Binsweki ya Kyese ya Dibuta

Kuna Bikalulu ya Mbote na Bana na Nge

Loida, * mama mosi na Mexique, ketuba nde: “Bo kepesaka batoko bakapoti na nzo-nkanda, yo yina bo keyindulaka nde kuvukisa nitu kele mbi ve​—kana bo kesadila bakapoti sambu na kuditanina.”

Nobuko, mama mosi na Japon, ketuba nde: “Mono yulaka mwana na mono ya bakala, inki yandi tasala kana yandi mpi nduku na yandi ya nkento kele kaka bo zole na kingenga. Yandi vutulaka nde, ‘Mu mezaba ve.’”

NTANGU mwana na nge kuvandaka mwana-fyoti mpi kuyantikaka kutambula, keti nge taninaka yandi ve na bigonsa yina kuvandaka na nzo? Ziku nge fikaka bansinga ya kura, kubumbaka bima yina lenda lwadisa, mpi kukangaka nzila ya bimatilu​—yonso yina sambu na kutanina mwana na nge.

Yo kevandaka pete ve sambu na kutanina mwana na nge ya mekuma toko! Ntangu yai nge kekudiyangisa mingi, mu mbandu: ‘Keti mwana na mono ya bakala ketalaka bizuzi ya pornografi?’ ‘Keti mwana na mono ya nkento ketindaka na telefone bafoto na yandi yina yandi kele kinkonga?’ Mpi ngyufula ya kepesa boma yo yai: ‘Keti mwana na mono ya toko kevukisaka nitu?’

Kulangidila Kele Ngindu ya Luvunu

Bibuti yankaka kemekaka kulangidila bana na bo ya batoko mpimpa ti mwini na kubikalaka penepene na bo ntangu yonso mpi na kulangidila konso dyambu yina bo kesalaka. Na nima, bibuti mingi kebakisaka nde, kulangidila bo mutindu yina kepusaka bana na kubumba mambu ya mbi yina bo kesalaka. Bana na bo ya babakala to ya bankento kekumaka mayele mingi sambu na kubumba nkadilu yina bibuti na bo kebuyaka.

Yo kemonana pwelele nde, kulangidila kele ve dyambu ya kuluta mfunu. Yehowa Nzambi kesadilaka ve mayele ya mutindu yina sambu bingangwa na yandi kulemfukila yandi, bibuti mpi fwete sala ve mutindu yina. (Kulonga 30:19) Yo yina, inki mutindu nge lenda sadisa mwana na nge ya toko na kubaka balukanu ya mayele na yina metala bikalulu ya mbote?​—Bingana 27:11.

Dyambu ya mbote kele, kusolula mbala na mbala ti bana mpi kuyantika yo ntangu bo kele bana fyoti. * (Bingana 22:6) Na nima, ntangu bo takuma batoko, fula na kusolula ti bo. Sambu nge kele kibuti, nge fwete vanda muntu ya ntete yina fwete zabisa mwana na nge ya toko malongi yina yandi lenda tudila ntima. Alicia mwana-nkento mosi na  Angleterre kutubaka nde: “Bantu mingi keyindulaka nde beto kezolaka kusolula ti banduku na beto mambu ya metala kuvukisa nitu, kansi yo kele mpidina ve. Beto kezolaka nde bibuti na beto kuvanda bantu ya ntete ya kezabisa beto mambu yai. Beto ketulaka mpenza ntima na mambu yina bo lenda songa beto.”

Mfunu ya Bikalulu ya Mbote

Ntangu bana keyelaka, bo kevandaka na mfunu ya kuzaba mambu mingi na yina metala kuvukisa nitu na kisika ya kuzabisa bo kaka mambu ya metala luzingu. Bo fwete vanda mpi ti mayele ya “kuswasisa mambu ya mbote ti mambu ya mbi.” (Baebreo 5:14) Na bunkufi, bo fwete vanda ti bikalulu ya mbote​—minsiku ya Bukristu ya ketubilaka mambu ya metala kuvukisa nitu​—kumosi ti nkadilu yina kewakana ti balukwikilu yina. Inki mutindu nge lenda kuna bikalulu ya mbote na bana na nge ya batoko?

Yantika na kutadila ntete bikalulu na nge mosi. Mu mbandu, nge kendimaka nde pite​—kuvukisa nitu na kati ya bantu yina mekwelanaka ve​—kele mbi. (1 Tesalonika 4:3) Ntembe kele ve nde, bana na nge mezaba dibanza na nge na dyambu yai; nkutu bo lenda vutukila mambu yina kele ya kusonika na baverse ya Biblia ya kesimbaka mambu yina nge kendimaka. Ntangu bantu tayula bo, bo lenda vanda ya kuyilama sambu na kupesa mvutu nde kuvukisa nitu na ntwala ya makwela kele mbi.

