Nalpasen ti gubat, ket nagari ti ulimek iti Tanap ti Elah. Bayat nga agpulpul-oy ti nalamiis nga angin ti malem kadagiti tolda dagiti soldado, kinasarita ni Saul ti sumagmamano a tattaona. Karaman kadakuada ti inauna nga anakna a ni Jonatan, ket maragragsakan nga ages-estoria ti maysa nga agtutubo a pastor. Dayta a naregta ken napasnek nga agtutubo ket ni David. Dumdumngeg a naimbag kenkuana ni Saul tapno awan ti pakaikapisanna nga uray maysa la a sao. Ania met ti narikna ni Jonatan? Namin-adun a nagballigi kadagiti gubat bayat ti nabayagen a panagserbina iti armada ni Jehova. Ngem saan a ni Jonatan ti nangpangabak iti gubat ita no di ket daytoy nga agtutubo. Pinatay ni David ti higante a ni Goliat! Umapal kadi ni Jonatan iti pammadayaw a naawat ni David?

 Mabalin a masdaawka iti reaksion ni Jonatan. Mabasatayo: “Idi nalpas a nakisarita ni David ken Saul, nagbalin a nadekket nga aggayyem da Jonatan ken David, ket impateg ni Jonatan ni David a kas iti bagina.” Inted ni Jonatan ken ni David dagiti alikamenna a pakigubat, agraman ti panana​—nagsayaat dayta a regalona ta pagaammo ni Jonatan kas nalaing a pumapana. Nagaramid pay da Jonatan ken David iti tulagan, maysa a sagrado a kari, nga agbalinda a nadekket nga aggayyem nga agsinnuporta.​—1 Samuel 18:​1-5.

 Dayta ti nangrugian ti maysa kadagiti kasayaatan a panaggayyem a nadakamat iti Biblia. Napateg ti panaggayyem para kadagiti tattao a nabileg ti pammatina. No pilientayo a naimbag ti gagayyemtayo ken agbalintayo a manangsuporta ken matalek a gayyem, mapabilegtayo ti pammatitayo iti daytoy a tiempo a manmano ti mangipakpakita iti ayat. (Proverbio 27:17) Kitaentayo no ania ti masursurotayo ken ni Jonatan maipapan iti panaggayyem.

 Kasano a nabukel a dagus dayta a panaggayyem? Agdepende ti sungbat iti nakaibatayan dayta a panaggayyem. Usigem ti sumagmamano a kasasaad. Agbibiag ni Jonatan iti narigat a situasion. Iti panaglabas dagiti tawen, nagbalbaliw ni Ari Saul nga amana ket dumakdakes pay ketdi ti kababalinna. Nagbalinen nga arogante ken nasukir ni Saul a dati a napakumbaba, natulnog, ken matalek nga ari.​—1 Samuel 15:17-19, 26.

 Mabalin a naburiboran unay ni Jonatan iti panagbalbaliw ni Saul ta nadekketda nga agama. (1 Samuel 20:2) Nalabit pinampanunot ni Jonatan ti mabalin a dakes a maaramidan ni Saul iti nasion a pinili ni Jehova. Maiwarawarada kadi ken mapukawda ti pabor ni Jehova gapu iti kinasukir ti ari? Awan duadua a narigat dagidiay a tiempo para iti lalaki a nabileg ti pammatina a kas ken Jonatan.

 Makatulong kadatayo dagita a detalye tapno maawatantayo no apay a nagbalin a nadekket ni Jonatan iti agtutubo a ni David. Nakita ni Jonatan ti nabileg a pammati ni David. Laglagipem a saan a kas kadagiti dadduma a soldado ni Saul, saan a nagbuteng ni David ken ni Goliat uray no nakadakdakkel a tao. Imbagana a ti pannakigubat iti nagan ni Jehova ti mamagbalin kenkuana a nabilbileg ngem ni Goliat uray no adu ti armasna.​—1 Samuel 17:45-47.

