N 1991 ao a rotaki n te kimwareirei Ana Tia Kakoaua Iehova i Rutia, ngke e a kabwaataki aia mwakuri n uarongorongo are e maan ni katokaki n te tautaeka ao ni manga kaukaki. N te tai anne, a a tia tabeman n iangoa mwaitiia Taani Kakoaua bwa e bae n ae tatabebwi rakaia i aon 170,000 tabun ni boong aikai! I buakoia naake a mwakuri korakora n tataekina te Tautaeka n Uea, iai naba taani Kakoaua mai tinaniku ake a mwaing nako Rutia ni buoka te mwakuri n tai n te aro n taamnei. (Mat. 9:37, 38) Ti na ongoraei rongorongoia tabeman.

Bon 28 ana ririki Matthew ae kaaini Buritan n te ririki are e kaukaki iai te uarongorongo i Rutia. E katuruturuaki te kabwarabwara n te bwabwaro n te ririki anne, kainnanoan te ibuobuoki ibukia ekaretia i Eurobe Mainiku. N te katoto, e taekina kainnanon te ekaretia i St. Petersburg, i Rutia te tia kabwarabwara, bwa tii temanna aia tabonibai ao akea unimwaanen te ekaretia. E ngae n anne, a teimatoa taan uarongorongo iai ni kairi reirei man te Baibara aika e raka i aon te bubua mwaitiia! E taku Matthew: “Imwin te kabwarabwara arei ao I a tabe n iaiangoa Rutia, ngaia are I a tataro nakon Iehova ibukin nanou ni kani mwaing nako iai.” E kaikoa ana mwane, e kaboonakoi angiin ana bwai ao ni mwaing nako Rutia n 1992. Ma tera arona ni baike e kaaitarai?

E taku: “Te kangaanga bon te taetae n te aba bwa e aki nakoraoi iai au maroro ni bwaai n taamnei.” Te kangaanga riki teuana boni kakaaean te tabo ni maeka. “I aki kona n uringa mwaitin au tai ni mwaing man te ruu teuana ae kabooaki tangoana nakon teuana, n te tai ae aki maan.” N aki ongei kangaanga ake e moani kaaitarai, e taku Matthew: “Bon te kabanea n tamaroa au motinnano ae te mwaing nako Rutia.” E kabwarabwaraa ni kangai: “I reiakina ae bati ibukin onimakinan Iehova n te aba aei, ao I nora ana ibuobuoki n aanga aika bati.” E mwiokoaki imwina bwa te unimwaane ao e riki bwa te tibeetio bwaiania, ao ngkai e a beku n te aobiti n tararua ae uakaan ma St. Petersburg.

E angabeeba Hiroo ngke 25 ana ririki n 1999 i Tiaban  n te Kuura Ibukini Kataneiaakia Minita, ao e kaungaaki iroun temanna te tia reirei iai, taekan te beku n te aba ae e ianena iai. E ongo kainnanoan te ibuobuoki i Rutia ao e a moana reiakinan aia taetae. E karaoa naba te mwaneka teuana ae uaana. E reitia n taku: “I bon nako Rutia n te maan ae onoua namwakaina. Ngkai e rangi ni korakora te mwaitoro n tain te kamwaitoro, I a nako n Nobembwa n noria ngkana I kona ni kaitaraa.” Ngke e a kona ni kaitaraa te mwaitoro, e a okira Tiaban ao e kabebetea maiuna bwa e aonga ni kaikoa ana mwane ibukin okiran Rutia are e nang tiku iai.

E maeka ngkai Hiroo i Rutia n te maan ae 12 te ririki ao e a tia ni beku n ekaretia aika kakaokoro. Bon tii ngaia te unimwaane n taai akanne, are e tabeakinia taan uarongorongo aika e raka i aon 100. Ni katoa wiki n te ekaretia teuana ao e kairi angiin reirei n te Botaki Ibukin te Uarongorongo, e kaira te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo, te Reirei n te Taua-n-Tantani ao te Reirei n te Baibara n te Ekaretia aika nimaua. E karaoi naba tabena n unimwaane ae kawaraia ao kaungaaia taari. N iaiangoan ririki akanne, e taku: “Bon te kakukurei buokaia tarira ao mwaanera ake a a moanna ni korakora riki n te onimaki.” E kangaa te beku n te tabo ae kainnanoaki riki iai te ibuobuoki n rota maiuna? E taku: “Imwain rokou i Rutia ao bon te unimwaane ngai ao te bwaiania, ma I namakinna ae I a tia ni karikirakea au iraorao ae rangi ni kaan ma Iehova n rokou ikai. I reiakinna ae I riai n onimakina riki Iehova n iterani maiu ni kabane.” E mare n 2005 ma Svetlana ao a teimatoa ni bwaiania.

