KWASŨANĨA Sala e nyũmbanĩ yake aimĩloela. Kwakũna visa ĩũlũ wa mũndũ mũka wĩ na metho ma kwendeesya kuma nthĩ yĩ wumĩlonĩ wa sua (Middle East). We mũndũ mũka ũsu nũkwoneka emakĩe? Ethĩwa nĩwĩmakĩe, ti vinya kũmanya nĩkĩ ũilyĩ ũu. Ve maũndũ maingĩ mũndũ mũka ũsu watanĩĩte nyũmbanĩ ĩsu nũndũ nĩwekalanasya nesa na mũũme wake, Avalaamu, kwa myaka mingĩ. * Ũsu nĩw’o waĩ mũsyĩ woo.

Mekalaa Ulu, mũsyĩ mũnene waĩ na andũ me na ũtũĩka wa kũseũvya syĩndũ na moko moo, na atandĩthya. Kwoou no nginya methĩwe maĩ na malĩ. Ĩndĩ Sala ndoonaa nyũmba ĩsu yoo yĩ ya vata nũndũ nĩ vo maiaa malĩ, ĩndĩ ve itumi ingĩ. E na mũũme nĩmekalĩte nyũmba ĩsu kwa myaka mingĩ me atanu o na kau ve mavinda meethĩawa na mathĩna. O na ĩngĩ me nyũmbanĩ ĩsu, nĩmamũvoyaa Yeova Ngai mavinda maingĩ mũno nũndũ nĩmamwendete. Kwoou, Sala aĩ na kĩtumi kĩseo mũno kya kwenda vandũ vau.

Ĩndĩ Sala nĩweeyũmbanĩtye kũtia syĩndũ isu syonthe wamanyĩĩte. O na kau nĩvatonyeka akethĩwa aĩ vakuvĩ myaka 60, aaĩle kũthi kũndũ ũteesĩ, na kwĩkala kũndũ kwĩ na mĩisyo na mawetu, ate na wĩkwatyo wa kwĩsa kũsyoka ĩngĩ. Nĩ kyaũ kyatumie eka moalyũku asu manenevete ũu? Naitũ ũmũnthĩ tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na mũĩkĩĩo wake?

Nĩvatonyeka Sala akethĩwa eanĩie Ulu. Ũmũnthĩ kĩla kĩtiele taoninĩ ĩsu no myako mĩombokangu. Ĩndĩ ĩvindanĩ ya Sala, atandĩthya kuma kũndũ kũasa nĩmaetae mĩio ya vata mamĩthoosye taoninĩ ya Ulu, ĩla yaĩ na maendeeo maingĩ. Maetae mĩio ĩsu mesĩlĩte Ũsĩnĩ wa Euvalati. Taoni ĩsu ya Ulu yeethĩawa yusĩe andũ, meli sya kũkua syĩndũ syaĩ mbingĩ, na mĩio yausũaa kĩla vandũ tũsokonĩ tũla twaĩ vau. Kwasũanĩa Sala eanĩĩte taoninĩ ĩsu yaĩ na maũndũ maingĩvĩte ũu, na nĩweesĩ andũ aingĩ mayo na masyĩtwa. O namo no nginya methĩwe mamũlilikanaa nĩkwĩthĩwa aĩ mũndũ mũka mwanake mũno. O na andũ aingĩ ma mũsyĩ woo maĩ taoninĩ ĩsu.

Mbivilianĩ, Sala esĩkĩe ta mũndũ mũka wĩ mũĩkĩĩo mũlũmu, ĩndĩ ndaĩkĩĩaa ngai ya mwai ĩla yathaithawa nĩ andũ aingĩ taoninĩ ya Ulu. Taoninĩ ĩsu nĩvaakĩtwe mwako mũtũlu mũno wa ngai ĩsu ya mwai. Ĩndĩ Sala athaithaa Yeova, Ngai ũla wa w’o. Maandĩko mayonanĩtye ũndũ wakwatie mũĩkĩĩo ũsu. Ve ĩvinda yĩmwe ĩthe wake wathaithaa ngai sya mĩvw’anano. Sala nĩwesie kũtwaana na Avalaamu, ũla wamũtiĩte na myaka ĩkũmi. * (Mwambĩlĩlyo 17:17) Avalaamu nĩwesie kũtw’ĩka “ĩthe wa onthe ala metĩkĩlaa.” (Alomi 4:11) Na e na mũka wake Sala maĩ na mũtwaano mũlũmu nũndũ nĩmanenganĩte ndaĩa, nĩmaeaa ngewa nesa, na nĩmomĩĩasya mathĩna me ngwatanĩo. Ĩndĩ ũndũ ũla mũnene nĩ kana, maĩ na ngwatanĩo nzeo nĩkwĩthĩwa nĩmamwendete Ngai.