 Tawtawen sakbayna, kasta met laeng ti inaramid ni Jonatan. Nagtalek a kabaelanna a rauten ken parmeken ti intero a kampo dagiti soldado uray no duada laeng iti paraawit iti armasna. Apay? “Awan ti makalapped ken Jehova,” kuna ni Jonatan. (1 Samuel 14:6) Isu nga adu ti pagpadaan da Jonatan ken David: nabileg ti pammatida ken Jehova ken nauneg ti panagayatda kenkuana. Dayta ti kasayaatan a pakaibatayan ti panaggayyem ti dua a tao. Nabileg a prinsipe ni Jonatan ken dandani 50 ti tawennan, idinto ta maysa la a pastor ni David ken mabalin nga awan pay 20 ti tawenna, ngem saan a napateg dagita a nagdumaanda. a

 Nataginayonda ti panaggayyemda gapu iti tulaganda. Kasano? Ammo ni David ti panggep ni Jehova kenkuana: Isu ti agbalin a sumaruno nga ari ti Israel! Inlimedna kadi dayta ken Jonatan? Saan! Mataginayon ti kasta a nasayaat a panaggayyem no adda nasayaat a komunikasion, a saan nga agilimed ken agulbod. Ania ti mabalin a narikna ni Jonatan idi naammuanna nga agbalinto nga ari ni David? Kasanon no ninamnama ni Jonatan nga isunto ti sumaruno nga ari ket ilintegnanto dagiti dakes nga inaramid ti amana? Awan ti nadakamat iti Biblia nga aniaman a negatibo a rikna a linablabanan ni Jonatan; ti laeng nadakamat ket ti kinamatalek ken ti pammatina. Nakitana nga agtigtignay ken David ti espiritu ni Jehova. (1 Samuel 16:1, 11-13) Tinungpal ngarud ni Jonatan ti karina ken intultuloyna nga imbilang ni David, saan a kas kabusorna, no di ket kas gayyemna. Kayat ni Jonatan a makita a matungpal ti pagayatan ni Jehova.

 Nagbalin a nagsayaat a bendision dayta a panaggayyem. Ania ti masursurotayo iti pammati ni Jonatan? Mabenepisiaran ti asinoman nga adipen ti Dios no makitana ti pateg ti panaggayyem. Saan a kasapulan a kaedad wenno kapadatayo iti kasasaad dagiti gagayyemtayo. Ti napateg ket dakkel ti maitulongda no pudpudno ti pammatida. Namin-adu a nagpinnabileg ken nagpinnaregta da Jonatan ken David. Kasapulanda a dua dagita ta dandanidan maipasango iti nakarkaro a suot a mangsubok iti panaggayyemda.

 Idi damo, maragragsakan ni Saul ken ni David isu a dinutokanna a mangidaulo iti armadana. Ngem di nagbayag, impalubos ni Saul nga abaken ti kabusor a saan a nakaparmek ken Jonatan​—ti apal. Nagsasaruno ti panangabak ni David kadagiti Filisteo a kabusor ti Israel. Gapuna, napadayawan ken naap-apresiar ni David. Inkanta pay ketdi ti sumagmamano a babbai iti Israel: “Rinibu ti pinatay ni Saul, pinullo a ribu ti pinatay ni David.” Saan a nagustuan ni Saul dayta a kanta. Mabasatayo: “Sipud idin, kanayonen a pagsussuspetsaan ni Saul ni David.” (1 Samuel 18:7, 9) Mabuteng a baka agawen ni David ti kinaarina. Kinamaag dayta iti biang ni Saul. Agpayso nga ammo ni David nga isunto ti mangsukat ken Saul ngem dina pulos pinanunot a suktan ti dinutokan ni Jehova nga ari bayat nga agturturay pay laeng!