Kansi yo kelombaka dyaka mambu mingi. Mukanda mosi (Sex Smart) kumonaka nde batoko mingi lenda ndima dibanza ya bibuti na bo na yina metala kuvukisa nitu. Mukanda yango ketuba nde: “Bo kekukaka ve kuvanda ti bangindu na bo mosi. Ntangu bo kekutanaka ti dyambu mosi yina bo vingilaka ve, bo kezabaka ve kana bo fwete sala nki, mpi mabanza na bo kedyenganaka.” Dyambu yai kemonisa pwelele mfunu ya bikalulu ya mbote. Inki mutindu nge lenda sadisa mwana na nge ya toko na kukuma ti bikalulu yai?

Monisa pwelele bikalulu na nge ya mbote. Keti nge kendimaka nde bantu fwete vukisa nitu kaka na makwela? Na nima, zabisa mwana na nge ya toko dyambu yango na pwelele yonso mpi vutukila yo mbala na mbala. Mukanda mosi (Beyond the Big Talk) ketuba nde bansosa memonisaka nde, “na banzo yina bibuti kezabisaka batoko pwelele nde bo lenda vukisa ve nitu na ntwala ya makwela, yo kemonanaka nde, yo kevandaka mpasi sambu batoko yai kuvukisa nitu.”

Ya kyeleka, mutindu beto tubilaka yo na luyantiku, kutubila kaka bikalulu na nge ya mbote ketendula ve nde mwana na nge ya bakala to ya nkento tandima kusadila yo. Kansi, kutubila na pwelele yonso bikalulu yina nge tazola nde bantu ya dibuta na nge kuvanda na yo tasadisa bo mpi tavanda mbandu yina bo talanda. Mpi bansosa mingi memonisaka nde, nsukansuka batoko mingi kelandaka bikalulu ya mbote ya bibuti na bo, ata yo monanaka nde bo landaka yo ve ntangu bo vandaka batoko.

MEKA DYAMBU YAI: Sadila nsangu mosi ya nge waka na radio to na televizio sambu na kuyantika disolo mpi kutubila bikalulu na nge ya mbote. Mu mbandu, kana nge waka nde bo meladisa nkento mosi na kingolongolo, nge lenda tuba nde: “Mu kewaka mpasi mingi mutindu babakala yankaka kevukisaka nitu ti bankento na kingolongolo. Beno keyindula nde bo kebakaka bangindu yina wapi?”

Longa mambu yonso ya ketadila kuvukisa nitu. Balukebisu kevandaka mfunu. (1 Korinto 6:18; Yakobo 1:14, 15) Kansi, Biblia ketubilaka ntetentete kuvukisa nitu bonso dikabu ya mekatuka na Nzambi, kansi ve bonso mutambu ya Satana. (Bingana 5:18, 19; Kitoko 1:2) Kuzabisa bana na nge ya batoko kaka bigonsa na yina metala kuvukisa nitu, lenda pesa bo dibanza ya mbi, mpi ya kewakana ve na Masonuku. Corrina, toko mosi ya nkento ya kezingaka na France kutubaka nde: “Bibuti na mono vandaka kutubila mingi mambu ya metala kuvukisa nitu, mpi yo pesaka mono dibanza ya mbi na yina metala kuvukisa nitu.”

Zikisa nde bana na nge kebakisa mambu yonso ya metala kuvukisa nitu. Nadia, mama mosi ya kezingaka na Mexique kutubaka nde: “Mono vandaka kutubila ntangu yonso bana na mono nde, kuvukisa nitu kele kima ya kitoko mpi mpusa yina muntu yonso kebutukaka ti yo mpi Yehowa Nzambi mepesaka bantu yo sambu bo sepela. Kansi, kisika na yo ya mefwana kele na kati ya makwela. Kuvukisa nitu lenda pesa beto kyese to mpasi, na kutadila mutindu beto kesadila yo.”

MEKA DYAMBU YAI: Na mbala ya nima yina nge tasolula ti mwana na nge ya toko na yina metala kuvukisa nitu, sukisa disolo na kutubilaka dyambu mosi ya mbote. Kuwa boma ve na kutuba nde kuvukisa nitu kele dikabu mosi ya kitoko ya mekatukaka na Nzambi, mpi nde mwana na nge ya bakala to ya nkento lenda sepela ti yo na makwisa ntangu yandi takwela. Tula ntima nde, mwana na  nge ya toko takangama na minsiku ya Nzambi tii ntangu yandi takwela.

