Ũsumbĩ wa Ngai Ũkasumbĩka Nthĩ Ĩndĩĩ?
Ve ĩvinda aatĩĩi amwe aĩkĩĩku ma Yesũ mendaa kũmanya yĩla Ũsumbĩ wa Ngai wĩambĩĩa kũsumbĩka. Yesũ asũngĩie ĩkũlyo yoo kwa kũmea kana maitonya kũmanya saa na ĩvinda yĩla Ũsumbĩ wĩsumbĩka nthĩ. (Meko ma Atũmwa 1:6, 7) Ĩndĩ mbeenĩ nĩwamatavĩtye kana yĩla aatĩĩi make meona maũndũ mana maendeee kwĩkĩka ĩvindanĩ yĩmwe, “[makamanya] kana Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ” na ĩvinda yaw’o ya kwambĩĩa kũsumbĩka ĩũlũ wa nthĩ nĩ ĩviku.—Luka 21:31.
NĨ MAŨNDŨ MEVA YESŨ WAISYE MAKEKĨKA?
Yesũ ameie atĩĩ: “Mbaĩ ĩkookĩlĩla mbaĩ na ũsumbĩ ũkookĩlĩla ũsumbĩ. Kũkeethĩwa ithingitho nene sya nthĩ, na kũkeethĩwa ũnyivu wa lĩu kũũ na kũũ na mowau ma kũkwatanw’a.” (Luka 21:10, 11) Maũndũ asu onthe me vamwe maĩ maseũvye wonany’o wĩ ũtheinĩ wa kana “Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ.” Mo maũndũ asu onthe nĩmonekete nthĩ yonthe? Ekai twone.
1. MAKAŨ MANENE
Mwakanĩ wa 1914 nĩkwaumĩlile kaũ mũnene ũtaĩ waaĩthĩwa ĩngĩ. Mavinda maingĩ asomi maasya kana mwaka wa 1914 maũndũ ĩũlũ wa nthĩ nĩmaalyũkile mũno, nũndũ nĩw’o kaũ wa mbee wa nthĩ yonthe wambĩĩie. Kaũnĩ ũsu nĩvo andũ mambĩĩie kũtũmĩa mũno syĩndũ ta ivwalũ, ndeke sya kũlekya mbomu, mavuti manene, nzeve yĩ na sumu, na mĩio ĩngĩ mĩthũku vyũ kũaa andũ. Ĩtina wa ĩvinda, kaũ wa kelĩ wa nthĩ yonthe nĩwambĩĩie, vala andũ mambĩĩie kũtũmĩa mĩio ya kaũ ya atomu (atomic weapons). Kuma ĩvinda yĩu kwĩthĩĩtwe na makaũ kũndũ kwĩ kĩvathũkany’o na andũ milioni mbingĩ makakw’a.
2. ITHINGITHO SYA NTHĨ
Ĩvuku yĩmwe yĩtawa Britannica Academic yaĩtye kana kĩla mwaka nĩvethĩawa na ithingitho nene vakuvĩ 100 ila ietae “wanangĩko mũnene.” Naw’o ũkunĩkĩli ũngĩ weekiwe nĩ mũvĩa wa United States Geological Survey wonanĩtye kana “kwosana na maũndũ ala mekĩkĩte kuma mwaka wa 1900 ũu, nĩvatonyeka vakaumĩlaa ithingitho ingĩ nene ta 16 kĩla mwaka.” Andũ amwe nĩmatonya kwasya kana ithingitho sya nthĩ iyongelekete, kĩla kĩ vo nĩ kana ũtũĩka ũla andũ me naw’o yu nũmatetheesye kwona ithingitho mbingangĩ. Ĩndĩ ũw’o nĩ kana ithingitho sya nthĩ nene ila iendeee kwĩthĩwa ĩũlũ wa nthĩ nitumĩte andũ aingĩ mũno mathĩna na angĩ makakw’a kũte ĩvinda yĩngĩ o na yĩva.
3. ŨNYIVU WA LĨU
Ve maũndũ mana ala matumaa mavinda maingĩ kwĩthĩwa na ũnyivu wa lĩu. Maũndũ asu nĩ ta makaũ, ũlũsani, andũ kwĩthĩwa mate na mbesa, kũlea kũĩma nesa, o na kwĩthĩwa matesĩ kwĩyũmbany’a kwondũ wa ĩvinda ya mũnyao. Nthĩnĩ wa “Livoti ya Mwaka wa 2018,” ya ngwatanĩo ĩmwe yĩtawa World Food Programme yaisye: “Ĩũlũ wa nthĩ yonthe andũ milioni 821 maĩ na lĩu mũnini, na katĩ wa asu, andũ milioni 124 maĩ avinyĩĩe mũno.” Na ũndũ wa kũmakya nĩ kana kĩla mwaka syana mbee wa milioni itatũ nikusaa nũndũ wa kũya malĩu matekwaka mwĩĩ. Thĩna ũsu nĩw’o wooaie vakuvĩ nusu ya syana ila syakwie ĩũlũ wa nthĩ yonthe mwakanĩ wa 2011.
