Baevanzile ke tubilaka muntu mosi na zina ya Yoane Mbotiki. Yandi longaka nsangu ya mbote ya me tala Kimfumu ya Nzambi na Yudea. Keti bantu ya Istware ke ndimaka mambu yina Biblia ke tubaka sambu na muntu yai? Beto tadila mambu yai:

•   Biblia ke tubaka nde: “Yoane Mbotiki kwisaka kusamuna na ntoto ya zelo na zelo ya Yudea, mpi yandi vandaka kutuba nde: ‘Beno balula ntima, sambu Kimfumu ya zulu me kuma pene-pene.’” (Matayo 3:1, 2) Keti yo kele ti mikanda ya nsi-ntoto ya ke monisa nde mambu yina kele ya masonga? Ee.

   Muntu mosi ya Istware ya mvu-nkama ya ntete na zina ya Flavius Josèphe tubilaka muntu mosi na zina ya “Yoane, ya bo vandaka mpi kubinga Mbotiki.” Yandi “lombaka Bayuda na kuvanda bantu ya lunungu,” na “kudipesa na Nzambi,” mpi na “kubaka mbotika.”—Mukanda Histoire ancienne des juifs, livre XVIII.

•   Biblia ke tubaka nde Yoane nganinaka Erode Antipasi. Erode vandaka mfumu ya distrike ya Galilea mpi ya Perea. Erode vandaka kudibinga Muyuda mpi nde yandi vandaka kuzitisa Nsiku ya Moize. Yoane songaka Erode nde yandi salaka diambu ya mbi mutindu yandi kwelaka Erodiade, nkento ya mpangi na yandi. (Marko 6:18) Keti diambu yai ke wakana mpi ti mambu yina mikanda yina ke tubilaka ve mambu ya Biblia ke tubaka.

   Muntu mosi ya Istware na zina ya Josèphe tubaka nde Antipasi “zolaka Erodiade” mpi yandi “lombaka yandi na makwela kukonda kuwa nsoni.” Erodiade ndimaka. Yandi yambulaka bakala na yandi mpi kwelanaka ti Erode.

•   Biblia ke tuba nde: “Bantu ya Yeruzalemi, bantu ya Yudea ya mvimba, mpi bantu ya babwala yonso yina vandaka na nziunga ya Yordani vandaka kukwenda na yandi, mpi yandi vandaka kubotika bo na Nzadi ya Yordani.”—Matayo 3:5, 6.

   Josèphe ndimaka mpi nde mambu yina vandaka ya masonga. Yandi sonikaka nde “bimvuka ya bantu” kwisaka sambu na kutala Yoane mpi nde “mambu yina Yoane longaka bimvuka ya bantu simbaka kibeni bantima na bo.”

 Josèphe ndimaka kibeni nde Yoane Mbotiki zingaka. Beto mpi beto lenda ndima yo.