Content de lai

Malawm Ni Hpe Lai U

Moi Na Laika Katsu Hpe Lu Hti Hkra Hpyan Ai Lam

Moi Na Laika Katsu Hpe Lu Hti Hkra Hpyan Ai Lam

1970 kaw nna mu lu wa nna wan hkru da ai majaw hti n mai ai Ein Gedi Chyum Laika adaw achyen re. Dai laika katsu gaw Jaw Jau Laika a daw rai nna dai hta Karai Kasang a amying lawm ai hpe 3-D scan a majaw mu lu wa ai

1970 hta labau htu sagawn hpaji du ni gaw, wan hkru da ai laika katsu langai hpe tam mu wa ai. Israel mungdan a Panglai Si hka kau sinna makau na Ein Gedi shara hta re. Wan hkru da ai Tara jawng hpe htu shaw ai shaloi mu wa ai re. A.D. tsa ban 6 daram hta, dai shara gaw wan nat jahten hkrum wa ai. Laika katsu gaw grai hten nga ai majaw dai hta hpa ka da ai hpe hti na matu yak ai. Dai hpe n hten hkra hpyan na matu n mai byin ai. Raitim, kabu hpa gaw 3-D scan ladat hpaji a majaw, laika katsu hpe hpyan dat ai zawn lu hti wa ai. Hpaji ladat nnan langai (new digital imaging software) a karum shingtau lam a majaw dai hta ka da ai lam ni hpe bai lu hti wa ai.

Dai hku scan hti ai majaw hpa hpe chye wa ai kun? Dai laika katsu gaw Chyum Laika re ai hpe chye wa ai. Ya mu lu ai laika katsu gaw Jaw Jau Laika a shawng maga na daw kaji ni re. Dai daw kaji ni hta, Tet-htra-gram-mi-tan (Tetragrammaton) hte ka da ai Hebre amyu ga hku Karai Kasang a amying lawm ai. Dai laika katsu a nhtoi gaw A.D. tsa ban 1 kaw nna A.D. tsa ban 4 lapran daram hta ka da ai rai na re. Dai majaw, tam mu wa ai Hebre Chyum Laika katsu ni kaw nna Panglai Si Laika Katsu Ni (Qumran) gaw dingsa dik htum re ai hpe chye lu ai. “Ndai Jaw Jau Laika adaw achyen re ai Ein Gedi hpe garai n lu hti shi yang,” laika buk langai (The Jerusalem Post) hta Gil Zohar gaw ndai hku ka wa ai: “Panglai Si Chyum Laika katsu gaw, Nambat Lahkawng Nawku Htingnu a jahtum nhtoi hta ka da ai ngu masat da hkrum nna, shaning 2,000 na sai. Dai laika katsu hte A. D. tsa ban 10 hta ka wa ai ka-ang prat Aleppo Codex Chyum Laika gaw shaning 1,000 daram gang ai.” Hpaji du ni tsun ai hku nga yang, ndai 3-D ladat hte hpyan da ai Ein Gedi laika katsu a majaw, Torah a Masoretic Chyum Laika mung “shaning hkying hku na mat tim, Chyum Laika hpe bai ka la ai ni gaw n shut hkra ka la ai hpe” madun nga ai.