 Implano ni Saul a mapapatay ni David iti gubat, ngem saan a nagballigi dayta. Nagtultuloy ti panagballigi ni David kadagiti gubat ken ad-adda nga inayat ken rinaem dagiti tattao. Pinadas met ni Saul a pagkaykaysaen ti sangakabbalayanna​—amin nga adipenna ken ti inauna nga anakna—​tapno iplanoda a papatayen ni David! Panunotem ti pannakadismaya ni Jonatan iti dayta nga inaramid ti amana! (1 Samuel 18:25-30; 19:1) Ni Jonatan ket matalek nga anak, ngem matalek met a gayyem. Asino ngarud itan ti pangipakitaanna iti kinamatalek?

 Imbaga ni Jonatan: “Saan koma nga agbasol ti ari iti adipenna a ni David, ta saan a nagbasol kenka ken para iti pagimbagam ti amin nga inaramidna. Insebbana ti biagna idi pinatayna ti Filisteo, tapno ipaay ni Jehova ti dakkel a balligi iti intero nga Israel. Nakitam dayta, ket napalalo ti ragsakmo. Isu nga apay a kayatmo a patayen ni David nga awan gapgapuna idinto ta awan basolna kenka?” Nakaskasdaaw ta iti daytoy a gundaway, dimngeg ni Saul ken ni Jonatan ken inkarina a saanna a dangran ni David. Ngem saan a tinungpal ni Saul ti karina. Kalpasan ti adu pay a panagballigi ni David, ad-adda a kimmaro ti gura ni Saul nga uray la ginayangna ni David! (1 Samuel 19:4-6, 9, 10) Ngem nakalisi ni David ket nagtalaw iti palasio ni Saul.

 Naipasangoka met kadin iti kasta a karit ti kinamatalek? Mabalin a narigat dayta. Kadagiti kasta a situasion, mabalin nga ibaga ti dadduma nga unaem ti pamiliam. Ngem ammo ni Jonatan ti umiso. Apay koma a dasiganna ti amana no ni David ket matalek ken natulnog nga adipen ni Jehova? Impalubos ngarud ni Jonatan a ti kinamatalekna ken Jehova ti mangidalan iti desisionna isu nga indepensana ni David. Ngem uray inyun-una ni Jonatan ti kinamatalekna iti Dios, nagbalin latta a matalek ken amana babaen ti sipaprangka a panangbalakadna kenkuana, imbes nga ibagana laeng ti kayat a mangngeg ti amana. Mabenepisiaran ti tunggal maysa kadatayo no tuladentayo ti kinamatalek nga impakita ni Jonatan.

 Pinadas manen ni Jonatan a pagkappiaen da Saul ken David ngem saan a nagballigi iti daytoy a gundaway. Sililimed a napan ni David ken ni Jonatan tapno ibagana a mabuteng gapu ta agpegpeggad ti biagna. “Maysa laengen nga askaw ti baetmi ken patay!” imbagana iti in-inauna a gayyemna. Immanamong ni Jonatan nga ammuenna ti karirikna ti amana ken ibagananto ken David no kayat ni Saul ti makikappia kenkuana. Bayat a nakalemmeng ni David, mangusar ni Jonatan iti bai ken pana a mangipakaammo kenkuana iti mensahe. Daytoy ti kakaisuna a kiniddaw ni Jonatan nga ikari ni David: “Sapay koma ta itultuloymo nga ipakita ti napudno nga ayat iti sangakabbalayak uray no dadaelen ni Jehova ti amin a kabusor ni David iti rabaw ti daga.” Immanamong ni David a kanayonto nga aywanan ken protektaranna ti sangakabbalayan ni Jonatan.​—1 Samuel 20:​3, 13-​27.

