MŨNDŨ MŨKA wĩtawa Doreen nĩwatelemile ĩla mũũme, Wesley, ũla waĩ na myaka 54, weethĩiwe na wimbu wa mũtwe (brain tumor) waĩ ũtonya kũmũaa. * Ndakĩtalĩ syeeie Wesley kana atialĩtye myei mĩnini akw’e. Doreen aĩtye atĩĩ: “Ndyaĩ nĩtonya kũĩkĩĩa kĩla nataviw’e. Naminie syumwa siana ũndũ mũna ndelemete ũkethĩa ndyĩsĩ ũndũ ndonya kwĩka. Ndyaĩ ndonya kũĩkĩĩa kana nithyĩ tũkwatĩtwe nĩ ũndũ ũsu. Kwa w’o ndyeeyũmbanĩtye.”

Ũndũ ũla wa kũmakya nĩ kana, andũ aingĩ nĩmathĩnĩkaa mũno o tondũ Doreen wathĩnĩkie. Ũwau ũteĩsa kũvoa no ũkwate kĩla mũndũ. Ĩndĩ, nĩ ũndũ wa kwendeesya kwona kana andũ aingĩ nĩmethĩawa meyumĩtye kũsũvĩa mũndũ ũla wĩ na ũwau ũteĩsa kũvoa. O vamwe na ũu, kũsũvĩa mũndũ ũwaĩte ũu nĩ ũndũ mũito mũno. Ĩndĩ andũ ma mũsyĩ matonya kũkiakisya na kũsũvĩa ata mũndũ woo ũwaĩte ũwau ũteĩsa kũvoa? Namo andũ ala mekũsũvĩa mũwau matonya kũmĩanĩsya ata na mawĩmakĩo ala matonya kũmakwata ĩla maendeee kũsũvĩa mũwau ũsu? Na ĩla mũwau wathengeea kũkw’a, nĩ maũndũ meva waĩle kweteela kwona? Ekai twambe kwona nĩkĩ kũsũvĩa mũndũ ũwaĩte ũwau ũteĩsa kũvoa nĩ ũndũ mũito mũno.

Maũndũ ma ũiiti ma matukũ aa nĩmatetheesye andũ aingĩ kwĩkalanga thayũ. Myaka ta ĩana yĩmwe mĩvĩtu, andũ mekalaa thayũ myaka mĩnini, o na ala ma nthĩ ila syĩ na maendeeo. Andũ nĩmakusaa mũno nũndũ wa mowau ma kũkwatanw’a na mĩisyo ya lelũnĩ. Kũyaĩ masivitalĩ maingĩ, na andũ aingĩ masũvĩawa nĩ andũ moo ma mũsyĩ na kwoou makw’ĩĩaa mũsyĩ.

Ũmũnthĩ, maendeeo maũndũnĩ ma ũiiti nĩmatumĩte ndakĩtalĩ syĩthĩwa itonya kũkita mowau kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte, na ũu nũtumĩte andũ maendeea kwĩkalanga thayũ. Mowau ala maĩ matonya kũaa mũndũ mĩtũkĩ ĩvindanĩ ĩvĩtu, ũmũnthĩ mũndũ no  ekale namo kwa myaka mingĩ. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ũu ti kwonany’a kana mũndũ ũsu mũwau nũkũvoa. Mavinda maingĩ andũ nĩmawaaa mũno vyũ ũkesa kwĩthĩa maitonya kwĩsũvĩa. Kũsũvĩa andũ ma mũthemba ũsu kwĩthĩĩtwe kwĩ vinya mũno na kwendaa mũndũ atũmĩe ĩvinda yingĩ na vinya mwingĩ.

Nũndũ wa itumi isu, andũ aingĩ methĩĩtwe maikw’ĩĩa sivitalĩ, ĩndĩ ti mũsyĩ. Andũ aingĩ ũmũnthĩ mayaaona mũndũ aikw’a, na kwoou mayĩsĩ nesa maũndũ ala methĩawa mũndũ athengeee kũkw’a. Wia wa kwona mũndũ aikw’a no ũtume mũndũ ũkũsũvĩa mũwau aemwa nĩ kũendeea kũmũsũvĩa. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya?

