TÜ WIWÜLIAKAT NNOJOTSÜ SÜCHIKIMAAJATÜIN CIENCIA, AASHAJAAPEJEʼE SÜCHIKI WANEIRUA KASA NNOJOTPUʼUKA NATÜJAAIN AAʼU NA CIENTIIFICOKANA. WEKIRAJAA SÜNAIN SOʼUTKU TIA.

¿Akumajuushiche süpüshuaʼa tü kasa chakat chaa iipünaa?

Naashin noʼutku na científico eʼnnaajünakana maʼin sümaiwa, nnojotsü akumajuushin tü kasairua chakat iipünaa. Aluʼujasaʼa maaʼulu, wainma na científico atüjaakana saaʼu sukumajuushin tia kasakalüirua. Süküjatüjülia tia tü Wiwüliakat (Génesis 1:1).

¿Kasa maka aka saaʼin sukuwaʼipa tü Mmakat?

Wainma wayuu namaiwajannuu anoujakana sünain lakayaain tü Mmakat. Soʼutpünaa juyaka 400 süpülapünaa wakalia, naküjain waneinnua griego atüjakana maʼin koʼoyooin tü Mmakat. Akatsaʼa nüküjatüjüliain Isaías tia soʼutpünaa tü juyakat 800 süpülapünaa wakalia. Isaías nia noʼutku na ashajakana tü Wiwüliakat (Isaías 40:22).

¿Eesüche süpüla sumojujaain tü kasairua chakat iipünaa?

Soʼutpünaa juyaka 300 süpülapünaa wakalia, eejachi wanee científico griego Aristóteles nünülia. Naashin niakai, shia neʼe amojujaaka tü Mmakat jee tü kasairua eekat süpaʼa; eekajasaʼa tü kasairua chakat iipünaa matüjainsat ajaʼttaa naashin. Kakaliashaana anoujunuin tia. Shiasaʼa soʼu juyaka 1800, naikaleʼerüin na cientiificokana wanee pütchi, entropía sünülia. Sünain pütchikat tia shia aküjünaka sumojujaain kasa süpüshuaʼa, tü yaakat Mmapaʼa otta tü chakat iipünaa. Noʼutku na científico aikaleʼerakana tia pütchikat nia lord Kelvin. Niyaawata aaʼu tü sümakat tü Wiwüliakat süchiki tü Mmakat jee süchiki tü kasairua chakat iipünaa, müsü mayaa: «Ajaʼttüsü süpüshuaʼa tia maʼaka sajaʼttüin wanee kuluulu» (Salmo 102:25, 26, TNM). Nunouja anainrü Kelvin eein süpüla naaʼinmajüin Maleiwa tü kasairua nukumajakat suulia sumojujaain (Eclesiastés 1:4).

¿Kasache aaʼalijaka tü planetairua chakat iipünaa?

Naashin Aristóteles, yaasü tü Mmakat suluʼu wanee kasa müsü aka saaʼin wanee peloota miyoʼushaata maʼin, shiasaʼa tia pelootakat suluʼusü waneʼeya sümaa arülain soʼu. Soʼutpünaa juyaka 1700 soʼu wakalia, eeshii científico anoujakana sünain nnojoluin kasain aaʼalijain tü planetairua chakat iipünaa. Aküjünatüjülia tia suluʼu tü karaloʼutakat Job, ashajünüsü shia soʼutpünaa juyaka 1400 süpülapünaa wakalia. Saashin tia karaloʼutakat, «nnojotsü kasain aaʼalijain tü mmakat» nutuma Maleiwa (Job 26:7).

TÜ WIWÜLIAKAT NNOJOTSÜ SÜCHIKIMAAJATÜIN SHIPINASE AYUULII, SÜKÜJATÜJÜTPEJEʼE TÜ NNOJOTPUʼUKAT NATÜJAAIN AAʼU NA TOTTOOTKANA.

Katatainjana atumawaa na ayuuikana.

Sünain tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés aküjünüsü nakatannüinjanain na wayuu ittakana ata noulia na anakana. Anayülia aaʼinraa tia maaʼulu suulia sülataain wanee ayuulii sünainmüin wayuu. Natüjaa aaʼu na tottootkana anain aaʼinraa tia soʼujee sajaʼttüin maʼin wayuu sutuma ayuulii soʼu tü Edad Media münakat (Levítico kapiitulo 13 otta 14).

Oʼlojooinjachi najapü süchikijee naapaain wanee outushi.

Sajaʼttiamüin tü juyakat 1800, eʼrajaapuʼushii wayuu na tottootkana sümaa nnojoluin noʼlojuin najapü süchikijee naapaain wayuu outusü. Shiasaʼa sutuma tia, watta naalii wayuu outakana sutuma ayuulii. Aküjünatüjülia sünain tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés yarüttüin chi wayuu aapaakai wanee outushi. Jee aküjünüsü noʼoojuinjachin süpüla wuleinjachin nia. Nnojotpuʼusü ayuulin wayuu sutuma saaʼinrüin tia (Números 19:11, 19).

Ojoitünajatü tü chüʼükat.

Alatüshii suulia 500.000 tepichi outakana juyawai sutuma eʼiijaa. Ayuuishii naya sutuma suwünaapajüin wayuu pejepünaa sünain nepia. Aküjünatüjülia sünain tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés sojoitünajatüin tü chüʼükat wattaluʼu suulia shipia wayuu (Deuteronomio 23:13).

Tü kaʼi anakat süpüla naʼyotoonüin ata (circuncisión).

Suluʼu tü Pütchi naapakat Jeʼwaa namüin na israeliitakana aküjünüsü süʼyotoonajatüin nüta wanee joʼu toolo mekiisatpa kaʼi nia süchikijee jemein (Levítico 12:3). Ashatamaatüsü nülioʼu wanee joʼu waneepa semaana nia süchikijee jemein. Natüjaatüjülia aaʼu tia na israeliitakana nnojoluiwaʼaya wainmain kasa natüjaka na tottootkana, naaʼinrüinjeseʼe tia waneepa semaana na tepichikana suulia outajüin naya.

Nnojoishi ayuulin maʼin chi eekai talatüin naaʼin.

Nashin na tottootkana jee na científico ekirajaakana sünain sukuwaʼipa wayuu, nnojoishii maʼin ayuulin na wayuu talatakana aaʼin, na kaʼatapalakana, na aapakana analuʼut saaʼu wanee kasa otta müshiʼiya na motokana aaʼin saainjala wayuu namüin. Müsü tü Wiwüliakat: «Talatüle naaʼin wanee wayuu, aneechi nia, akatsaʼa mojule naaʼin ayuuijeechi» (Proverbios 17:22, TNM).