 Inkagumaan nga imbaga ni Jonatan ken ni Saul dagiti nagsasayaat a bambanag maipapan ken David, ngem nakaunget ti ari! Inawaganna ni Jonatan kas “anak ti rebelioso a babai” ken imbagana a pakaibabainan ti pamiliada ti kinamatalekna ken David. Pinadasna nga impluensiaan ni Jonatan a mangyun-una iti bagbagina: “Agingga a sibibiag dayta nga anak ni Jesse ditoy daga, dimonto pulos masublat ti trono ken saan nga agpaut ti pagariam.” Ngem saan a nagpaimpluensia ni Jonatan ket imbagana manen iti amana: “Apay a masapul a mapapatay? Ania aya ti inaramidna?” Nakapungtot unay ni Saul! Uray lakayen ni Saul, nalaing latta a mannakigubat. Ginayangna ti anakna! Ngem uray no gumagayang, saanna a napuntaan. Gapu ta nasaktan ken naibabain unay ni Jonatan, sipupungtot a pimmanaw.​—1 Samuel 20:24-34.

 Kabigatanna, napan ni Jonatan iti away nga asideg iti paglemlemmengan ni David. Imbiatna ti pana kas iti napagsaritaanda tapno maipakaammona ken David a kayat latta a papatayen ni Saul. Kalpasanna, pinagsubli ni Jonatan ti katulonganna iti siudad. Duada laengen ken David isu a nakapagsaritada iti apagbiit. Nagsinnangitda ket sililiday a nagpakada ni Jonatan iti ub-ubing a gayyemna a ni David ta agbalinen a pugante.​—1 Samuel 20:35-42.

 Kadagitoy a narigat a situasion, pinaneknekan ni Jonatan nga isu ket matalek ken saan a managimbubukodan. Kayat la ketdi ni Satanas, ti kabusor ti amin a matalek a tattao, a makita ni Jonatan a mangtulad ken ni Saul ken mangyun-una iti ambisionna nga agturay wenno maidaydayaw. Laglagipentayo a kayat ni Satanas a riingen ti managimbubukodan a tarigagay dagiti tattao. Naaramidna dayta kadagiti immuna a nagannaktayo a da Adan ken Eva. (Genesis 3:1-6) Ngem napaay ken ni Jonatan. Anian a pannakadismaya ni Satanas! Mapagballigiam met kadi dayta a karit? Agbibiagtayo iti tiempo a nasaknap ti panagimbubukodan. (2 Timoteo 3:1-5) Makasursurotayo kadi iti kinamatalek ken di kinamanagimbubukodan ni Jonatan?

 Idi agangay, kanayon a pampanunotenen ni Saul ti gurana ken David. Awan maaramidan ni Jonatan bayat a makitkitana ti amana nga agtigtignay a kasla agbagtit, nga um-ummongenna dagiti soldadona ken idadauluanna ida a mangsawar iti intero a pagilian tapno papatayenda ti maysa nga inosente a tao. (1 Samuel 24:1, 2, 12-15; 26:20) Nakiraman kadi ni Jonatan iti dayta? Makapainteres ta awan a pulos ti nadakamat iti Kasuratan nga isu ket nakiraman kadagiti kasta a pananganup ken David. Nagbalin a posible dayta gapu ta matalek ni Jonatan ken ni Jehova, ken ni David, ken iti sapatana iti panaggayyemda.

 Saan a nagbalbaliw ti riknana para iti ub-ubing a gayyemna. Idi agangay, nakabirok iti pamay-an a makisinnarak ken David idiay Hores, a ti kayatna a sawen ket “Kakaykaywan a Disso.” Ti Hores ket adda iti disso a saan a mapagnanaedan ken kabambantayan a rehion a mabalin a sumagmamano a kilometro ti kaadayona iti abagatan a daya ti Hebron. Apay nga inrisgo ni Jonatan ti biagna a makisinnarak iti daytoy a pugante? Ibaga kadatayo ti Biblia a ti motibona ket tapno tulonganna ni David a “mangpabileg iti panagtalekna ken Jehova.” (1 Samuel 23:16) Kasano nga inaramid dayta ni Jonatan?