O tondũ twonie ngelekany’onĩ ya Doreen, andũ aingĩ nĩmatelemaa mũno ĩla mamanya kana mũndũ woo mendete e na ũwau ũteĩsa kũvoa. Ĩvindanĩ yĩu wĩ na mawĩmakĩo, wia, na kyeva, nĩ kyaũ kĩtonya ũkũtetheesya wĩyũmbany’e kwondũ wa maũndũ ala me mbee? Mũthũkũmi wa Ngai mũĩkĩĩku avoyie atĩĩ: “Tũmanyĩsye kũtala mĩthenya yaitũ, nĩ kana twĩyosee ngoo yĩ ũĩ.” (Savuli 90:12) Kwoou mũvoye Yeova Ngai na kĩthing’ĩĩsyo akwony’e ũndũ ũtonya “kũtala mĩthenya” yaku kwa ũĩ nĩ kana wĩthĩwe ũtonya kwĩkalany’a nesa vyũ na mũwau waku kwa mĩthenya ĩla ĩtialĩte.

Nĩ kana ũndũ ũsu wĩthĩwe, no nginya vethĩwe mĩvango mĩseo. Ethĩwa mũwau waku nũtonya kũneena na nũkwenda mũneenee ũndũ ũsu, no wĩthĩwe wĩ ũndũ wa ũĩ kũmũkũlya nũũ ũkamwĩkĩaa motwi ĩla ũkethĩwa atatonya kwĩka ũu. Nĩmwaĩle kũneena nesa vyũ nĩ kana mũmanye kana no ende kwongelwa nzeve, kũkoma sivitalĩ, kana kũkwata moiiti angĩ. Kwĩka ũu no kũtume andũ ma mũsyĩ mataemanwa, na no kũtume matesa kwĩlila nũndũ wa kwĩkĩa mũwau woo motwi nũndũ we ndesa kwĩka ũu. Kũneenea ũndũ ũsu tene na mũteũvithany’a kĩndũ no kũtume andũ ma mũsyĩ mew’a ũte ũndũ wĩ vinya kũsũvĩa mũwau woo. Na nĩkyo kĩtumi Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Vala vate ũtao, maũndũ ala masũanĩĩtwe kwĩkwa nĩmanangĩkaa.”—Nthimo 15:22.

Mavinda maingĩ kĩanda kĩla kĩnene kya ũla ũkũsũvĩa mũwau nĩ kũmũkiakisya. Mũndũ ũla ũkilyĩ kũkw’a endaa kũĩkĩĩthw’a kana nĩwendetwe na nde weka. Ũtonya kwĩka ũu ata? Nyuva ĩvuku ĩseo ũtonya kũmũsomea kana o mbathi nzeo ũtonya kũmwinĩa nĩ kana aitanĩe na imwake. Andũ aingĩ awau nĩmakiakiaw’a mũno ĩla ũmwe wa mũsyĩ woo wamakwata moko na amatavya tũteto twololo.

Nĩ ũseo kũtavya ũla mũwau ĩla vooka mũndũ mũeni. Ũkunĩkĩli ũmwe waĩtye atĩĩ: “Kĩndũ kĩla kya mũthya vyũ kĩekaa kũthũkũma mũndũnĩ nĩ  kwĩw’a. Ũla mũwau nĩwĩthĩawa ayĩw’a nthĩ nesa o na kau no ethĩwe ayoneka ta ũkomete, na kwoou ndwaĩle kũneena kĩndũ ũtesa kũneena ĩla mũwau ũtakomete.”

Ethĩwa nĩvatonyeka, no mũvoye ĩmwe. Mbivilia yĩeleetye kana ĩvindanĩ yĩmwe, mũtũmwa Vaulo na ala waĩ namo maĩ thĩnanĩ mũnene na mayeesĩ kana nĩmekũendeea kwĩthĩwa thayũ. Mamanthie ũtethyo va? Vaulo amesũvie anyanyae kwa kũmea atĩĩ: “Inyw’ĩ nenyu mũkĩtetheanĩsya kũvoya kwondũ witũ.” (2 Akolintho 1:8-11) Kwoou mboya ya kuma ngoonĩ ĩla wĩ na mawĩmakĩo na ĩla ũwaĩtye mũno nĩ ya vata vyũ.