Kaaini Kanata, Matthew ae 34 ana ririki ma tarina ae Michael, ae 28 ana ririki. A roko i Rutia ao a mimi n noraia aomata aika kan ongora ake a kakaaei bobotaki ao aroia tabeman taari n tauraoi n reirei ma ngaiia. E taku Matthew: “A roko te mwaiti ae 200 n te ekaretia are I kawaria, ma e kairaki te botaki iroun temanna te unimwaane ae e a kara ao temanna te tabonibai ae te roro n rikirake. Ngaia are I a kani mwaing ni buokiia taari akanne, n noran te kangaanga anne.” E mwaing nako Rutia n 2002.

Aua te ririki imwina, e mwaing Michael nako Rutia ao ni waekoa n noria bwa e teimatoa kainnanoaia taari. Ngkai te tabonibai ngaia, e a mwiokoaki bwa e na taraa te akaunti, booki ao te aono. E tuangaki naba bwa e na karaoi ana mwakuri te tia koroboki n te ekaretia, e na anga te kabwarabwara ibukia aomata ao ni buoka bairean raoi ruunga ao katean Taabo n Taromauri. Ni koauana, e teimatoa ni kainnanoaki naba te ibuobuoki n taian ekaretia ni boong aikai. E ngae ngke e aki bebete karaoani mwioko aika bati, ma e taku Michael ae te unimwaane: “I boni karekea te raunnano ae bati mani buokaia taari. Bon te kabanea n tamaroa karaoan aei!”

N te tai ae e aki maan, e a mare Matthew ma Marina ao e mare Michael ma Olga. A teimatoa taanga aikai n ikotaki naba ma aika bati ake a anga nanoia, ni buoka kateimatoaan rikiraken taian ekaretia.

N 1994, ngke 16 ana ririki Tatyana ao a beku n ana ekaretia i Ukraine onoman tibeetio bwaiania mai Czech Republic, Poland, ao Slovakia. E rangi n tangiriia man n ururingia ao e taku: “A rangi n akoi ao ni kai kawaraki bwaiania aika ingainga aikai ao a mwaatai n te Baibara.” E nora aron Iehova ni kakabwaiaa aia anganano ao e iango neiei ni kangai: ‘I kani katotongia.’

E kaungaaki n aia katoto bwaiania, ngaia are e kabonganai ana motirawa n te reirei bwa e na mwananga ma tabeman n uarongorongo n aonon Ukraine ao Belarus aika tionako, are e tuai n roko te rongorongo ae raoiroi iai. E rangi ni kaungaaki neiei ni mwanangana akanne ike e a karaoi ana babaire ibukini karababaan ana mwakuri ni minita bwa e na nako Rutia. N te moan tai, e tiku n te tai ae kimototo ma te tari te aine ae e  mwaing naba man abana ao e kakaaea ana mwakuri ibukini boutokaan ana bwaiania. Imwina, e a mwaing n 2000 nako Rutia. E kangaanga aron te bitaki?

E taku Tatyana: “Kioina ngkai I aki kona ni kabooa oin au auti, I riai ni kabooa tangoan ruun aia auti tabeman. E aki bebete kanakoraoan te maiu iai. Iai taai ake I tangiria bwa N na okira abau. Ma e aki toki ni buokai Iehova bwa N na iangoia ae N na kakabwaiaaki ngkana I kateimatoa au beku.” E a beku ngkai bwa te mitinare i Rutia. E motikia ni kangai: “I a tia ni kabanei ririki aika bati ni kitana abau, ike I a karekei baika uaana ao raoraou aika bati. Ni maiu aio ao a tia ririki akanne ni kakorakoraa au onimaki.”

Iai nanon Masako ae ai tibwa 50 tabun ana ririki ae kaain Tiaban ni kani mitinare, ma e taraa ni kangaanga irouna karaoana ibukin aorakina. E ngae n anne, ngke e a tabe ni marurung neiei, e iangoia bwa e na mwaing nako Rutia ni buoka te mwakuri n tai. E ngae ngke e kangaanga kakaaean te mwenga ao te mwakuri ae teimatoa, ma e angareirei n te taetae n Tiaban ao e kaitiaki ni boutokaa iai ana bwaiania. Tera ae buokia bwa e na kateimatoa ana mwakuri ni minita?

E uringi kanoan ririki ni beku aika 14 i Rutia ao e taku: “E oneaki mwini kangaanga ni kabane ake I kaaitarai, ma te kimwareirei n te mwakuri ni minita. E rangi ni kaunga ao ni kakukurei te uarongorongo, n aono ake a rangi ni kainnanoaki riki iai taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea.” E reitia n taku: “Irou I a tia n rinanoi baika kamimi n taai aikai, n aron Iehova n teimatoa ni katauraoa te amwarake, te kunnikai ao te mwenga ibukiu.” Irarikin te beku i Rutia are e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki, e a tia naba n uataboa te mwakuri n tai Masako i Kyrgyzstan. Ao e buokiia naba kurubu aika a kabongana te taetae n Ingiriti, Tiaina ao Uighur. E a bwaiania ngkai neiei i St. Petersburg.

