Tulbek iti Naragsak a Pamilia
Panagbadyet
Mister: “Ni baketko a Laura * gasgastuenna ti kuartami kadagiti bambanag nga iti panagkunak ket saanmi a kasapulan. Ken kasla saanna nga ammo ti agsalimetmet! Talaga a parikut daytoy no adda dagiti saan a ninamnama a paggastuanmi. Ammok lattan a no adda maiggamanna a kuarta, gastuenna.”
Misis: “Mabalin a saanak a nalaing nga agbadyet, ngem saan ngamin nga ammo ni lakayko no kasano kangina dagiti bambanag—taraon, alikamen, ken paggastuan iti balay—ken siak ti dandani kanayon nga adda iti balay. Ammok no ania dagiti kasapulanmi, ket gatangek dagita uray no agresulta iti ‘panagsubangmi’ maipapan iti kuarta.”
TI KUARTA ti maysa kadagiti karigatan a pagsaritaan a sikakalmado dagiti agassawa. Di pakasdaawan no apay a masansan a dayta ti numero uno a pakaigapuan ti panagsubangda.
No saan a natimbeng ti panangmatmat dagiti agassawa iti kuarta, mabalin nga agresulta dayta iti tension, riri, sakit ti nakem, ken maapektaran pay ketdi ti espiritualidadda. (1 Timoteo 6:9, 10) No saan a marisut dagiti nagannak ti parikutda mainaig iti kuarta, mabalin a mapilitanda a mangbusbos iti ad-adu nga oras iti trabaho. Iti kasta, saandan a maipaay ti emosional ken naespirituan a suporta kadagiti annakda ken iti asawada. Masursuruanda pay ketdi dagiti annakda nga agbalin a di nainkalintegan no iti panangusar iti kuarta.
“Ti kuarta agpaay a salaknib,” kuna ti Biblia. (Eclesiastes 7:12) Ngem agbalin laeng a salaknib dayta iti relasionyo nga agassawa ken iti pamiliayo no usarenyo iti nainsiriban a pamay-an ken ammoyo no kasano nga isarita dayta iti asawayo. * Kinapudnona, imbes a pakaigapuan ti riri, ad-adda a lumagda ti relasionyo nga agassawa no sikakalmado a pagsaritaanyo ti kuarta.
Ngem apay a ti kuarta ti ramut ti adu a parikut dagiti agassawa? Ania dagiti praktikal nga addang a mabalinyo nga aramiden tapno ti kuarta ket agbalin a makapabileg a topiko imbes a pakaigapuan ti riri?
Ania Dagiti Karit?
Masansan a dagiti riri mainaig iti kuarta ket saan a maigapu iti kuarta a mismo wenno iti utang, no di ket iti panagtalek wenno panagdanag. Kas pagarigan, no ikalikagum ti lalaki nga idetalye ni baketna ti amin a naggastuanda, kasla ibagbagana a saan nga ammo ni baketna ti agbadyet. Iti sabali a bangir, no agreklamo ti babai a nagbassit ti urnong ni lakayna, kasla ibagbagana a madanagan di la ket ta awanto ti gastuenda inton agkasapulanda.
Maipaspasango met dagiti agassawa iti sabali pay a karit—ti pannakapadakkelda. “Dimmakkel ni baketko iti pamilia a nalaing nga agbadyet,” kuna ni Matthew, a walo a tawenen a kasado. “Isu ket saan a kas kaniak a managdandanag. Mangnginum ken mannigarilio ni tatangko ken adda dagiti panawen a nabayag nga awan ti trabahona. Gapuna, masansan nga awan dagiti kangrunaan a kasapulanmi, ken timmanor kaniak ti panagbuteng a makautang. No dadduma, daytoy a panagbuteng ti mamagbalin kaniak a di nainkalintegan ken baketko no maipapan iti kuarta.” Aniaman ti pakaigapuan ti ririyo, ania ti mabalinyo nga aramiden tapno saan a madadael ti relasionyo nga agassawa gapu iti kuarta?
Ania ti napatpateg kadakayo—ti kuarta wenno ti relasionyo nga agassawa?
Uppat a Tulbek ti Panagballigi
Ti Biblia ket saan a libro mainaig iti panagbadyet. Ngem naglaon dayta iti praktikal a balakad a makatulong kadagiti agassawa a mangliklik kadagiti parikut mainaig iti kuarta. Apay a diyo usigen dagiti balakadna ken padasenyo dagiti sumaganad a singasing?
