MONO butukaka na 1926, na Karítsa, bwala mosi ya fioti na Grèce. Beto butukaka bantu nana, mono kele mwana ya nsambwadi. Bibuti na beto vandaka ngolo na bisalu.

Mvula mosi na ntwala, bibuti na mono kutanaka ti John Papparizos, Mbangi ya Yehowa mosi ya kikesa. Bo sepelaka na mutindu na yandi ya kutendula Ndinga ya Nzambi, yo yina bo kumaka kukwenda na balukutakanu ya Bambangi ya Yehowa yina vandaka kusalama na bwala na beto. Mama vandaka kukwikila ngolo na Yehowa Nzambi. Ata yandi kotaka ve nzo-nkanda, kana dibaku me monana, yandi vandaka kulonga bantu mambu yina yandi vandaka kulonguka. Kansi, papa tulaka dikebi mingi na bifu ya bampangi, malembe-malembe yandi yambulaka kukwenda na balukutakanu.

Mono ti bampangi na mono, beto vandaka kuzitisa Biblia, kansi beto kudipesaka mingi na bansaka. Na 1939 ntangu Eropa nwanaka Mvita ya Zole ya Ntoto ya Mvimba, kima mosi ya kuyituka salamaka na bwala na beto. Nicolas Psarras, muntu mosi ya dikanda na beto yina vandaka ti bamvula 20, vandaka me baka mbotika ntama ve. Bo kotisaka yandi na kingolo-ngolo na kimvuka ya basoda ya Grèce. Yandi songaka bamfumu ya basoda na kikesa yonso nde: “Mono lenda nwana mvita ve, mono kele soda ya Kristu.” Bo sambisaka yandi mpi tubaka nde yandi ta sala bamvula kumi na boloko. Yo pesaka beto mpasi mingi!

Na 1941, kimvuka mosi ya basoda kotaka na Grèce, bo basisaka Nicolas na boloko. Nicolas vutukaka na Karítsa. Kuna, Ilias yaya na mono ya bakala, yulaka yandi bangiufula mingi ya Biblia. Mono vandaka kulanda masolo na bo na dikebi yonso. Na nima, mono, Ilias ti leke na beto ya nkento Efmorfia, yantikaka kulonguka Biblia mpi beto kumaka kukwenda mbala na mbala na balukutakanu ya Bambangi ya Yehowa. Na mvula yina landaka, beto  tatu bakaka mbotika. Na nima, bampangi na beto iya kumaka mpi Bambangi ya Yehowa.

Na 1942, Dibundu ya Karítsa vandaka ti bantu nana mpamba, beto yonso vandaka batoko ya bamvula banda na 15 tii na 25. Beto zabaka nde beto ta kutana ti bampasi ya ngolo. Yo yina, beto kumisaka lukwikilu na beto ngolo, beto vandaka kuvukana mbala na mbala sambu na kulonguka Biblia, kuyimba bankunga ya Kimfumu, mpi kusamba. Mambu yai kumisaka lukwikilu na beto ngolo.

Ntangu Mvita ya Zole ya Ntoto ya Mvimba manaka, kimvuka mosi ya politiki na Grèce telaminaka luyalu ya Grèce, yo basisaka mvita ya ngolo. Basoda ya kimvuka yai kotaka na babwala mpi bo vandaka kusonga bantu na kuvukana ti bo sambu bo nwanisa luyalu ya Grèce. Ntangu bo kumaka na bwala na beto, bo kangaka Bambangi ya Yehowa tatu, mono, Antonio Tsoukaris mpi Ilias. Beto bondilaka bo nde beto ke kotaka ve na mambu ya politiki; kansi bo pesaka beto ndola ya kumata ngumba Olympus, ngumba mosi ya nda, na bangunga 12.

Na nima mfumu mosi ya kimvuka yina ya politiki songaka beto na kukota na kimvuka ya basoda na bo. Beto songaka yandi nde Bakristu ya kieleka ke nwanaka ve mvita sambu na kufwa bantu ya nkaka, yandi waka makasi mpi nataka beto na mfumu ya nkaka ya basoda. Kansi beto tubaka kaka mutindu beto tubaka ntete, mfumu yina tubaka nde: “Beno katula bantu yai ya kele ti bamputa na kisika yai ya bitumba, beno tula bo na mpunda, beno nata bo na lopitalu.”

Beto yulaka yandi nde: “Keti basoda ya insi ta kanga beto ve na nzila, keti bo ta tuba ve nde beto kele basoda na beno? Yandi tubaka nde: “Kana mpidina, beno kwenda kupesa basoda na mono madia.” Beto yulaka yandi nde: “Kana basoda na nge me mona beto ti mpunda, keti bo ta lomba beto ve na kunatila bo minduki?” Na nima ya kuyindula mingi, yandi tubaka nde: “Beno langidila mameme! Beno bikala awa na ngumba beno kengila mameme.”