Sadisa mwana na nge ya toko na kutesa malanda yina lenda basika. Sambu na kubaka balukanu ya mbote na konso dyambu ya metala luzingu, batoko fwete zaba mutindu ya kusala bansola mpi na nima kutesa mambu ya mbote mpi ya mbi ya konso nsola. Kuyindula ve nde yo mefwana kaka nde bo zaba mambu yina kele mbote mpi yina kele mbi. Emma, mpangi-Mukristu mosi ya nkento na Australie ketuba nde: “Kana mu yindula bifu yina mu salaka na kileke, mu lenda tuba nde kuzaba kaka minsiku ya Nzambi ketendula ve nde nge kendima yo. Kubakisa mambote ya minsiku yai​—mpi malanda ya kukonda kulemfukila yo​—kele dyambu ya kuluta mfunu.”

Biblia lenda pesa lusadisu, sambu bansiku na yo mingi kesimbamaka na bansa yina kemonisaka pwelele malanda ya kusala dyambu mosi ya mbi. Mu mbandu, Bingana 5:8, 9 kelongisila toko ya bakala na kubuya pite “kana ve bantu ya nkaka ta katula [yandi] luzitu ya [yandi] vandaka na yo.” Mutindu baverse yina kemonisa yo, bantu yina kevukisaka nitu na ntwala ya makwela ketambikaka bikalulu na bo ya mbote, kwikama, mpi luzitu na bo mosi. Mpi yo kesalaka nde, yo vanda mpasi sambu na muntu yina kele ti bikalulu yai na kukwela bo. Kuyindula bigonsa ya kinsuni, ya mawi, mpi ya kimpeve yina lenda basika kana muntu melemfukila ve bansiku ya Nzambi lenda pusa mwana na nge ya toko na kuzinga na kulemfukila bansiku yango. *

MEKA DYAMBU YAI: Sadila bambandu sambu na kusadisa mwana na nge ya toko na kumona mayele ya minsiku ya Nzambi. Mu mbandu, nge lenda tuba nde: “Tiya yina bo kelambilaka kele mbote; kansi tiya yina bo ketulaka na mfinda kele mbi. Inki luswaswanu kele na kati ya ba tiya yai zole, mpi inki mutindu bamvutu na nge kewakana ti bandilu yina Nzambi metulaka na yina metala kuvukisa nitu?” Sadila disolo yina kele na Bingana 5:3-14 sambu na kusadisa mwana na nge ya toko na kubakisa malanda ya mbi ya pite.

Takao, toko mosi ya kele ti bamvula 18 mpi ya kezingaka na Japon ketuba nde: “Mono mezaba nde mu fwete sala mambu ya mbote, kansi mu kele na mvita ya ngolo sambu na kunwana ti bampusa ya nitu.” Batoko yina kewaka mutindu yai lenda baka kikesa na kuzaba nde bo kele ve bo mosi. Ata ntumwa Polo yina kuvandaka Mukristu mosi ya kwikama, kundimaka nde: “Ntangu mono ke zola kusala mambu ya mbote, mono ke sala yo ve, mono fweti sala kaka mambu ya mbi.”​—Roma 7:21.

Batoko fwete bakisa mbotembote nde kunwana ya mutindu yina kevandaka ve ntangu yonso mbi. Yo lenda pusa bo kaka na kuzaba kana bo kezola kukuma bantu ya nki mutindu. Yo lenda sadisa bo na kubakisa bangyufula yai: ‘Keti mu kezola kutanina luzingu na mono mpi kuzabana bonso muntu ya kwikama mpi ya kele ti bikalulu ya mbote, to keti mu kezola kuzabana bonso muntu yina kesalaka mambu bonso bantu yankaka kesalaka, disongidila, muntu yina kelandaka ntangu yonso bampusa na yandi?’ Kuvanda ti bikalulu ya mbote tasadisa mwana na nge ya toko na kupesa mvutu na mayele yonso na bangyufula yina.

[Banoti na nsi ya lutiti]

KUDIYULA NDE . . .

▪ Inki mambu kesonga mono nde mwana na mono ya toko kele mpenza na bikalulu ya mbote?

▪ Ntangu mono kesolulaka na mwana na mono ya toko mambu ya metala kuvukisa nitu, keti mono kemonisaka yo ntetentete bonso dikabu ya mekatukaka na Nzambi to bonso mutambu ya Satana?

[Lupangu ya kele na lutiti 21]

Biblia Kevandaka Kaka Mbote na Bantangu Yonso

“Malongi ya Biblia ya metadila kuvukisa nitu kevandaka kaka mbote na bantangu yonso. Na nsungi yai, batoko mingi kebaka malanda ya mbi ya kuvukisa nitu na ntwala ya makwela, kebaka mavumu ya kukonda kukana, mpi Sida ti bamaladi yankaka ya kekatukaka na kuvukisa nitu, ndongisila ya Masonuku ya ketadila kuvukisa nitu kaka na makwela . . . kele mfunu mpenza, mpi mefwana.”​—Parenting Teens With Love and Logic.