AJAʼTTATAAIRÜJEʼE SHIA. Nnojotsü ajaʼttüin tü Wiwüliakat sutuma tü alatakat sümüin. Eeshii akopiaajülii otta alatirülii pütchi aʼwanajaweekana sünüiki tü Wiwüliakat süpüla wanaawain sümaa tü keeʼireekat naaʼin, nnojotsü naaʼinrüin tü sümakat tü Wiwüliakat. Wekirajaa sünain tüü:

• Eere tü aʼwaajüleekat. Maʼaka 250 juya süpülapünaa nüntüin Jesuu yaa mmapaʼamüin, na ashajakana tü karaloukta Pentateuco Samaritano münakat, neʼitaain sooʼomüin tü pütchi suluʼukat Éxodo 20:17, anuu tü nakooʼomüinjakat: «Saaʼu tü Uuchikat Gerizim. Akumajeechi pia yala wanee aʼwaajülee». Naʼwanajaain na samaritanokana tü Ashajuushikat süpüla nakumajüin wanee aʼwaajülee saaʼu tü Uuchikat Gerizim.

• Tü anoujünakat nüchiki Maleiwa, chi Nüchonkai otta nüchiki chi naaʼinkai Maleiwa. 300 juya süchikijee kettaain süshajünüin tü Wiwüliakat, ashajamaatüshi wanee anoujakai sünain niain neʼe Maleiwain Jesuu otta chi naaʼinkai Maleiwa. Nukooʼomüinjüin sünüiki 1 Juan 5:7, 8. Müsü nutuma: «Chaa iipünaa: chi Ashiikai, chi Pütchikai otta chi Naaʼinkai Maleiwa; na apünüinshiikana waneeshia neʼe». Tia pütchikat nnojotsü eein suluʼu tü ashajuushi sümaiwajatkat. Naashin chi süpüʼüyakai Wiwülia Bruce Metzger, soʼujee juyakat 500, wainma wainma müsü tia pütchikat suluʼu tü ashajuushi kanüliakat Versión Latina Antigua otta Vulgata latina.

• Tü nünüliakat Maleiwa. Naashin na judíokana, pülasü achuntaa nünülia Maleiwa. Sutuma tia, watta naalii na ashajüliikana Wiwülia suluʼu naata anüikii asünneʼeraka nünülia Maleiwa. Maleiwa otta Senyotkai müsü natuma eejatüle süshajünüin nünülia Maleiwa. Eesü Maleiwa otta Senyotkai sümüle tü Wiwüliakat nüchiki chi Kakumalakai tü kasakat süpüshuaʼa, nüchiki wanee wayuu, süchiki maleiwayaasüirua jee nüchiki chi Yolujaakai (Juan 10:34, 35; 1 Corinto 8:5, 6; 2 Corinto 4:4, TNM). *

 ¿JAMÜSÜ EEYÜTKALIA SHIA? Wanee kasa eeyütka atuma tü Wiwüliakat shia süka eein na akopiaajülii atüjakana maʼin otta jülüjashaanasü naaʼin tü nashajüinkat. Suʼunnaa tü juyakat 500 sümaa 900, nakopiaajüin na masoretakana tü Pütchi ashajünakat süka Hebreo, texto masorético sünülia tü nashajüinkat. Nayaawajapuʼuin tü pütchikalüirua jee tü leetürakalüirua suulia nashajaʼalüin wanee naatajatü. Shiasaʼa neʼrüle mojuin sülatiria tü pütchi nashajakalü anainjee, nashajüin tia sücheʼetoʼu tü karaloukta nashajakat. Na masoretakana nnojotsü nakooʼomüinjüin sünüiki tü Wiwüliakat. Naashin Moshe Goshen-Gottstein, namüin na masoretakana, mojusü maʼin nukooʼomüinjüle wayuu nünüiki Maleiwa.

Wanee kasa eeyütkalia atuma tü Wiwüliakat shia süka wainmain tü ashajuushi sümaiwajatkat antünakalü anain, sutuma tia, nayaawata aaʼu na ashajüliikana Wiwülia kasain akooʼomüinjünüin sünain. Kakalia maʼin nekirajüin wayuu na shikiipüʼükana tü iküleesiakalüirua sünain shiain shiimain tü Wiwüliairua eejatkat namaʼana suluʼu latín. Shia nakooʼomüinjaka aaʼujee tü pütchi suluʼukat 1 Juan 5:7, 8, tü waküjayütkalü achiki. Akaʼaya sünain tü Wiwüliakat Reina-Valera, ashajünüsü tia pütchi akooʼomüinjuushikat. ¿Kasaka alatüin süntünapa anain waneeirua ashajuushi sümaiwajatü? Anuu nünüiki Bruce Metzger wanee süpüʼüya Wiwülia: «Tü pütchi akooʼomüinjünakat [suluʼu 1 Juan 5:7, 8] nnojotsü ashajünüin sünain süpüshuaʼa tü ashajuushi sümaiwajatkat (siríaco, copto, armenio, etiópico, árabe, eslavo), shia neʼe eeka aluʼu latín». Sutuma sütüjaanüin aaʼu tia, anouktünüsü tia wetsiikulokot suluʼu tü Wiwüliakat Reina-Valera otta waneeirua mojuka aluʼu süshajia.

¿Shiiʼiyatüinche tü rooyo sümaiwajatkat sünain pansaain tü sümakat tü Wiwüliakat? Soʼu 1947 wanaa sümaa süntünüin anain tü rooyoirua chajatkat mar Muerto, na ekirajaakana süchiki tü Wiwüliakat nanaʼlaain tü nashajakat na masoretakana süpüla natüjaainjatüin saaʼu müleka wanaawale sünüiki sümaa tia rooyokalüirua. Ashajünatüjülia tü rooyoirua chajatkat mar Muerto miit juya süpülapünaa tü nashajakat na masoretakana. Naashin wanee süpüʼüya tü rooyoirua chajatkat mar Muerto, anashaatasü tü nakopiaajakat na judíokana soʼu miit juya süka wanaawain sünüiki sümaa tü rooyoirua chajatkat mar Muerto.

Suluʼu tü Biblioteca Chester Beatty chakat Dublín (Irlanda), wainma rooyoirua aainjuushi süka papiro eere sukopiaajünüin kojuyasü karaloukta suluʼujeejatkat tü nüchikimaajatkat Kürisüto. Eesü waneeirua rooyo ashajünaka sien juya süchikijee kettaain tü Wiwüliakat. Anuu sünüiki tü karalouktakat The Anchor Bible Dictionary: «Wainma kasa jeketü watüjaaka aaʼu sutuma tia rooyokalüirua, eepejeʼe wanee kasa wayaawataka sutuma, ayatüsia pansaain waneepia tü pütchi ashajünakat suluʼu, palitchon tü aʼwanajaanakat».

TÜ EEKAT SUTUMA MAAʼULU. Kojutüleesia maʼin tü Wiwüliakat amüinyüü sutuma wainmain rooyo sümaiwajatü eere sukopiaajünüin nünüiki Maleiwa. «Nnojotsü eein wanee karaloukta sümaiwajatü eekai süküjüin süchiki sukuwaʼipa kasakat süpüshuaʼa sümaʼleiwaʼaya paala otta chi eekai nikirajaain sünain tia karalouktakat, niyaawateerü aaʼu shiimain tü pütchi suluʼukat», müshi Sir Frederic Kenyon. Anuu nünüiki William Henry Green süchiki tü Ashajuushikat süka Hebreo: «Nnojotsü eein wanee karaloukta sümaiwajatü eekai anain maʼin sukopiaajia maʼaka saaʼin tüü».