E boto iangoan te kuura n reirei iroura i aoni booto n reirei aika n te Baibara. E kabongana mataniwin nanona te tia Kakoaua temanna ma temanna are e a tia ni kataneiaaki n te Baibara, ni motinnanoia iai bwa e na kangaa ni maiuakini booto n reirei aika nako mairoun te Atua ni kaineti ma baika i nano. a

•  E rangi ni kakawaki te kuura n reirei

•  E riai n iangoaki te kuura n reirei n te aro ae riai

•  Te reirei ae rietata e kona n urua te aroaro ni maiu ae riai ao ni karuanikaia te onimaki

•  Iai aia reirei n Taabati Ana Tia Kakoaua Iehova?

E buoka te aomata te kuura n reirei bwa e na karikirakea “te wanawana ao te konabwai n iaiango raoi,” aika aroaro aika rangi ni kamoamoaaki n te Baibara. (Taeka N Rabakau 2:​10, 11; 3:​21, 22) Irarikin anne, e tuangia taan rimwina Iesu bwa a na riki bwa taan angareirei i aoni baike e tua. (Mataio 28:​19, 20) Ngaia are ti kaungaia kaain ara botaki ao ni buokiia bwa a na karekei aia reirei ae raoiroi, n ikotaki ma te rabakau ni wareware, ni koroboki, ao n taetaenikawai, b ao ai te atatai i aon taekan Aaro ao katei.​—1 I-Korinto 9:​20-​22; 1 Timoteo 4:​13.

A ataia naba tautaeka ae rangi ni kakawaki te kuura n reirei ao a kakaumakiia ataei bwa a na reirei n te moanrinan ao n te kauarinan. Ti ira nanon te tua anne bwa ti ongeaba n te tua aei: “Ke a a aantaeka aomata nako irouia ake a mwiokoaki n te mwaaka n tautaeka” ke taian tautaeka. (I-Rom 13:1) Irarikin anne, ti kaungaia natira bwa a na reirei ao ni kabanea aia konaa, ao a na aki kabwarabae iai. c Bwa e kangai Ana Taeka te Atua: “Ane kam karaoia ao karaoia ma nanomi ao korakorami ni kabane, kaanga ibukin te Uea, ao tiaki ibukia aomata.”​—I-Korote 3:​23, Good News Translation.

Ti buokaki n te kuura n reirei bwa ti na karekei baika kainnanoi ara utu. Ni kaineti ma te Baibara, “ngkana iai temanna ae aki karekei kainnanoia ana koraki ake e bon riai n tabeakinia, ai moarara riki ake boni kaaini batana, ao e kakeaa te onimaki ao e buakaka riki nakon te aomata ae aki onimaki.” (1 Timoteo 5:8) Te kuura n reirei e kona ni buokira ni kakororaoi mwiokoara aika kakawaki ibukini boutokaaia ara utu. N aron ae taekinaki n The World Book Encyclopedia, bukin raoi kakawakin te reirei bwa e “kairiia aomata bwa e na uaana aia mwakuri . . . n riki bwa taani mwakuri ni koaua.” E kona ni karekei baika a kainnanoi ana utu, te aomata ae mwaatai ae reirei, ao e na tatauraoi ao n onimakinaki riki nakon te aomata are aki rabakau ke e aki reirei n te reirei ae bon tau.​—Taeka N Rabakau 22:29.

A riai naba kaaro ni kataubobongaia raoi natiia imwain ikawaia, ao e kakawaki te reirei ni kaineti ma anne. (2 I-Korinto 12:14) Ti kaungaia kaaro bwa a na karinia natiia n te reirei, e ngae naba ngkana a maeka n taabo ake e kangaanga iai aron te reirei bwa e roo ke e kauntaba ma katein te aba. d Ti anga naba ibuobuoki aika manena i aon aroia kaaro ni kona n tabeakina aia reirei natiia. e

Ti neneri raoi baika irekereke ma te kuura n reirei. E taku te Baibara: “E kakoauai taeka nako te aomata ae nanoroo, ma e iaiangoa raoi nakonakona te aomata ae ataibwai.” (Taeka N Rabakau 14:15) Ti kamanena te boto n reirei aei n arora n neneri raoi baika kakaokoro aika kona n reke n te reirei are te kauarinan ao te kataumwane iai. N te katoto, irakin te kooti ae uarereke ibukin te mwakuri teuana, e rangi n ibuobuoki bwa e aki anaa te tai ae bati.

E kakawaki riki ara reirei n kaineti ma te onimaki nakon te kuura n reirei. Ara reirei ni kaineti ma te onimaki e karekea te atatai i aon taekan te Atua ae kona n reke iai te maiu, ma e aki kona n reke n te kuura n reirei. (Ioane 17:⁠3) E reiakinaki naba iai te aroaro ni maiu ae riai n aron ae tera ‘te raoiroi, ao te eti, ao te riai, ae kawain nako te raoiroi.’ (Taeka N Rabakau 2:⁠9) E reke ana reirei te abotoro Bauro ae kona ni kabotauaki ma te kuura ae rietata, ma e nano riki n “te atatai ae moanibaan te raoiroi ae taekan au Uea ae Kristo Iesu.” (I-Biribi 3:8; Mwakuri 22:3) N aron naba anne ni boong aikai, a bati Ana Tia Kakoaua Iehova aika rin n te kuura n reirei, ma a kakoauaa bwa e rangi ni kakawaki riki te reirei ni kaineti ma te onimaki. f

