Ovengi ve muna kutja imba mbe nomahongero omawa novatumbe mave kara noruyaveze oruwa rwondjeverero. Owo ve kambura kutja ozongetjefa, omaṱunḓu, notjiwaṋa mavi munu ouwa indu ovandu tji va munu omahongero wokombanda. Owo wina ve muna kutja omahongero omawa ye tjita kutja u kare noviungura oviwa, nokutja imba mbe muna ovimariva ovingi ve kara nondjoroka.

Tara komambo wa Zhang Chen ngwa za koChina. Eye wa tja: “Ami ee hepa o-degree okuza ko-University kutja e ha rire omusyona nokutja mbi mune oviungura mbi suta nawa mbi kare nondjoroka nehupo ewa.”

Okumuna oruyaveze oruwa rwondjeverero, ovengi ve vanga okukerihonga kozo-University nḓe tjiukwa nawa tjinene komahi warwe. Otjiṋa hi tja yerurukire ngandu o-COVID-19 tji ya tjaera ovandu okuryangasana momahi. Mombura ndji 2012 Organisation for Economic Co-operation and Development ya tja: “Ozoperesende 52 zovahongwa mbe rihonga komahi warwe va za komahi ya Asia.”

Ovanene ve ungura oukukutu kutja ovanatje vawo ve kerihonge kozo-University komahi warwe. Qixiang ngwa za koTaiwan wa tja: “Ovanene vandje kava ri ovandu ovatumbe nu twa ri ovanatje vane, posi ya ve tu hinda komahongero wokombanda koUnited States.” Tjimuna omaṱunḓu warwe, okusuta omahongero otja ingo, eṱunḓu re aari sokuyazema ovimariva ovingi.

Omahongero wokombanda ye yenena okurundurura ehupo momuano umwe poo omukwao, posi ya kaaruhe tji eta oviṋa omuhongwa mbi ma undjire ko. Otjotjihorera, kombunda yokuungura oukukutu ozombura ozengi nokuyazema ovimariva ovingi okusuta omahongero wawo, ovengi kave kamuna oviungura mbi mave vanga. Rachel Mui woSingapore’s Business Times wa tja: “Ovengi mba mana omahongero wawo kozo-University kave munu oviungura.” Jianjie ngu nozo-degree ozengi okuza kozo-University pekepeke ngwa tura moTaiwan wa tja: “Ovengi kave munu oviungura mbi mavi hitasana nomahongero wawo. Owo ve yakura oviungura ngamwa avihe.”

Imba mba muna oviungura momihunga mbyaave rihongo, ehupo rawo kari ri tjimuna tjaave undjire ko. Niran ngwa za koThailand wa muna oviungura momuhunga mbwe rihongo tja za nokumana omahongero we wokombanda moUnited Kingdom. Eye wa tja: “Otja pee undjire ko, o-degree ye ndji vatera okumuna oviungura mbyaavi ndji sutu ovimariva ovingi. Posi ya, ee sokuungura oukukutu ozoiri ozengi kutja mbi mune ovimariva ovingi. Korusenina, onganda pe ungura ya ramba ovaungure ovengi na ami wina mba rambwa. Ami mba muna kutja kape noviungura mbi mavi ku kwizikire oruyaveze oruwa rwondjeverero.”

Nandarire imba mba tumba poo mbe muna kutja ve nehupo ewa ve muna omauzeu meṱunḓu, omitjise, nu ve rikendera ovimariva. Katsutoshi ngwa za koJapan wa tja: “Ami mba ri novimariva ovingi, posi ya hi mba ri nondjoroka mena rokutja varwe va ri neruru na ami nu aave ndji tjindi navi.” Lam omukazendu ngwa za koVietnam wa tja: “Ovandu ovengi ve kondja okukara novimariva ovingi, mena rokutja ve muna kutja mavi tjiti kutja ve kare mondjeverero, posi ya ve kara nozongendo nu nandarire ve kara nomitjise nozombameno.”

Tjimuna Franklin, ovengi ve muna kutja pe noviṋa ovinahepero tjinene mehupo kombanda yokuramangera omahongero wokombanda noutumbe. Pendje nokuyandja ombango kehupo rawo nomauini, ovandu tjiva ve kondja okukara noruyaveze oruwa mokurira ovandu ovawa nokuungurira varwe oviṋa oviwa. Hapo okuramangera omuano wehupo mbwo mape ya aku ku kwizikire oruyaveze oruwa rwondjeverero? Orupa ndu maru kongorere ko maru yandja omaziriro.