Kũmanya kana mũndũ wendete nũkũkw’a nĩkũũmĩasya mũno, na vethĩawa vailyĩ ũu nũndũ mũndũ ndaaũmbwa akusae. Tũyoombĩtwe twonae kĩkw’ũ kĩ o ũndũ waĩle kwĩthĩawa. (Alomi 5:12) Na nĩkyo kĩtumi Ndeto ya Ngai yĩtĩte kĩkw’ũ “mũmaitha.” (1 Akolintho 15:26) Kwoou, nĩ ũndũ ũtonya kũeleeka ĩla mũndũ ũkwĩw’a ne vinya kwĩtĩkĩla kana mũndũ wendete e vakuvĩ kũkw’a.

Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, kwĩyũmbanĩsya kĩla kĩtonya kwĩkĩka no kũtetheesye andũ ma mũsyĩ maekane na wia na maisũanĩa ũndũ matonya kwĩka nĩ kana mekale me eanĩe. Amwe ma maũndũ ala matonya kwĩkĩka monanĩtw’e kasandũkũnĩ kala ke na kyongo “ Syumwa sya Mũthya Mũwau Atanamba Kũkw’a.” Ti lasima maũndũ ala monanĩtw’e kasandũkũnĩ kau makwate andũ onthe ala awau, na ti lasima onthe makwate mũndũ maatĩanĩe ũndũ monanĩtw’e. Ĩndĩ awau aingĩ nĩmakwatawa nĩ amwe ma maũndũ asu.

Ĩtina wa kũkw’ĩĩwa nĩ mũndũ wendete, no wĩthĩwe wĩ ũndũ wa ũĩ kũneena na mũnyanyau weeyumisye aũtetheesye. Ala meũsũvĩaa mũwau na andũ ma mũsyĩ wake nĩmaĩle kũĩkĩĩthw’a kana mathĩna ala mũwau woo ũnaĩ namo nĩmathelile, na kwoou ndaendeee kũthĩna. Mũmbi witũ nũtũĩkĩĩthĩtye kana “akw’ũ matyĩsĩ ũndũ o na wĩva.”—Mũtavan’ya 9:5.

Kũmwĩkwatya Ngai nĩ kwa vata mũno ĩvindanĩ yĩla mũndũ wa mũsyĩ ũwaĩte ũwau ũteĩsa kũvoa na ĩla wĩ na kyeva nũndũ wa kũkw’ĩĩwa. Ngai no aũtetheesye kwĩsĩla ndeto na meko ma andũ ala angĩ. Doreen aĩtye atĩĩ: “Nĩneemanyĩisye kwĩtĩkĩlaa ũtethyo kuma kwa andũ angĩ. O na ũtethyo ũla twakwataa waĩ mwingĩ kwĩ ũla twendaa. Nĩ na mũemewa nĩtweesĩ nesa vyũ kana nĩ Yeova watwĩaa, ‘Nĩ vamwe nenyu nĩmũtetheesye.’ Ndikolwa nĩ ũndũ ũsu.”

Kwa w’o, Yeova Ngai nĩwe Mũsũvĩi ũla mũseo vyũ. Na nũndũ nĩwe watũmbie, nĩ ũeleawa mawĩmakĩo na woo ũla twĩ naw’o. Nũtonya na e na wendi wa kũtũtetheesya na kũtwĩkĩa vinya nĩ kana tũmĩĩsye. O na ĩvinda yũkĩte, nũtwathĩte kũvetanga kĩkw’ũ tene na tene na aithayũũkya andũ mbilioni mbingĩ ala me kĩlilikanonĩ kyake. (Yoana 5:28, 29; Ũvuan’yo 21:3, 4) Na ĩndĩ andũ onthe makeethĩwa matonya kũtũngĩlĩĩla ndeto ii mũtũmwa Vaulo wawetie. Akũlilye atĩĩ: “Kũĩva, kĩkw’ũ, kũkĩlya vinya kwaku? Ũĩva, kĩkw’ũ, ũmoa waku?”—1 Akolintho 15:55.