Bo landaka kunwana mvita na kisika yina beto vandaka, beto tatu monaka nde beto lenda tanina mameme, yo kele ve na kuwakana ti mambu ya mvita. Na mvula yina landaka, bo pesaka Ilias, mwana ya ntete na dibuta na beto, nswa ya kuvutuka na nzo sambu na kusadisa mama na beto, yina vandaka mufwidi. Antonio belaka, yo yina bo yambulaka yandi. Kansi mono bikalaka.

Basoda ya luyalu kwisaka tii pene-pene ya basoda ya kimvuka ya politiki. Basoda yina kangaka mono tinaka na ngumba, pene-pene ya Albanie. Basoda ya luyalu ziungaka beto. Basoda yina kangaka beto waka boma mpi tinaka, mono bumbanaka na nima ya nti mosi ya kubwa, yai kele kisika yina basoda ya luyalu monaka mono, basoda yina mono tubilaka na luyantiku ya disolo.

Mono songaka bo nde basoda ya kimvuka ya politiki kangaka mono. Sambu na kuzaba kana mono tubaka masonga, bo nataka mono na camp na bo na Véroia, mbanza yina bo vandaka kubinga ntete Berea, yina Biblia ke tubilaka. Bo songaka mono na kutimuna mabulu sambu na basoda, kansi mono buyaka. Mfumu ya basoda zabisaka bo na kunata mono  na Makrónisos, kisanga mosi ya mpasi, yina bo vandaka kutula bantu yina bo vandaka kukanga.

Makrónisos kele kisanga mosi ya kele ti bantu fioti, sambu luzingu kuna kele mpasi, masa kele ve mpi ntangu ke vandaka ngolo. Yo kele na provense ya Attica, na insi Grèce, na kiteso ya bakilometre 50 ti mbanza Atene. Nda na yo kele bakilometre 13, nene na yo kele bametre 500. Banda na 1947 tii na 1958, bo kangaka bantu 100 000 mpi bo tulaka bo kuna, na kati na bo vandaka ti bantu ya bimvuka ya politiki yina vandaka kutelamina luyalu, bantu ya mubulu mpi Bambangi ya Yehowa.

Ntangu mono kumaka kuna na 1949, bantu yina bo kangaka vandaka ya kukabula na bimvuka. Bo tulaka mono na kimvuka yina vandaka kukengila, beto vandaka bantu mingi. Beto vandaka kulala na ntoto na tenta mosi ya fioti yina bo salaka sambu na bantu 10, kansi beto vandaka kulala na kati bantu kiteso ya 40. Beto vandaka kunwa masa ya mvindu. Beto vandaka kudia mingi madeso ti obergine. Mupepe vandaka mingi mpi yo vandaka kunata bamvindu, yo vandaka kupesa beto mpasi. Ata mpidina, beto vandaka ve kubenda matadi mbala na mbala, kisalu ya mpasi mingi yina vandaka kubebisa nitu ya bantu mingi yina bo kangaka na kisanga.

Kilumbu mosi mono kwendaka kutambula na dibungu. Mono kutanaka ti Bambangi ya Yehowa yina vandaka na bimvuka ya nkaka. Beto sepelaka mingi! Beto vandaka kusala mambu na mayele yonso sambu bantu ya nkaka kuzaba ve, beto vandaka kukutana mbala na mbala. Beto vandaka mpi kusamuna na kinsweki, bankaka kumaka Bambangi ya Yehowa. Mambu ya Kimpeve mpi kisambu sadisaka beto na kuvanda ngolo na kimpeve.

Na nima ya bangonda kumi, bosoda tubaka nde ntangu me lunga sambu mono lwata bilele ya basoda. Mono buyaka mpi bo nataka mono na mfumu na bo. Mono pesaka yandi mukanda mosi yina mono sonikaka nde: “Mono ke zola kaka kuvanda soda ya Kristu.” Bo niokulaka mono, na nima mfumu ya basoda nataka mono na mfumu ya nkaka, Episekopo, yina vandaka na kimvuka ya basoda. Mono sadilaka Masonuku sambu na kupesa bamvutu na kikesa yonso na bangiufula na yandi, yandi waka makasi mpi tubaka nde: “Beno basisa yandi. Yandi kele muntu ya kilawu!”