Sala nĩwendete mũũme wake mũno na nĩmaakie  mũsyĩ woo taoninĩ ya Ulu vala andũ moo ma mũsyĩ matwĩe. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda ĩnini, nĩmakwatiwe nĩ ũndũ mũito. Mbivilia ĩtũtavĩtye kana Sala “aĩ ngũngũ; ndaĩ mwana.” (Mwambĩlĩlyo 11:30) Kwosana na syĩthĩo sya ĩvinda yĩu, ũndũ ũsu waĩ mũito mũno kwa Sala. Ĩndĩ nĩwaendeeie kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku kwa Ngai na kwa mũũme wake. Avalaamu na Sala nĩmoosie Loto, ũla wakw’ĩĩwe nĩ ĩthe, mekalae nake na atw’ĩka ta mwana woo. Ĩthe wa Loto asyaanĩw’e na Avalaamu. Maendeeie kwĩkala Ulu nginya ĩla maũndũ mesie kũvĩndũka.

Avalaamu nĩwookie vala ve Sala e na ũtanu mwingĩ. Ũndũ ũla waĩ ũneekĩka wamũseng’isye mũno. Ngai ũla mathaithaa nĩwaneenie nake kwĩsĩla mũlaĩka! Kwasũanĩa Sala asiĩĩsye mũũme wake aimũkũlya-ĩ: “Akwĩie ata? Mwa naku ndavye!” Noĩthwa Avalaamu ambie kwĩkala nthĩ asũanĩe ũndũ ũkũmũsũngĩa, na ĩndĩ amũtavya ũndũ Yeova waisye. Yeova amwĩĩte atĩĩ: “Uma nthĩ ĩno yaku, ũtie andũ maku, ũthi nthĩ ĩla ngakwon’ya.” (Meko ma Atũmwa 7:2, 3) Ĩtina nĩmambĩĩie kũsũanĩa ĩũlũ wa ndeto isu Yeova wamatavisye. Mesaa kũtia wĩkalo woo mũseo, vala mekalaa me eanĩe na maithi makekalae maithamathama! Sala nĩwesaa kwĩtĩkĩla? Vate nzika Avalaamu nĩwamũsyaĩĩsye one ũndũ ũkwĩka. We Sala nĩwesaa kwĩtĩkĩlana na mũũme meke moalyũku manenevete ũu?

No tũsũanĩe kana tũyĩsa kũkwatwa nĩ ũndũ waĩle kũtuma twĩka ũtwi ta ũla Sala waaĩle kwĩka. Kwa ngelekany’o, no tũsũanĩe atĩĩ: ‘Vai ĩvinda Ngai waaĩsa kũmbĩa, kana akea ũla ndwaanĩte nake eke ũndũ ũilyĩ ta ũsu!’ Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ithyonthe nĩtwaĩle kwĩka ũtwi ta ũla Sala waaĩle kwĩka. Tũtwĩe nthĩ yĩ na andũ mendete malĩ, na ũu no ũtume tũthĩnĩkĩa mũno kwĩanĩsya mawendi maitũ, kwĩthĩwa na malĩ, na kwenda kwĩthĩwa twĩ ũsũvĩonĩ. Ĩndĩ Mbivilia ĩtwĩkĩaa vinya twĩke ũtwi ũngĩ wĩ kĩvathũkany’o, naw’o nĩ kũvĩtya maũndũ ma kĩ-veva mbee, na tũimwendeesya Ngai vandũ va kwĩyendeesya ithyĩ ene. (Mathayo 6:33) Tũisũanĩa ũtwi ũla Sala wesie kwĩka, no twĩkũlye-ĩ, ‘Nĩ ũtwi wĩva nĩvangĩte kwĩka?’

Sala aendeee na kũmbany’a syĩndũ syake, nĩwasaanĩaw’a ekua syĩndũ syĩva na etia syĩva. Ndaĩ akua mũio mũnene mũno ũtatonya kũkuwa nĩ mang’oi na ngamĩle, nĩkwĩthĩwa aaĩlĩte kwĩkala aithamathama. Vate nzika, maĩ mate kana manengane malĩ yoo mbingĩ. Kĩndũ kĩngĩ mesaa kũtia nĩ moseo ma kwĩkala taoni, ta kwĩthĩwa me vakuvĩ na soko vala maendaa kũũa lĩu, nyama, matunda, ngũa na syĩndũ ingĩ.

