ٴسىز بىلگەنسىز بە؟
ٴجۇنىستىڭ زامانىنان كەيىن نينەۆيامەن نە بولدى؟
ب.ز.ب. VII عاسىردا اسسيريا الەمدەگى ەڭ ٸرى يمپەرياعا اينالدى. بريتانيا مۋزەيىنىڭ ۆەب-سايتى بىلاي دەيدى: «اسسيريانىڭ باتىسى كيپردى الىپ جاتسا، شىعىسى يراندى الىپ جاتقان. ٴبىر كەزدەرى ونىڭ ايماعىنا ٴتىپتى مىسىر ەلى دە كىرگەن». ال ونىڭ استاناسى نينەۆيا بولسا الەمدەگى ەڭ ۇلكەن قالا بولعان. ول قالا ادەمى-ادەمى مونۋمەنتتەرىمەن، كوز جاۋىن الاتىن باۋ-باقشالارىمەن، ٴزاۋلىم سارايلارىمەن جانە وتە ۇلكەن كىتاپحانالارىمەن ماقتاناتىن. ەجەلگى نينەۆيا قالاسىنىڭ قابىرعالارىنا قاشاپ جازىلعان جازۋلارىنان كورىنەتىندەي، اششۋربانيپال پاتشا اسسيريانىڭ وزگە پاتشالارى سياقتى ٶزىن «الەمنىڭ پاتشاسى» دەپ اتاعان. سول كەزدەرى اسسيريا مەن نينەۆيانى ەشكىم جاۋلاپ الا المايتىنداي كورىنەتىن.
سول زاماندا اسسيريا الەمدەگى ەڭ ٸرى يمپەريا بولعان
اسسيريا پاتشالىعى دۇركىرەپ تۇرعان كەزدە ەحوبا سافونيا ارقىلى مىناداي پايعامبارلىق ايتتى: «قۇداي... اسسيريانى جويادى، نينەۆيانى قاڭىراتىپ، ٴشول دالاداي قۋراتىپ تاستايدى». سونداي-اق ول ناعۇم پايعامبار ارقىلى بىلاي دەدى: «كۇمىستى توناڭدار، التىندى ولجالاڭدار!...قالا ەل-جۇرتسىز، قاڭىراپ، قيراپ جاتىر!...كٶرگەندەردٸڭ ٴبارى سەنەن قاشىپ: —نينەۆيا تاس-تالقان بولدى!— دەيتىن بولادى» (ساف. 2:13؛ ناع. 2:9، 10؛ 3:7). بۇل پايعامبارلىقتى ەستىگەن ادامدار «دۇركىرەپ تۇرعان وسىنداي يمپەريانىڭ قۇلاۋى مۇمكىن بە، بۇل مۇمكىن ەمەس سياقتى» دەپ ويلاعان شىعار.
نينەۆيا قاڭىراعان جاپان دالاعا اينالدى!
ادامدار بۇل مۇمكىن ەمەس دەپ ويلاسا دا، ب.ز.ب. IIV عاسىردىڭ سوڭىندا اسسيريانى بابىلدىقتار مەن ميديالىقتار جاۋلاپ الدى. ٴسۇيتىپ، نينەۆيا قاڭىراپ بوس قالدى، اقىر اياعىندا ادامداردىڭ جادىنان دا ٶشىپ كەتتى! نيۋ-يوركتەگى مەتروپوليتەن كوركەمونەر مۇراجايىنىڭ ورتا عاسىر جايلى ٴبىر ادەبيەتىندە بىلاي دەلىنگەن: «بۇل قالا قاڭىراپ، ماڭگىلىككە جەردىڭ استىنا كەتتى. ونىڭ «نينەۆيا» دەگەن اتى تەك كيەلى كىتاپ بەتتەرىندە عانا قالدى». كيەلى كىتاپتىق ارحەولوگيالىق قوعامنىڭ ونلاين مۇراعاتىنا ساي، ۇلى اسسيريانىڭ وسىنداي استاناسى شىنىمەن بار بولعانى جايلى 1800 جىلداردىڭ باسىندا ەشكىم بىلمەدى دە. ٴبىراق 1845-جىلى وستين گەنري لەيارد دەگەن ارحەولوگ نينەۆيا ورنالاسقان وڭىردە قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزە باستادى. قازبا جۇمىستارى نينەۆيا قالاسىنىڭ شىنىمەن بولعانىن جانە ونىڭ كەزىندە ۇلى قالا بولعانىن كورسەتتى.
دەمەك، نينەۆياعا قاتىستى پايعامبارلىقتار قالاي تۋرا ورىندالسا، بۇگىندەگى ساياسي كۇشتەر جويىلادى دەگەن پايعامبارلىقتار دا ٴدال سولاي ورىندالادى (دان. 2:44؛ ايان 19:15، 19—21).