4. MOWAU
Ĩvuku yĩmwe ya Ngwatanĩo ya Ũima wa Mwĩĩ ya Nthĩ Yonthe (WHO) yaĩtye: ‘Kwĩthĩĩtwe na mowau maingĩ mũno myakanĩ ya 2000. Mowau ma tene ta kĩvĩndũvĩndũ, na ndetema nĩmaumĩlĩte ĩngĩ, na angĩ maingĩ mataĩ kw’o makaumĩla. Mowau asu maumĩlĩte nĩ mathũku mũno na amwe nĩ ta SARS, pandemic influenza, MERS, Ebola na Zika.’ O na kau andũ ma saenzi na matakĩtalĩ nĩmekĩte ũkunĩkĩli mwingĩ nĩ kana mamine mowau, nĩmaemetwe nĩ kũkwata ndawa sya mowau onthe.
5. WĨA WA KŨTAVANY’A ĨŨLŨ WA NTHĨ YONTHE
Yesũ nĩwawetie ũndũ ũngĩ waĩ wĩthĩwe wonany’o wa kana Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ kwambĩĩa kũsumbĩka. Aisye atĩĩ: “Ũvoo ũũ mũseo wa Ũsumbĩ ũkatavanw’a nthĩ yonthe wĩthĩwe ũkũsĩ kwa mbaĩ syonthe, na ĩndĩ mũthya ũivika.” (Mathayo 24:14) O na kau ĩũlũ wa nthĩ kwĩ mathĩna maingĩ, andũ mbee wa milioni nyanya kuma nthĩ syĩ kĩvathũkany’o nĩmatavanĩtye ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ũvoo ũsu nũtavanĩtw’e nthĩnĩ wa nthĩ 240, kwa ithyomo mbee wa 1,000. Vaiĩ ĩvinda yĩngĩ kwaatavanw’a mũno wĩana ũu.
MAŨNDŨ ASU MEONANY’A KYAŨ?
Maũndũ ala Yesũ waisye makoonany’a Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ, nĩmenekee ũtheinĩ vyũ. Nĩkĩ ũndũ ũsu nĩ wa vata kwitũ? Nĩ wa vata nũndũ Yesũ aisye atĩĩ: “Mwoona maũndũ asu mayĩkĩka, manyai kana Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ.”—Luka 21:31.
O mĩtũkĩ, Ũsumbĩ ũsu ũkeanĩsya kwenda kwa Ngai kũũ nthĩ
Kwĩanĩa kwa maũndũ ala Yesũ watũmanyĩisye, vamwe na kwĩanĩa kwa maũndũ angĩ mawetetwe Mbivilianĩ kũtũtetheeasya kũĩkĩĩa kana Ũsumbĩ wa Ngai nĩwambĩĩie kũsumbĩka ĩtunĩ mwaka wa 1914. * Ĩvindanĩ yĩu, nĩw’o Ngai wamũtw’ĩkĩthisye Yesũ Klĩsto, Mũsumbĩ ĩtunĩ. (Savuli 2:2, 4, 6-9) O mĩtũkĩ, Ũsumbĩ wa Ngai nũũsumbĩka nthĩ, ũvetange mosumbĩ onthe ma andũ, na ũitw’ĩkĩthya nthĩ ĩno nzaũ nĩ kana andũ matanĩe kwĩkala vo tene na tene.
Ndeto ii sya ĩla mboya ya Yesũ ya ngelekany’o nikwĩanĩa o mĩtũkĩ: “Ũsumbĩ waku wũke. Kwenda kwaku kwĩke kũũ nthĩ o ta kũya ĩtunĩ.” (Mathayo 6:10) Ĩndĩ Ũsumbĩ ũsu wĩthĩĩtwe ũyĩka ata ĩtunĩ kuma wasumbĩka mwaka wa 1914? Na Ũsumbĩ ũsu wa ĩtunĩ ũkatethya andũ ata yĩla wĩsumbĩka ĩũlũ wa nthĩ?
^ kal. 17 Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa mwaka wa 1914, soma maelesyo wa mũthya namba 22, nthĩnĩ wa ĩvuku Mbivilia Ĩtũmanyĩasya Kyaũ? yĩla yumĩthĩtw’e nĩ Ngũsĩ sya Yeova.