No kwĩthĩwa waĩ ũndũ wĩ vinya Sala kũtia nyũmba yake. Nyũmba ĩsu ĩkethĩwa yailyĩ ta nyũmba ila syaakawa taoninĩ ya Ulu, ila imanyĩkĩte ũndũ syaseũvĩte nĩ andũ ala menzaa syĩndũ sya tene, no nginya Sala ethĩwe atiie maũndũ maseo mũno. Imwe sya nyũmba isu syaĩ na lumu mbingĩ, kĩw’ũ kĩtheu kya  kĩthima na kya mĩveleki. O na nyũmba ya kĩlasi kya nthĩ yaĩ ĩtonya kwĩthĩwa na kĩala kĩlũmu, ngũta, na mĩomo ĩtonya kũvingĩka. Ĩkũlyo nĩ, Ĩeema yĩla Sala mesaa kũthi kwĩkala nĩ yaĩ yĩtonya kũsiĩĩa ing’ei o tondũ nyũmba isu syaĩ itonya kũsiĩĩa? Kana nĩ yaĩ yĩtonya kũsiĩĩa mĩnyambũ, ngo, nduva, na nzũi, ila syaĩ kw’o ĩvindanĩ yĩu?

Nao nata ĩũlũ wa andũ ma mũsyĩ? Naaũ ala Sala wesaa kũtia? Mwĩao ũla Ngai wamatavĩtye wa ‘kuma nthĩ yoo na kũtia andũ moo’ nũtonya kwĩthĩwa waĩ vinya mũno kwake. Sala nũtonya kwĩthĩwa aĩ na eĩtu-a-inyia, ana-a-inyia, syana sya ala masyaanĩw’e nake, andũ angĩ masyaanĩw’e na asyai make, na andũ asu onthe amendete mũno na nĩvatonyeka akethĩwa atesaa kũmona ĩngĩ. Ĩndĩ o na ũu w’onthe wĩ vo, Sala nĩwaendeeie na kwĩyũmbany’a.

O na mawũmũ asu me o vo, Sala nĩweeyũmbanĩsye mũthenya ũla maaĩle kuma Ulu. Tela, ũla waĩ ĩthe woo, aĩ aendany’e na Avalaamu na Sala o na kau aĩ vakuvĩ kũvikya myaka maana elĩ. (Mwambĩlĩlyo 11:31) No nginya Sala ethĩwe esaa kwĩthĩwa na wĩa mwingĩ wa kũsũvĩa mũsyai ũsu woo mũkũũ. O nake Loto aaĩle kũendany’a namo ĩla maatĩĩie mwĩao wa Yeova wa ‘kuma nthĩ ya Akalitei.’—Meko ma Atũmwa 7:4.

Savalĩnĩ yoo ya mbee, maendie maili vakuvĩ 600 (kĩlomita 960) nginya Aalani, maatĩĩe Ũsĩ wa Euvalati. Nĩmekalangile kwa kavinda kũu Aalani. Nĩvatonyeka Tela akethĩwa aĩ mũwau me kũu, na ataĩ atonya kũendeea na savalĩ. Maendeeie kwĩkala kũu nginya ĩla wakwie e na myaka 205. Matanambĩĩa savalĩ ĩla yaatĩĩe, Yeova nĩwaneenie na Avalaamu ĩngĩ na amwĩa atie nthĩ ĩsu na aithi nthĩ ĩla wĩmwony’a. Yeova nĩwamwathie ũndũ ũmwe wa kwendeesya. Amwĩie atĩĩ: “Ngakũtw’ĩkĩthya mbaĩ nene.” (Mwambĩlĩlyo 12:2-4) Ĩla maumie Aalani, Avalaamu aĩ na myaka 75 nake Sala 65, na mayaĩ na syana. Nĩ kwa nzĩa yĩva Avalaamu wesaa kũtw’ĩkĩthw’a mbaĩ? Nĩwesaa kũtwaa kĩveti kĩngĩ? Ĩvindanĩ yĩu andũ nĩmatwaa iveti mbingĩ, na kwoou Sala nũtonya kwĩthĩwa athĩnĩkaa ĩũlũ wa ũndũ ũsu.