 “Dika agbuteng,” kinuna ni Jonatan iti ub-ubing a gayyemna. Impasiguradona pay: “Saannakanto a masarakan ni Saul nga amak.” Ania ti nakaibatayan dayta a pammasiguro? Ti nabileg a pammati ni Jonatan a tungpalen ni Jehova ti panggepna. Intuloyna: “Sika ti agarinto iti Israel.” Naibaon idi ni propeta Samuel a mangibaga iti dayta adu a tawen sakbayna, ket impalagip ita ni Jonatan ken ni David a kanayon a mapagtalkan ti sao ni Jehova. Ania met ti pinanunot ni Jonatan a masanguananna? “Agbalinakto a maikadua kenka.” Talaga a naisangsangayan a kinapakumbaba ti impakitana! Mapnekton nga agserbi ken mangsuporta iti panangidaulo ti lalaki nga in-inaudi kenkuana iti 30 a tawen! Inngudo ni Jonatan: “Ammo met dayta ni Saul nga amak.” (1 Samuel 23:17, 18) Iti puso ni Saul, ammona nga awan ti labanna iti lalaki a pinili ni Jehova a sumaruno nga ari!

 Iti simmaruno a tawtawen, masansan la ketdi a linaglagip ni David dayta a panagkitada. Daytan ti maudi a panagkitada. Nakalkaldaang ta saan a napasamak ti ninamnama ni Jonatan nga agbalin a maikadua ken David.

 Nakigubat ni Jonatan iti sibay ni amana maibusor kadagiti Filisteo, a nangideklara iti bagbagida kas kabusor ti Israel. Nasayaat ti konsiensia ni Jonatan a nakilaban iti sibay ni amana ta kanayon nga inyun-unana ti panagserbina ken Jehova aniaman ti kamali a naaramid ti amana. Situtured ken simamatalek a nakilaban kas iti dati, ngem naabak latta ti Israel. Kimmaro ti kinadakes ni Saul nga uray la nagaramid iti espiritismo, maysa a nadagsen a basol iti linteg ti Dios, isu a saanen a bembendisionan ni Jehova ni Saul. Natay iti gubat ti tallo nga annak ni Saul, a pakairamanan ni Jonatan. Nakaro ti pannakasugat ni Saul ket nagpakamatay.​—1 Samuel 28:6-14; 31:2-6.

 Naladingitan unay ni David. Sinangitan pay daytoy a nagsayaat ken manangpakawan a tao ni Saul a nangyeg kenkuana iti nakaro a riribuk ken rigat! Nangisurat ni David iti dung-aw para kada Saul ken Jonatan. Nalabit ti makatukay unay iti rikna a sasao ni David ket para iti ipatpategna a manangbalakad ken gayyem: “Maladingitanak unay ta awankan, Jonatan a kabsatko, ta nakapatpategka unay kaniak. Ti ayatmo kaniak atiwenna ti ayat dagiti babbai.”​—2 Samuel 1:26.

 Saan a pulos linipat ni David ti karina ken Jonatan. Tawtawen kalpasanna, binirok ken inaywananna ti baldado nga anak ni Jonatan a ni Mefiboset. (2 Samuel 9:1-13) Nalawag nga adu ti nasursuro ni David iti kinamatalek ken reputasion ni Jonatan, ken ti sidadaan a panagtalinaedna a matalek iti maysa a gayyem uray no adda kakuykuyogna a rigat. Makasursurotayo met kadi iti ulidanna? Makabiroktayo met kadi iti gagayyem a kas ken Jonatan? Maipakitatayo kadi ti kasta a panaggayyem? Agbalintayo a nasayaat a gayyem a kas ken Jonatan no tulongantayo dagiti gagayyemtayo a mangpatanor ken mangpatibker iti pammatida ken Jehova, no iyun-unatayo ti kinamatalektayo iti Dios, ken no agtalinaedtayo a matalek imbes nga ipangpangrunatayo ti bukodtayo a pagimbagan. Iti kasta, matuladtayo ti pammatina.