AARLERINAR­TOQ: Politik­kik­kut up­perisarsior­nik­kul­lu siut­tor­pas­suit Biibilip tusarlius­saanut akerliusumik anguniagaqar­tar­put. Amerlaner­tigut oqar­tus­saas­suser­tik atorlugu inuit Biibilimik pis­sarsinis­saat, naqiterinis­saat nutserinis­saal­luun­niit unitsit­tar­paat. Uku marluk eq­qarsaatigik­kit:

• 167-ip mis­saani Kr.in.si.: Kun­ngip Antiochos Epifanesip seleukiderinit kingoq­qisup, juutit grækerisut up­perisaqaler­nis­saan­nik peq­qus­suteqar­tup, Al­lak­kat Hebræerisuut al­laq­qitat tamarmik nungutin­neqar­nis­saat peq­qus­sutigaa. Oqalut­tuarisaanermik ilisimatooq Heinrich Graetz ima al­lap­poq: “Atorfilit­taasa al­lak­kat imusat Inatsisinik imal­lit nas­saarisatik tamaasa sis­sorlugil­lu ikual­lap­paat, aam­ma nakus­satsin­neqarumal­lutik tup­pal­lersar­neqarumal­lutil­lu taak­kunin­nga atuar­tar­tut toqup­paat.”

• Ukiuni akul­ler­ni: Katuul­lit siut­tuisa ilaat inuin­naat katuul­lit ajoqersuutaan­nik ilin­niar­titsinatik Biibilip ajoqersuutaanik ajoqersuinerat kamaatigigamik­ku inuin­naat latiinerisut Tus­siaatit eq­qaas­san­ngik­kaan­ni Biibilip atuagar­taanik pigisaqar­tut ajoqersuinerlut­tuunerar­tar­paat. Ilagiin­ni isumalioqatigiit ataatsimiin­nerisa kingor­na angutit toq­qak­kat “il­lut toq­qorsiviil­lu pasinarsin­naasut tamaasa ... peq­qis­saarlutik, aalajaal­lutik akulikitsumil­lu misis­suif­figisar­nerisigut ajoqersuinerlut­tunik ujaasisar­nis­samik” sulias­sin­neqar­put. “Il­lu ajoqersuinerlut­tumik nas­saarfiusoq nungutin­neqas­saaq.”

Akerlilersuisut Biibili nungutis­simasuup­pas­suk tusarlius­saa an­naaneqarsimas­sagaluar­poq.

BIIBILI QANOQ PIUJUAR­TOQ: Kun­ngi Antiochos Israelimi Al­lak­kanik Il­ler­nar­tunik nungutitsiniaagaluar­toq juutit nunar­pas­suar­ni al­lani aam­ma najugaqar­put. Ilisimatuut mis­singer­tar­paat ukiuni 100-ni siul­ler­ni Kr.in.king. juutit ikin­ner­paamik 60 procentii Israelimi najugaqan­ngitsut. Juutit synagogimin­ni Al­lak­kat Il­ler­nar­tut pigaat – taak­kualu kinguaariin­ni amerlasuuni, aam­ma kristumiut akor­nan­ni, ator­neqar­put. – Apustilit Suliaat 15:21.

Ukiuni akul­ler­ni Biibilimik nuan­narin­nit­tut malersor­neqaraluarlutik sapiil­lutik Al­lak­kat Il­ler­nar­tut nutser­tarlugil­lu al­laq­qit­tar­paat. Al­laat 1400-k­kut qiteq­qun­neran­ni suli naqiterutit katiter­tak­kat nas­saarsiarineqan­ngitsut Biibilip ilaa oqaatsini 33-ni pis­sarsiarineqarsin­naavoq! Taamanimiil­li Biibili nutser­neqar­tuarlunilu naqiter­neqar­tuar­tar­poq.

INER­NILIINEQ: Kun­ngit pis­saanil­lit palasil­lu eq­qun­ngitsunik paasitin­neqarsimasut nungutitsiniaasaraluar­tut Biibili oqalut­tuarisaanermi atuak­kani naqiter­neqar­ner­paal­lunilu nutser­neqar­ner­paavoq. Nunat ilaan­ni inatsisinut, oqaatsinut inuil­lu mil­lionil­lit inuuneran­nut tun­ngaviusimavoq.