Bai pa asuntu

TEVI UN ALGEN KI FAZE-L?

Narís di katxor

Narís di katxor

 Kes algen ki ta faze piskiza ta fla ma katxor pode uza se narís pa diskubri kal ki é idadi di otus katxor, si es é matxu ô fémia i modi ki es sta ta xinti. Tanbê, katxor pode trenadu pa diskubri bonba i dróga. Pesoas ta uza ses odju pa ntende kuzas na ses vólta, má katxor ta uza narís pa faze kel-li. Es ta konsigi analiza kuzas na ses vólta através di ses narís.

 Pensa na kel-li: Narís di katxor é mutu más midjór di ki di nos. Di akordu ku Instituto Nacional de Padrões e Tecnologia, na Mérka, un katxor “ta konsigi dividi un kuza na un trilhon di párti i xinti txeru di kada un di kes párti. Kel-li é sima konsigi xinti gostu di un pónta di kudjer di asukra ki disfazedu na milharis di tonelada di agu.”

 Pamodi ki narís di katxor é mutu más midjór di ki di nos?

  •   Narís di un katxor é modjadu, pur isu é más faxi el xinti txeru di pártis txeu pikinoti.

  •   Narís di katxor ten dôs braku; un pa respira i otu pa txera. Óras ki katxor ta xinti txeru, kel ar ta bai pa kel párti di narís ki ten kapasidadi di resebe kes txeru.

  •   Kel párti di narís di katxor ki ta xinti txeru pode midi 130 cm kuadradu ô más, má na narís di un algen el ta midi sô 5 cm kuadradu.

  •   Kes sélula ki ta resebe txeru é 50 bês más txeu na un katxor di ki na nos.

 Tudu kel-li ta poi un katxor ta rekonhese diferénsa entri kes párti diferenti di un txeru ki é ka fásil di xinti. Pur izénplu, di akordu ku alguns algen ki ta ntende di kes asuntu li, nos nu pode xinti txeru di sopa, má un katxor ta konsigi xinti txeru di kada un di kes kuza ki podu na kel sopa.

 Kes algen ki ta trabadja na un lugar a ki ta fazedu piskiza sobri kánser, fla ma sérbru i narís di un katxor ta trabadja djuntu pa ser “un di kes aparelhu di xinti txeru más difísil ki ten na Téra.” Sientistas sta ta dizenvolve “narís” iletróniku pa konsigi diskubri bonba, kuzas ilegal i duénsas sima kánser.

 Kuzê ki bu ta atxa? Narís di katxor ben di ivoluson? Ô tevi un algen ki faze-l?

a Pine Street Foundation