PAGKABATI pa lang sang mga tawo sa dumaan nga Middle East sang tinaga nga Asiria nagapalangurog na sila. Suno sa tulun-an sang Biblia nga Jonas, sang mabaton ni propeta Jonas ang iya asaynment halin sa Dios nga magwali sang mensahe sang paghukom sa kapital sang Asiria nga Ninive, nalagyo sia sa lain nga lugar! (Jonas 1:1-3) Ngaa? Mahimo bangod ini sa makahaladlok nga reputasyon sang mga taga-Asiria.

Sa Biblia, ginlaragway sang propeta nga si Nahum ang Ninive nga “hukmongan sang mga  leon” kag “banwa nga madugo.” Nagsiling pa sia: “Ang mga tulukbon wala nagauntat! Ang kagahud sang putik, kag ang dinagaldal sang mga rueda, sang mga kabayo nga nagatinuwak kag sang mga kangga nga nagatumbo! Ang manugkabayo nga nagasakay, ang espada nga nagakilan kag ang nagaidlap nga bangkaw, ang kadam-an nga pinatay, ang daku nga tinumpok nga mga bangkay, wala sing katubtuban sang mga lawas nga patay—nagakasandad sila sa mga [patay nga] lawas!” (Nahum 2:11; 3:1-3) Nagahisanto bala sa kasaysayan ang ginasiling sang Biblia parte sa dumaan nga Asiria?

Ang libro nga Light From the Ancient Past nagtawag sa Asiria nga ‘mapintas kag sagad nga manugpatay nga ginakakulbaan sang ila mga kaaway.’ Ang masunod amo ang ginapadayaw ni Hari Ashurnasirpal II sang Asiria kon ano ang iya ginahimo sa iya mga kaaway:

“Naghimo ako sing haligi sa atubangan sang geyt sang iya siudad, kag ginpanitan ko ang tanan nga lider nga mga lalaki, kag ginkulap ko ang ila mga panit sa haligi; ang iban [nga lalaki] ginpatapik ko sa mga haligi, ang iban ginlansang ko sa haligi, . . . kag ginpang-utdan ko sing kamot kag tiil ang mga opisyales sang hari nga nagrebelde. . . . Madamo ang akon ginbihag, ang iban sa ila akon ginsunog.” Sang nakutkutan sang mga arkeologo ang mga palasyo sa Asiria, nakit-an nila nga ang mga dingding may mga dekorasyon nga nagapakita sang makangilidlis nga pagtrato sa mga bihag.

Sang 740 B.C.E., ginsakop sang Asiria ang Samaria, ang kapital sang naaminhan nga ginharian sang Israel, kag ginbihag ang mga katawhan. Walo ka tuig sang ulihi, ginsalakay man sang Asiria ang Juda. * (2 Hari 18:13) Ang hari sang Asiria nga si Senaquerib nagmando nga hatagan sia sang hari sang Judea nga si Ezequias sing 30 ka talanton nga bulawan kag 300 ka talanton nga pilak. Ginasugid sang Biblia nga nagbayad si Ezequias. Pero nag-insister si Senaquerib nga magsurender ang Juda, ang kapital sang Jerusalem.—2 Hari 18:9-17, 28-31.

Sa Ninive, nakutkutan sang mga arkeologo ang tulun-an sang kasaysayan ni Senaquerib nga may amo man sini nga rekord. Sa sini nga hexagonal clay prism, mabasahan ang mga pagpabugal sang hari sang Asira: “Si Ezequias, nga Judiyo, wala magpasakop sa akon. Ginlikupan ko ang 46 sang iya mabakod nga mga siudad, mga kuta kag madamo sa ila magagmay nga mga teritoryo, kag ginsakop (sila) . . . [Si Ezequias] mismo ginhimo ko nga bilanggo sa Jerusalem, sa iya palasyo, pareho sang isa ka pispis sa hawla.” Dayon si Senaquerib nagsiling nga ginhatagan sia ni Ezequias sing “30 ka talanton nga bulawan, 800 ka talanton sang pilak, malahalon nga mga bato, . . . (kag) tanan nga malahalon nga mga bahandi,” ginpasobrahan niya sugid ang kadamuon sang pilak nga nabaton niya.

Pero talupangda nga wala nagsiling si Senaquerib nga nasakop niya ang Jerusalem. Ang matuod, wala man gani niya ginsugid nga napierde ang iya mga soldado sang nagpasilabot ang Dios. Suno sa Biblia, ginpatay sang anghel sang Dios ang 185,000 ka soldado sang Asiria sa isa lang ka gab-i. (2 Hari 19:35, 36) Ang iskolar nga si Jack Finegan nagsiling: “Imposible gid nga irekord ni Senaquerib ang iya  pagkapierde kay makita pirme sa mga inskripsion sang mga hari sang Asiria ang ila pagtinikal.”