Na suka yina landaka, basoda lombaka mono diaka na kulwata bilele na bo. Mono buyaka, bo bulaka mono makofi ti fimbu. Na nima bo nataka mono na lopitalu sambu na kutala kana mikwa na mono me bukana, na nima bo vutulaka mono na tenta. Bo landaka kuniokula mono bangonda zole.

Sambu mono buyaka kufwa bansiku ya Nzambi, basoda sadilaka mayele ya nkaka. Bo kangaka mono maboko na nima mpi bo bulaka mono fimbu ngolo na nsi ya makulu. Na ntangu yina ya mpasi, mono yibukaka mambu ya Yezu tubaka: “Kiese na beno kana bantu ke finga beno, ke monisa beno mpasi . . . beno yangalala mpi beno vanda na kiese mingi, sambu matabisi na beno kele nene na zulu, sambu bo monisaka mpi bambikudi yina vandaka na ntwala na beno mpasi mutindu yina.” (Mat. 5:11, 12) Na nima ya kubula mono mingi, mono vandaka kudizaba diaka ve.

Ntangu mono kangulaka meso, bo vandaka me nata mono na kasho mosi ya madidi, kukonda madia, masa mpi lele ya madidi. Ata mpidina mono waka ve boma, nkutu ntima na mono vandaka na ngemba. Kaka mutindu Biblia ke tubaka, ‘ngemba ya Nzambi yina me luta mayele yonso taninaka ntima mpi mabanza na mono’. (Bafil 4:7) Kilumbu yina landaka, soda mosi ya ntima-mbote pesaka mono dimpa, masa mpi lele ya madidi. Soda ya nkaka pesaka mono mpi madia yina bo pesaka yandi. Mambu yai mpi mambu ya nkaka sadisaka mono na kumona zola ya mingi ya Yehowa.

Bamfumu ya basoda vandaka kumona mono ntu-ngolo yo yina bo nataka mono na Atene, sambu bo sambisa mono. Kuna, bo zengilaka mono ndola ya bamvula tatu na boloko ya Yíaros (Gyaros), kisanga mosi na kiteso ya bakilometre 50 ti Makrónisos.

Boloko ya Yíaros vandaka nene, kuna mono kutaka bantu ya politiki kuluta 5 000 mpi Bambangi ya Yehowa nsambwadi sambu bo buyaka kukota na mambu ya politiki. Ata nsiku buyisaka beto na kusala mambu ya kimpeve, beto vandaka kulonguka Biblia na kinsweki. Bampangi vandaka kutindila beto  Nzozulu ya Nkengi na kinsweki, mpi beto vandaka kubaka masolo ya kulonguka mpi kusonika yo na bapapie.

Kilumbu mosi, beto vandaka kulonguka na kinsweki, nkengi mosi ya boloko monaka beto mpi yandi botulaka mikanda na beto. Yandi nataka beto na mfumu ya boloko. Beto yindulaka nde mfumu ya boloko ta pesa beto ndola ya kusala bamvula mingi na boloko. Kansi yandi tubaka nde: “Beto ke zaba beno mbote, beto ke zitisaka balukwikilu na beno. Beto ke tudilaka beno ntima. Beno vutuka na kisalu.” Nkutu, yandi pesaka bampangi ya nkaka bisalu ya pete. Beto tondaka Yehowa mingi. Ata na boloko, lukanu na beto ya kubuya kukota na politiki pesaka Yehowa lukumu.

Lukanu na beto ya kulemfukila Yehowa butaka mbuma ya mbote. Na nima ya kumona bikalulu na beto ya mbote, longi mosi ya matematiki yina vandaka mpi na boloko, yulaka beto bangiufulu na mambu yina beto ke kwikilaka. Ntangu bo basisaka beto na boloko na 1951, bo basisaka mpi yandi. Na nima, yandi kumaka Mbangi ya Yehowa mpi kumaka mupasudi-nzila ya ntangu yonso.

Na nima ya kubasika na boloko, mono vutukaka na nzo na beto na Karítsa. Na nima, mono ti bantu mingi ya bwala na beto kwendaka kuzinga na mbanza Melbourne, na Australie. Kuna, mono kutanaka ti Janette, mpangi mosi ya mbote mpi beto kwelanaka. Beto butaka bana-bankento tatu mpi beto sadisaka bo na kuzaba kieleka.

Bubu yai mono kele ti bamvula kuluta 90, mono kele kaka nkuluntu ya kikesa. Sambu bo bulaka mono mingi, bantangu ya nkaka mono ke waka mpasi na nitu mpi na makulu, mingi-mingi ntangu mono ke samuna. Ata mpidina, lukanu na mono kele kaka ya kuvanda ‘soda ya Kristu.’—2 Tim. 2:3.