Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

Assiria Oshinaenghono mOunyuni osho sha li shi na ouhamba wa kula mounyuni pefimbo opo

Owe shi shiiva tuu?

Owe shi shiiva tuu?

Oshike sha ka ningilwa Ninive, konima yefyo laJona?

ASSIRIA osha li sha ninga epangelo enaenghono mo 670 K.O.P. lwaapo. “Osha li tashi pangele okudja kouninginino waKipro fiyo okoushilo waIran. Pomhito imwe osha li yo sha kwata ko naEgipiti,” ngaashi sha yelifwa kepandja lokointaneta ledina The British Museum Blog. Oshilandopangelo shasho, Ninive, osho sha li sha kula mounyuni. Osha li shi na omatungo manene makumwifi, oikunino iwa, omauhamba manene neengulumambo dinene. Omashangelo, oo e li komakuma aNinive shonale, otaa ulike kutya ohamba Ashurbanipal oya li hai liti kutya oyo “ohamba younyuni,” ngaashi ashike eehamba dikwao daAssiria. Pefimbo lokupangela kwayo, Assiria nosho yo Ninive oya li tai monika ya fa itai dulu okufindwa.

Ninive osha li oshilando shi na omatungo manene nomakumwifi

Nonande Assiria osha li tashi monika sha fa shi na eenghono dinene, omuprofeti waJehova, Sefanja, okwa li a xunganeka, a ti: ‘Omwene ta ka hanauna po Assiria, ndele ta tokifa Ninive, shi kale ngaashi ombuwa.’ Shikwao vali, omuprofeti waJehova, Nahum, okwa xunganeka, a ti: “Nyekeni oshisiliveli! Tinheni oshingoldo! . . . Ofilu! Hamungaho! Ashishe sha hanaunwa po! . . . opo keshe ou te ku tale, ote ku i onhapo ndele ta ti: ‘Ninive sha hanaunwa!’” (Sef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Ovanhu eshi va uda omaxunganeko oo, otashi dulika va li tave lipula kutya: ‘Mbela osho otashi shiiva tuu? Assiria oshinaenghono otashi dulu tuu okufindwa?’ Otashi monika sha li sha fa itashi shiiva.

Ninive sha hanaunwa po

Ndele nande ongaho, osha li sha findwa. Lwopexulilo lo 670 K.O.P., Assiria osha li sha findwa kOvababilon nOvamedia. Ovanhu ova li ve shi fiya po, nosha dimbuwa filufilu. Oshifo shimwe, osho sha li sha nyanyangidwa ko-Metropolitan Museum of Art moNew York, osha ti: “Momafelemudo opokati, Ninive osha li sha fiwa hamungaho. Ovanhu paife ove shii ashike kutya okwa li oshilando osho okupitila mOmbiibeli.” O-Biblical Archaeology Society Online Archive oya ti kutya lwopehovelo lomudo 1800 “kapa li pe na oo e shii kutya opa li Assiria, osho sha li shi na oshilando shinene.” Ashike mo 1845, omulafululi Austen Henry Layard okwa li a hovela okulafulula oikulukuma yaNinive. Oinima oyo ye li tuwa moikulukuma oyo otai holola etumbalo laNinive shonale.

Omawanifo omaxunganeko e na sha naNinive otaa pameke eitavelo letu li na sha nomaxunganeko, oo taa popi kombinga yokuhanaunwa po komapangelo omanaenghono opapolotika kunena. — Dan. 2:44; Eh. 19:15, 19-21.