A aki toki ni mwaing utu nakon aaba tabeua ibukini bwakani kaubwain abaia, bwa a aonga ni karekei baike a kainnanoi. Ma a mwaing tabeua utu nakon aaba riki tabeua ibukin tiaia n te onimaki, n aron taekaia  rimoa Aberam ao Tara. (KBwaai. 12:1-9) Iangoa taangaia Mikhail ao Inga mai Ukraine, are a mwaing nako Rutia n 2003. A waekoa ni kuneia aomata ake a tangira te koaua man te Baibara.

E taku Mikhail: “Ti uarongorongo n te taina n te aono ae tuai man roko iai te rongorongo ae raoiroi. E kauka te mataroa te unimwaane temanna ao e taku: ‘Mitinare ngkami?’ Ngke ti kangai eng ao e taku: ‘I ataia ae kam na roko n te taina. Tiaki n ae a na aki kakoroaki bukin ana taeka Iesu.’ Imwin anne, e taekina kanoani Mataio 24:14.” E reitia riki Mikhail ni kangai: “N te aono arei, ao iai naba aine aika e kaania tengauni mwaitiia ae kaain te Aro ae te Baptist, are a taka n tangira te koaua. Iai irouia te boki ae te Maiu n Aki Toki, ao a katoa wikeen ni kabonganaa n reirei iai ma te Baibara. Ti kabanei aoa aika bati ni kaekai aia titiraki ma n anenei kunan te Tautaeka n Uea ao ni katairiki ma ngaiia. I bon aki konaa ni mwaninga kawaraia n te tai anne.” A boonnanoia Mikhail ao Inga bwa a na beku n aono ake a kainnanoaki riki iai taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea, ao a a kaaniaki riki ma Iehova, e korakora tangiraia aomata irouia ao a kakabwaiaaki ni maiuia ae rangi ni kakukurei. Ngkai, a a karaoa te mwakuri ni mwamwananga n te aono ae uarereke.

N 2007, a kawara te aobiti n tararua i Rutia taangaia, Yury ao Oksana ae kaain Ukraine, are ai 30 tabun ngkai aia ririki ma natiia te mwaane ae Aleksey, ae 13 ngkai ana ririki. A nora mwaben Rutia ma aonona aika bubura ake a tuai ni mwakuriaki. E taku Oksana: “Imwin noran te mwabe, ti a kakoauaa raoi bwa a kainnanoaki riki taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea iai. Ti buokaki iai bwa ti na motinnanoa te nako Rutia.” Tera te bwai ae e buokiia riki? E taku Yury: “E rangi n ibuobuoki warekani kaongora akanne n ara maekatin, n aron ae ‘Can You Serve in a Foreign Field?’ * Ti kawara te aono teuana i Rutia are e rineia te aobiti n tararua bwa ti na mwaing nako iai ao ti kakaaea ara auti ao ara mwakuri ni kareketianti.” A boni mwaing nako iai n 2008.

E kangaanga kakaaean te mwakuri n te moantai, ao a bati taai ake a riai ni mwaing man ruu aika kabooaki teuana nakon teuana. E taku Yury: “Ti aki toki n tataro bwa ti na aki bwarannano, ao ti teimatoa n uarongorongo n onimakina ana boutoka Iehova. Ti noria bwa e tabeakinira Iehova ngkana ti moanibwaia ana Tautaeka n Uea. E kakorakoraaki au utu n te beku aei.” (Mat. 6:22, 33) Ao e kangaa te beku n te aono ae kainnanoaki riki iai te ibuobuoki n rota maiun Aleksey? E taku Oksana: “E buokia ni katamaroaa aroarona. E katabua maiuna nakon Iehova ao e bwabetitoaki ngke ruaiwa ana ririki. E kaungaaki man norani kainnanoaia taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea bwa e na aukitirari bwaiania ni katoaa motirawan te reirei. Ti rangi ni kimwareirei n arona n tangira te mwakuri ni minita ao e ingainga iai.” A a tibeetio bwaiania ngkai Yury ao Oksana.

E teretere ni baika a kabwarabwaraaki ibukia taan tai aikai, bwa ko riai n onimakina raoi Iehova ngkana ko mwaing nakon taabo tabeua, ni karababaa iai am mwakuri. Ni koauana, a boo ma kangaanga n aia aono ae boou naake a beku n te tabo ae kainnanoaki riki iai te ibuobuoki, ma a kimwareirei naba n uataboa te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea nakoia ake a kukurei ni butimwaea. Ko kona ni buoka te mwakuri n tai n te aono ae a kainnanoaki riki iai taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea? Ngkana ko iangoa anne, ko na waekoa n ota n ana namakin Yury ngke e taekina ana motinnano ibukin te beku n te tabo ae kainnanoaki riki iai te ibuobuoki: “Te bwai ae I nanokawaki iai, bwa I aki kamani karaoia.”