដាក់បញ្ឈរនៅខាងមុខខ្លោងទ្វារចូលវិហារ។ សសរនោះមានកម្ពស់៨ម៉ែត្រ និងមានក្បាច់នៅខាងលើសសរ ដែលមានកម្ពស់ប្រមាណ២,២ម៉ែត្រ។ សសរទាំងពីរនោះប្រហោងក្នុង មានកម្រាស់៧,៥សង់ទីម៉ែត្រ ហើយមានអង្កត់ផ្ចិត១,៧ម៉ែត្រ។ (ពង្សាវតារក្សត្រទី១ ៧:១៥, ១៦; របាក្សត្រទី២ ៤:១៧) ពិតជាអស្ចារ្យណាស់ បើយើងគិតអំពីបរិមាណស្ពាន់ដែលគេបានយកមកប្រើដើម្បីធ្វើគ្រឿងទាំងនោះ។
នៅសម័យគម្ពីរ ស្ពាន់ក៏ត្រូវប្រើជាទូទៅក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់មនុស្សដែរ។ ជាឧទាហរណ៍ គម្ពីររៀបរាប់អំពីអាវុធ ខ្នោះ គ្រឿងភ្លេងផ្សេងៗ និងទ្វារដែលធ្វើពីស្ពាន់។ (សាំយូអែលទី១ ១៧:៥, ៦; ពង្សាវតារក្សត្រទី២ ២៥:៧; របាក្សត្រទី១ ១៥:១៩; ទំនុកតម្កើង ១០៧:១៦) លោកយេស៊ូបានមានប្រសាសន៍អំពីកាក់«ស្ពាន់» ហើយសាវ័កប៉ូលបានប្រាប់អំពី«អាឡិចសង់ជាជាងស្ពាន់»។—ម៉ាថាយ ១០:៩; ធីម៉ូថេទី២ ៤:១៤
បុរាណវត្ថុវិទូនិងប្រវត្ដិវិទូនៅតែមានចម្ងល់ជាច្រើនស្តីអំពីប្រភពធនធានស្ពាន់ដ៏សម្បូរនិងរបៀបដែលពួកគេច្នៃស្ពាន់ទាំងនោះ ក៏ដូចជាអាថ៌កំបាំងនៃគំនរណាហាលមីសម៉ាដែរ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ ការពិតអំពីនោះនៅតែជួយបញ្ជាក់ថាកំណត់ហេតុក្នុងគម្ពីរគឺត្រឹមត្រូវ ដែលថាស្រុកដែលបណ្ដាជនអ៊ីស្រាអែលបានទទួលជាមត៌កពិតជា‹ស្រុកដ៏ល្អ នៅក្នុងភ្នំនោះ ពួកគេនឹងជីករកបានស្ពាន់›។—ចោទិយកថា ៨:៧-៩
[កំណត់សម្គាល់]
^ វគ្គ 3 តាមភាសាដើមពាក្យលង្ហិននិងទង់ដែងក្នុងបទគម្ពីរដែលមានក្នុងអត្ថបទនេះសំដៅទៅលើស្ពាន់។
[រូបភាពនៅទំព័រ១២]
[រូបភាពនៅទំព័រ១២]
[អ្នកផ្ដល់សិទ្ធិ]
Photograph © Israel Museum, Jerusalem; courtesy of Israel Antiquities Authority
[រូបភាពនៅទំព័រ១៣]
ផ្នែកជាច្រើននៃវិហារក្នុងក្រុងយេរូសាឡិម បានត្រូវធ្វើពីស្ពាន់