1. Sursuruenyo ti agsarita a sikakalmado maipapan iti kuarta.
“Kadagidiay agiinnuman a sangsangkamaysa adda ti sirib.” (Proverbio 13:10) Depende iti pannakapadakkelyo, mabalin a mabainkayo a makisarita iti sabsabali, nangruna iti asawayo, no mainaig dayta iti kuarta. Kaskasdi, masiribkayo no sursuruenyo ti makisarita maipapan iti daytoy napateg a topiko. Kas pagarigan, apay a diyo ibaga iti asawayo no ania ti epektona kadakayo ti kababalin dagiti nagannakyo mainaig iti kuarta? Ikagumaanyo met a tarusan ti kababalin a napatanor ti asawayo gapu iti nalikudanna.
Saanyo nga urayen a tumaud ti parikut mainaig iti kuarta sakbay a pagsaritaanyo dayta. Insaludsod ti maysa a mannurat iti Biblia: “Ti dua magnadanto aya nga agkadua malaksid no nagsarakda babaen iti tulagan?” (Amos 3:3) Kasano nga agaplikar daytoy a prinsipio? No mangitudingkayo iti tiempo a pagsaritaanyo ti maipapan iti kuarta, maksayan ti posibilidad nga agsubangkayo gapu iti di panagkinnaawatan.
PADASENYO DAYTOY: Mangitudingkayo iti tiempo tapno pagsaritaanyo dagiti paggastuan ti pamiliayo. Mabalin nga iyeskediulyo dayta iti umuna nga aldaw ti kada bulan wenno kada lawas sigun iti nagtinonganyo. No posible, agpaut laeng koma ti saritaanyo iti agarup 15 a minuto wenno ab-ababa pay. Pilienyo ti tiempo nga agpadakayo a relaks. Pagtulaganyo a diyo pagsaritaan ti kuarta bayat dagiti tiempo a kas iti oras ti pannangan wenno panaglinglingay a kadua dagiti annakyo.
2. Pagnumuanyo no ania ti panangmatmatyo iti sapulyo.
“Iti panangipakita ti pammadayaw iti maysa ken maysa mangidaulokayo.” (Roma 12:10) No sika laeng ti mangmangged, mapadayawam ti asawam no matmatam ti sapulmo kas kuarta ti pamiliayo imbes a kuartam laeng.—1 Timoteo 5:8.
No agpadakayo a mangmangged, mapadayawanyo ti maysa ken maysa babaen ti panangibagayo kadagiti dakkel a naggastuanyo ken no mano ti sapulyo. No ilimedyo ti maysa kadagitoy, maikkat ti panagtalekyo iti maysa ken maysa ken madadael ti relasionyo. Saan a masapul nga ipakadayo iti asawayo ti amin a paggastuanyo. Ngem no ipakadayo dagiti dadakkel a paggastuanyo, ipakpakitayo a napateg kadakayo ti opinion ti asawayo.
PADASENYO DAYTOY: Pagnumuanyo ti gatad a mabalinyo a gastuen uray diyo ikonkonsulta iti maysa ken maysa. Ket no dakdakkel ngem iti dayta ti gastuenyo, kanayon koma nga ipakadayo iti asawayo.
3. Isuratyo dagiti planoyo.
“Agplanoka a siaannad ket maaddaankanto iti nawadwad.” (Proverbio 21:5, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Tapno maiplano ti masanguanan ken saan a masayang ti nagbannoganyo, masapul a mangaramidkayo iti badyet ti pamiliayo. Ni Nina, a lima a tawenen a naasawaan, kunana: “Makagunggona ti panangisurat kadagiti nasapulan ken naggastuan. Makitayo no napanan ti kuartayo.”
Saan a masapul a komplikado ti aramidenyo a panagbadyet. Ni Darren, a 26 a tawenen a naasawaan ken addaan iti dua nga annak, kunana: “Idi damo, nagusarkami iti sobre. Ikabilmi iti nagduduma a sobre ti badyetmi para iti maysa a lawas. Kas pagarigan, adda sobremi para iti taraon, panaglinglingay, ken uray pagpapukis. No maibusan ti maysa a sobremi, bumulodkami iti sabali a sobre ngem siguraduenmi a sukatan dayta iti kabiitan a panawen.” No manmano nga agusarkayo iti kuarta ket ATM wenno credit card ti ad-adda nga usarenyo a pagbayad, nangnangruna a napateg nga adda nakasurat a badyetyo ken idulinyo dagiti resibo ti naggastuanyo.
PADASENYO DAYTOY: Isuratyo ti amin a regular a paggastuanyo. Pagtulaganyo no mano ti saanyo a gastuen manipud iti sueldoyo. Isuratyo dagiti agbaliwbaliw ti gatadna a paggastuanyo, kas iti taraon, bayad ti koriente, ken telepono. Kalpasanna, bantayanyo dagiti aktual a magastoyo iti sumagmamano a bulan. No kasapulan, baliwanyo ti estilo ti panagbiagyo tapno saankayo a mailumlom iti utang.