E taku te taeka n rabakau teuana n te Baibara: “E nora te kabuanibwai ane e ataibwai ao e karabaa.” (Taeka N Rabakau 22:⁠3) A noria Ana Tia Kakoaua Iehova bwa reirei aika rietata tabeua ke aeka n reirei riki aika ai aron akanne, a kona n uruana te aroaro ni maiu ae riai ao ni karuanikaia te onimaki. Ibukin anne, a bati Ana Tia Kakoaua aika baireia bwa a na aki kabanea aia tai ke aia tai natiia n aeka n reirei akanne. A noria bwa reirei aika rietata bon taabo aika boutokaaki iai iango aika kairua aika ai aron aikai:

• Te Iango ae kairua: E karekea te kukurei te mwane ao te mweraoi

  E aki toki n taekinaki te reirei ae rietata bwa kiingin te mwakuri ae bubura iai te boo, ngaia are e a ririkirake mwaitiia ataein te reirei aika kaei kuura aika rietata tii ibukini kani karekean te mwane ae bati riki. A kantaningaia tabeman bwa a na kukurei iai ao ni mweraoi, ma e katereterea te Baibara bwa akea manenan te aeka n iango anne. (Te Minita 5:​10) Ae kakawaki riki, e reirei naba te Baibara bwa “teuana mai buakoni wakaani baika bubuaka ni kabane bon tangiran te mwane” ao e aki toki ni kairiri nakoni buan te onimaki. (1 Timoteo 6:​10) A kakorakoraia Ana Tia Kakoaua Iehova n rawa bwa a na mwane n “te kaubwai ae kona ni mwamwanaa te aba.”​—Mataio 13:22.

• Te iango ae kairua: E riai te aomata n ukoukora karineana ke nakoana ae kona n reke man te reirei ae rietata

  N te katoto, e korea ae kangai Nika Gilauri ae te buraim minitita ngkoa i Georgia, ni kaineti ma te iango ae taabangaki i aban teuaei: “Karekean te beeba ae te tekurii man te kuura ae rietata kaanga ai aron te bwai ae riai n reke irouia kaain Georgia ni kabane. . . . [N taai aika nako,] rooro n rikirake ake a aki tekurii bon bwaai ni kamaamaa nakoia aia utu.” g Ni kaitaraan anne, e anga te kauring te Baibara ni kaineti ma ukoukoran te kani kakannato n te aonnaba aei. E tuangia Iesu mataniwi n te Aro n ana bong ake a ukoukora te kani kamoamoaaki ni kangai: “Kam nang kangaa ni kakoauaai, ngkai kam butimwaea kamoamoaakimi mairouia tabemwaang?” (Ioane 5:​44) E kona te reirei ae rietata ni karikirakea te kainikatonga, ae riribaia te Atua.​—Taeka N Rabakau 6:​16, 17; 1 Betero 5:5.

• Te Iango ae kairua: E riai temanna ma temanna ni bairea oin ana kaetieti ibukin ae eti ao ae kairua

  A maiuakin ana kaetieti te Atua Ana Tia Kakoaua Iehova ni kaineti ma ae eti ao ae kairua. (Itaia 5:​20) Ma ni kaineti ma te kaongora ae boreetiaki n te Journal of Alcohol and Drug Education, ao a a bati ataeini kuura aika rietata ake a kaririaki irouia tabonroroia bwa a na “karaoi motinnano aika kauntaba ma aia atatai ni kaineti ma ae eti ao ae kairua.” h E boraoi te baei ma ana boto n reirei te Baibara ae kangai: “A urui aroaro aika raraoi taian iraorao aika bubuaka.” (1 I-Korinto 15:33) A aki toki ni kakaraoaki ke ni kaungaaki n te reirei ae rietata, mwakuri ake e riribai te Atua n aron te koro ni manging, kabonganaan te drug, ao te wene ni kimoa.​—1 I-Korinto 6:​9, 10; 2 I-Korinto 7:1.

• Te iango ae kairua: Te reirei ae rietata bon te anga ae te kabanea n tamaroa ibukini kanakoraoan te aonnaba

  Ti noria bwa a bati aika ukoukora te reirei ae rietata, tiaki tii ibukini karekeani kaubwaia, karineaia, ke baika kakukurei aika kammaira, ma bon ibukin naba kanakoraoan riki aroaroia ao te aonnaba. Bon tiia aika kakawaki baikai ma Ana Tia Kakoaua Iehova a bon rinea te bae kaokoro. Ti iangoa Ana Tautaeka n Uea te Atua n aron Iesu, bwa tii ngaia ae kona ni katamaroaa te aonnaba. (Mataio 6:​9, 10) Ma ti aki tii tataningaa te Tautaeka n Uea aei bwa e na katoki kangaanga n te aonnaba n akea te bae ti karaoia. Ma n aron Iesu, ti tibwatibwaa “te rongorongo ae raoiroi aei ae taekan te Tautaeka n Uea” ni katobibia te aonnaba, ni buokiia aomata aika bubua ma bubua tenga mwaitiia ni katoa ririki bwa a na bitii maiuia ni katamaroaa riki. i​—Mataio 24:14.