Mga isa ka gatos ka tuig antes pa napierde ang Emperyo sang Asiria, nagsiling si Isaias nga manabat kay Jehova nga Dios ining bugalon nga mga manugsakop bangod sa ila kapintas sa iya katawhan. “Silotan [ko] ang bunga sang matig-a nga tagiposoon sang hari sang Asiria kag ang himaya sang iya pagkamatinaastaason,” siling ni Jehova. (Isaias 10:12) Dugang pa, gintagna sang propeta sang Dios nga si Nahum nga ang Ninive pagaatihon, ang mga gawang sini buksan sa iya mga kaaway, kag magapalagyo ang iya mga bantay. (Nahum 2:8, 9; 3:7, 13, 17, 19) Ang propeta sa Biblia nga si Sofonias nagsiling man nga ang siudad “himoon nga mamingaw.”—Sofonias 2:13-15.

Ini nga mga tagna natuman sang 632 B.C.E., sang ang Ninive napierde sang Babilonia kag Media. Amo ini ang makahuluya nga katapusan sang Emperyo sang Asiria. Ang isa ka sinulatan sa Babilonia parte sa sina nga hitabo nagsiling nga “gin-agaw [nila] ang tuman kadamo nga butang sa siudad kag sa templo” kag ginhimo nga “kagulub-an” ang Ninive. Ang Ninive isa na karon ka bakulod sang kagulub-an sa sidlangan sang Suba Tigris, sa pihak sang Mosul, Iraq.

Ang pagkalaglag sang Asiria nakabulig nga matuman ang isa pa ka tagna sa Biblia. Sang 740 B.C.E., ginbihag sang Asiria ang napulo ka tribo nga ginharian. Sa sini man nga tion, ang propeta sang Dios nga si Isaias nagtagna nga “balion [ni Jehova] ang Sirianhon,” “tapakon sia,” kag pabalikon ang Israel sa ila duta. Si Isaias nagsiling nga ‘bawion sang Dios ang iya katawhan nga nabilin sa Asiria kag tipunon sila.’ Amo gid sini ang natabo mga 200 ka tuig sang ulihi!—Isaias 1:11, 12; 14:25.

Antes pa mapierde ang Ninive kag sang ginakahadlukan pa sila sang ila mga kaaway, nagtagna si Isaias nga magaabot ang isa ka pinasahi nga manuggahom. Sia nagsiling: “Sa aton natawo ang isa ka bata, sa aton ginhatag ang isa ka anak nga lalaki; kag ang pagbulut-an manginsa iya abaga, kag tawgon ang iya ngalan . . . Principe sang Paghidait. Nahanungud sang pagdugang sang iya pagbulut-an kag sang paghidait walay katapusan, sa trono ni David, kag sa iya ginharian, sa pagpalig-on sini, sa pagtib-ong sini sa katarungan kag sa pagkamatarung kutub karon tubtub gid sa gihapon. Ang kakugi sang GINOO sang mga kasoldadosan magahimo sini.”—Isaias 9:6, 7.

Magagahom si Jesucristo, ang “Principe sang Paghidait,” sa bug-os nga duta. Ang Salmo 72:7, 8 nagasiling: “Sa iya mga adlaw magalambo ang matarung, kag ang bugana nga paghidait, tubtub nga wala na ang bulan! Sia may kagamhanan man kutub sa dagat pa dagat, kag kutub sa Suba [Eufrates] tubtub sa kaukbungan sang duta!”

Paagi sa sining gamhanan nga “Principe sang Paghidait,” tumanon ni Jehova nga Dios ang iya promisa sa Salmo 46:8, 9: “Tan-awa ang mga binuhatan sang GINOO, daw ano nga kahapayan ang nahimo niya sa duta. Sia nagapatonong sang mga inaway tubtub sa ukbung sang duta; ginabali niya ang pana, kag ginautud niya ang bangkaw, ginasonog niya sa kalayo ang mga kangga!”

Antes pa matabo ining tagna sa Biblia, ginagamit sang mga Saksi ni Jehova ang Biblia para tudluan ang mga tawo nga mangin mahidaiton pareho sang ginhimo ni Jesus. Tumanon sang Dios, indi sang tawo, ang tagna sa Isaias 2:4: “Ang ila mga espada salsalon nila nga mga punta sang arado, kag ang ila mga bangkaw nga mga galab nga inughagbas; ang pungsud indi magbayaw sing espada batok sa pungsud, kag indi na sila magtoon sing inaway.” Pero ang mga manuggahom sang kalibutan subong, nagagasto kada tuig sing trilyones dolyares para sa mga gamit sa inaway!

Ang sibu nga kasaysayan kag propisiya nagapakita nga pinasahi gid ang Biblia. Ginapakita sini nga ang Biblia masaligan gid sang mga tawo nga sinsero nga nagapangita sang kamatuoran. Sa masunod nga artikulo, binagbinagon naman sa sini nga magasin ang dumaan nga Babilonia, ang kapital sang ikatlo nga kagamhanan sa kasaysayan sang Biblia.