ٴسىز بىلگەنسىز بە؟
بەلشازاردىڭ ٶمىر سۇرگەنىن جانە بابىلدىڭ بيلەۋشىسى بولعانىن ارحەولوگيا قالاي راستايدى؟
كيەلى كىتاپتى سىنعا الۋشىلار جىلدار بويى دانيال كىتابىندا اتى اتالعان بەلشازار پاتشانى ومىردە بولماعان دەپ كەلدى (دان. 5:1). ويتكەنى ونىڭ شىن مانىندە ٶمىر سۇرگەنىنە ارحەولوگتار ەشقانداي ايعاق تابا الماعان ەدى. الايدا 1854-جىلى بۇل كوزقاراس وزگەردى. نەلىكتەن؟
سول جىلى بريتاندىق ەلشى دجون دجوردج تەيلور قازىرگى يراكتىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان ەجەلگى ۋر قالاسىنىڭ ٷيىندىسىن زەرتتەيدى. ول سونداعى ۇلكەن مۇنارا ورنالاسقان جەردەن سازدان جاسالعان بىرنەشە سيليندر تابادى. ٵر سيليندردىڭ بيىكتىگى — شامامەن cm 10. ولاردىڭ بەتىندە قاشالىپ جازىلعان سىنا جازۋى بار. سيليندرلەردىڭ بىرىندە بابىل پاتشاسى نابونيد پەن ونىڭ تۇڭعىش ۇلى بەلشازارعا ۇزاق ٶمىر تىلەپ جازىلعان دۇعا بولعان. بۇل بەلشازاردىڭ شىنىمەن ٶمىر سۇرگەنىن دالەلدەيدى. مۇنى ٴتىپتى سىنشىلاردىڭ دا مويىنداۋىنا تۋرا كەلدى.
الايدا كيەلى كىتاپتا بەلشازاردىڭ ٶمىر سۇرگەنى عانا ەمەس، ونىڭ پاتشا بولعانى دا ايتىلعان. بۇعان دا سىنشىلار كۇمانمەن قارايتىن. مىسالى، XIX عاسىردا اعىلشىن عالىمى ۋيليام تالبوت: «بەلشازار مەن ونىڭ اكەسى نابونيد ٴبىر ۋاقىتتا بيلىك ەتكەن. ٴبىراق بۇعان تيتتەي دە دالەل جوق»،— دەپ جازدى.
الايدا وزگە جازبالاردان بەلشازاردىڭ اكەسى نابونيد پاتشا ٴبىراز جىل ەلدىڭ استاناسىندا بولماعانى انىقتالعاندا، بۇل داۋ-داماي دا باسىلدى. نابونيد ەلىنەن جىراقتا جۇرگەندە، ەلدى كىم باسقاردى؟ «بريتان ەنسيكلوپەدياسىندا»: «نابونيد باسقا ەلگە كەتكەندە، ٶز تاعىن جانە اسكەرىنىڭ باسىم بولىگىن بەلشازارعا تابىستاعان»،— دەپ جازىلعان. دەمەك، بەلشازار وسى ۋاقىتتا بابىلدا پاتشانىڭ ٴرولىن اتقارعان. سوندىقتان دا ارحەولوگ جانە ٴتىل عالىمى الان ميللارد «بەلشازاردىڭ دانيال كىتابىندا پاتشا دەپ اتالعانى» ورىندى بولعانىن ايتتى.
الايدا قۇداي قىزمەتشىلەرى ٷشىن دانيال كىتابىنىڭ سەنۋگە تۇرارلىق جانە قۇداي رۋحىمەن جازىلعانىن دالەلدەيتىن ەڭ مىقتى ايعاق — كيەلى كىتاپتىڭ ٶزى (ٴتىم. 2-ح. 3:16).