O na maũndũ mailyĩ oou, nĩmaumie Aalani na maendeea na savalĩ. Ĩndĩ ve andũ angĩ maendanisye namo. Ngewa ĩsu yonanĩtye kana Avalaamu na mũsyĩ wake maumie na malĩ ĩla moombanĩtye, vamwe na “andũ ala matw’ĩkĩte ngombo syoo me Aalani.” (Mwambĩlĩlyo 12:5, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Andũ asu maĩ aaũ? Veonekana maĩ athũkũmi ma Avalaamu. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, no nginya Avalaamu na Sala methĩwe maeleasya andũ ala mendaa kwĩthukĩĩsya ĩũlũ wa mũĩkĩĩo woo. Lekoti imwe sya maũndũ ma tene sya Ayuti syonanasya kana andũ ala mawetetwe mũsoanĩ ũsu, maĩ andũ maalyũlĩte mũĩkĩĩo woo, na mambĩĩa kũthaitha Yeova o tondũ Avalaamu na Sala meekaa. Ethĩwa vailyĩ ũu, mũĩkĩĩo mũlũmu wa Sala nĩwatumie akiita andũ ngoo ĩla ũkũmatavya ĩũlũ wa Ngai na wĩkwatyo wake. Ũsu nĩ ũndũ wa vata mũno kwitũ kũsũanĩa, nĩkwĩthĩwa tũilyĩ ĩvindanĩ yĩla andũ aingĩ mũno mate na mũĩkĩĩo na wĩkwatyo mũlũmu. Ĩla weemanyĩsya ũndũ mũseo kuma Mbivilianĩ, we no wendeew’e nĩ kũtavya mũndũ ũngĩ ĩũlũ wa ũndũ ũsu?

Ĩtina wa kũinga Ũsĩ wa Euvalati, na nĩvatonyeka kũkethĩwa kwaĩ Matukũ 14 ma mwei wa Nisani, 1943 Klĩsto ate mũsyae, nĩmatheeie nginya nthĩ ĩla Yeova wamathĩte. (Kuma 12:40, 41) Kwakũna visa Sala ayĩloela nthĩ mbanake, ya kwendeesya, na yĩ nzeve nzeo. Me vakuvĩ na mĩtĩ mĩnene ya mwaloni ĩla yĩ Mole, vakuvĩ na Sekemu, Yeova nĩwamumĩlĩle Avalaamu ĩngĩ na amwĩa atĩĩ: “Nganenga ũsyao waku nthĩ ĩno.” Ndeto ĩsu, “ũsyao,” yoonanasya ũndũ mũnene mũno kwa Avalaamu! No nginya ndeto ĩsu ĩkethĩwa yatumie asũanĩa maũndũ ala maendeeie mũũndanĩ wa Eteni, vala Yeova wathanie kana ve ũsyao ũkamwananga Satani. Yeova nĩwamũtavĩtye Avalaamu kana mbaĩ ĩla yaumanĩte nake yaĩ ĩvingũe nzĩa kwondũ wa moathimo kwa andũ onthe ĩũlũ wa nthĩ.—Mwambĩlĩlyo 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Ĩndĩ, mũsyĩ woo waĩ o ũtonya kũkwatwa nĩ mathĩna ma nthĩ ĩno. Nzaa mbingĩ nĩyaumĩlile Kanaani, na kwoou Avalaamu avanga kuma kũu na atheea Misili na mũsyĩ wake. Ĩndĩ, nĩwoonie ve mũisyo ũtonya kumĩla kĩsionĩ kĩu. Na kwoou aneena na Sala aimwĩa atĩĩ: “Na yu ĩndĩ, nĩnĩsĩ wĩ mũndũ mũka mwanake mũno kwa kũsiw’a: na kũkeethĩwa, yĩla Amisili mekwona, makasya, Ũũ nĩ mũka wake: na makambũaa, ĩndĩ we makakũeka wĩ thayũ. Nĩngũkwĩsũva, asya wĩ mwĩĩtu-a-ia; nĩ kana kwĩthĩwe kwĩ kũseo kwakwa kwondũ waku, na kyuu kyakwa kĩkale  thayũ kwondũ waku.” (Mwambĩlĩlyo 12:10-13) Nĩkĩ Avalaamu watavisye Sala ndeto isu?