4. Pagnumuanyo no ania ti aramiden ti tunggal maysa.
“Naim-imbag ti dua ngem ti maymaysa, agsipud ta no duada nasaysayaat ti trabahoda.” (Eclesiastes 4:9, 10, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Iti dadduma a pamilia, ti asawa a lalaki ti mangasikaso kadagiti paggastuan. Iti dadduma, ti asawa a babai ti mangibaklay iti daytoy nga annongen. (Proverbio 31:10-28) Ngem adu nga agassawa ti agtinnulong a mangaramid iti dayta. “Ni baketko ti makaammo kadagiti babayadan ken babassit a paggastuanmi,” kuna ni Mario a 21 a tawenen a naasawaan. “Siak met ti makaammo kadagiti buis, kontrata, ken abang. Ibagami iti maysa ken maysa ti aniaman nga aramidenmi ken agtinnulongkami.” Aniaman ti pamay-anyo, ti tulbek ket ti panagtinnulongyo a dua.
PADASENYO DAYTOY: No pagsaritaanyo no asino ti mangibaklay iti maysa nga annongen, ikabilanganyo dagiti paglaingan ken pagkapuyan ti tunggal maysa kadakayo. Repasuenyo ti urnos kalpasan ti dua a bulan. Situtulokkay koma a mangaramid kadagiti panagbalbaliw. Tapno maapresiaryo ti ar-aramiden ti asawayo, kas iti panangasikaso kadagiti babayadan wenno panaggatang, mabalinyo ti makisinnukat sagpaminsan iti annongen.
No Ania ti Iparangarang ti Saritaanyo Maipapan iti Kuarta
Saan a rumbeng a maapektaran ti ayan-ayatyo no pagsaritaanyo ti kuarta. Napaneknekan dayta ni Leah a lima a tawenen a naasawaan. Kunana: “Nasursuromi ken lakayko ti agbalin a prangka ken napudno iti saritaanmi maipapan iti kuarta. Kas resultana, agtintinnulongkami ken rimmayray ti ayan-ayatmi.”
No pagsaritaan dagiti agassawa no kasanoda a gastuen ti kuartada, ipakpakitada nga agpadada iti namnama ken arapaap ken palpalagdaenda ti singgalutda kas agassawa. No agkinnonsultada sakbay a gumatangda kadagiti nangina a banag, ipakpakitada a raraemenda ti opinion ken rikna ti maysa ken maysa. No ipalubosda nga aggasto iti espesipiko a kantidad ti tunggal maysa a dida masapul nga ikonsulta, iparparangarangda ti panagtalekda iti maysa ken maysa. Dagita ti ramen ti relasion nga addaan iti pudno nga ayat. Ti kasta a relasion ket sigurado a napatpateg ngem iti kuarta, isu nga apay a dayta ti pakaigapuan ti panagapayo?
^ par. 3 Nabaliwan dagiti nagan.
^ par. 7 Kuna ti Biblia a “ti lalaki isu ti ulo ti asawana.” Gapuna, isu ti mangikeddeng no kasano a mausar ti kuarta ti pamilia ken obligasionna a tratuen ti asawana iti naayat ken di agimbubukodan a pamay-an.—Efeso 5:23, 25.
IYIMTUODMO ITI BAGIM . . .
- Kaano ti naudi a kalmado a panagsaritami iti asawak maipapan iti kuarta?
- Ania ti mabalinko nga ibaga ken aramiden tapno maipakitak ti apresasionko iti pinansial a tulong nga ipapaay ti asawak iti pamiliami?
Baka Kayatmo Met ti
AGRIINGKAYO!
No Kasano a Kontrolen ti Panaggasto
Dimo urayen agingga nga awanen ti kuarta sakbay a baliwam ti ugalim iti panaggasto. Ammuem no kasanom a kontrolen ti panaggasto sakbay nga agbabawika.
WHITEBOARD ANIMATION
Usarem a Naimbag ti Kuartam
Usarem a naimbag itan ti kuartam ken agurnongka tapno addanto mausarmo inton kasapulam!
TI PAGWANAWANAN
Ti Umiso nga Aramidem No Adda Utangmo
Ania ti aramiden ti pamilia no kasla saandan a makalung-aw iti utang?
TI PAGWANAWANAN
Panangrisut Kadagiti Parikut iti Panagasawayo
Makatulong dagiti prinsipio ti Biblia tapno marisut dagiti problemada iti naayat ken nadayaw a pamay-an. Usigem ti 4 a kangrunaan a pamay-an.