Avalaamu ndakenganaa na ndakĩaa, tondũ andũ amwe maasyaa. Kwa w’o, Sala na Avalaamu maĩ ma ĩthe ũmwe. Na Avalaamu aĩ na kĩtumi kĩseo kya kwĩkala etũĩĩe. Avalaamu na Sala nĩmeesĩ kana ũndũ ũla waĩ wa vata vyũ nĩ kwĩanĩw’a kwa kĩeleelo kya Ngai kya kumĩlya ũsyao wa mwanya na mbaĩ kwĩsĩla Avalaamu, kwoou yaĩ no nginya esũvĩe. O na ũkunĩkĩli ũla wĩkĩtwe wa maũndũ ma tene, wonanĩtye kana aũme ala maĩ na ũkũmũ ma Misili nĩmavenaa aũme iveti syoo na maimoaa. Kwoou Avalaamu nĩwatũmĩie ũĩ, nake Sala nĩweetĩkĩlanile na ũtwi ũsu wa mũũme.

Ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ, maũndũ ala meekĩkie nĩmoonanisye nesa kana Avalaamu aĩ na kĩtumi kĩseo kya kwĩthĩwa etũĩĩe, nũndũ anene amwe me mbee ũsumbĩnĩ wa Valao nĩmoonie Sala e mwanake mũno o na kau aĩ mũkũũ. Nĩmamũtavisye Valao, nake aumya mwĩao mũndũ mũka ũsu aetwe kwake! Nĩ vinya mũno kũsũanĩa ũndũ Avalaamu wathĩnĩkaa ngoonĩ, kana ũndũ Sala watelemete. Ĩndĩ veonekana Sala akuiwe nesa, vandũ va kũtũmĩwa ta ngombo. No kwĩthĩwa Valao avangie kũmũsesenga Sala na aimũtanĩthya na malĩ yake, na ĩndĩ aineena na “mwana-a-inyia” nĩ kenda amũtwae.—Mwambĩlĩlyo 12:14-16.

Kwasũanĩa Sala ayĩloela kũndũ kwanake Misili e valandanĩ wa nyũmba ya mũsumbĩ. Eewie ata ĩla wambĩĩie kwĩkala nyũmbanĩ yĩ na ngũta, kĩala, na lĩu mũseo? Na nũndũ nĩvatonyeka maũndũ nyũmbanĩ ya mũsumbĩ makethĩwa maĩ maseango o na kwĩ ũndũ Ulu kwailyĩ, we Sala nĩwĩthĩwa akengekie? Kwasũanĩa ũndũ Satani wĩthĩwa atanie kethĩwa Sala nĩwatwie kũmũtia Avalaamu na aitw’ĩka kĩveti kya Valao! Ĩndĩ nũndũ Sala aĩ mũĩkĩĩku kwa mũũme wake, mũtwaano wake, na kwa Ngai wake, ndaaĩka ũndũ wa mũthemba ũsu. Mwa kethĩwa kĩla mũndũ ũtwaanĩte kana mũtwae nĩwĩthĩwa e mũĩkĩĩku ũu o na kau tũilyĩ nthĩ yĩ na andũ me mwĩkalĩle mũthũku! No wĩthĩwe wĩ mũĩkĩĩku ta Sala maũndũnĩ onthe ala ũkwĩka mũndũ ũla ũmwendete kana mũnyanyau?

Yeova nĩwalikĩlĩĩle nĩ kana asũvĩe mũndũ mũka ũsu, na eekie ũu kwa kũmũtũmĩa Valao na nyũmba yake mothĩny’o. Ĩla Valao wamanyie kana Sala nĩ mũka wa Avalaamu, nĩwamwĩie nasyokee mũũme, na amũtavya Avalaamu vamwe na andũ make maume Misili. (Mwambĩlĩlyo 12:17-20) Avalaamu nĩwatanie mũno kwĩthĩwa na mũka wake ĩngĩ! Lilikana kana Avalaamu nĩwatavĩtye mũka wake ndeto ii nzeo: “Nĩnĩsĩ wĩ mũndũ mũka mwanake mũno kwa kũsiw’a.” Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ wamwendeeasya Avalaamu mũnango, naw’o nĩ ndaĩa nzeo ila Sala waĩ nasyo. Sala aĩ na wanake ũla ũmwendeeasya Yeova. (1 Vetelo 3:1-5) Ithyonthe no twĩthĩwe na wanake wa mũthemba ũsu. Twaendeea kwĩka maũndũ ma kĩ-veva mbee vandũ va kũmantha malĩ, twaendeea kũtavya angĩ ĩũlũ wa maũndũ ala twĩsĩ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo witũ, na twalũmany’a na myolooto ya Ngai ĩla twatatwa, tũkeethĩawa tũyĩyĩelekany’a na Sala.