Nakoni kanoana

Kiiba nakoni kanoana

E a Bane Taina ke E Moantaai n Taekini Bwaai?

E a Bane Taina ke E Moantaai n Taekini Bwaai?

TE RABAKAU N AONNABA

TE BAIBARA BON TIAKI BOKIN TE RABAKAU N AONNABA, MA A MOANTAAI N TAEKINAKI IAI BAIKA A TUAI NI KAOTI. IANGOI KATOTO TABEUA.

 

A kamatoaa n taku ngkoa taan rabakau ni bwain te aonnaba bwa kaekaan anne e bon aki. Ma a a kakoauaa ngkai ae e boni karikaki te iuniweeti. E a kamani kamataataa kaekaan anne te Baibara.—Karikani Bwaai 1:1.

 

N taai ake ngkoa ao a bati aomata ake a iangoia bwa e borababaua te aonnaba. N te kanimaua n tienture B.C.E. ao a taekinna taan rabakau ni bwain te aonnaba mai Kuriiti bwa e mronron. Ma e aki maan imwain anne n te kawanua n tienture B.C.E. ao e taekina “mronronin te aonnaba” te tia korea te Baibara ae Itaia, ni kabongana te taeka ae rairana naba “mronron.” —Itaia 40:22.

 

E angareirei te tia rabakau rimoa mai Kuriiti ae Aristotle are maiu n te kaaua n tienture B.C.E., bwa a kona ni mane tii bwain te aonnaba, ma a aki kona ni bitaki ke ni mane itoini karawa. Anne te iango ae bwainaki i nanon tienture aika bati. Ma n te ka-19 n tienture, ao a karekea te iango taan rabakau ni bwain te aonnaba ae a bane bwaai ni kerikaaki aroia ma ni mane. E nanonaki iai bwa bwain te aonnaba ao bwaini karawa a kona ni mane. Temanna te tia rabakau ni bwain te aonnaba ae boutokaa te iango aei ae Lord Kelvin, e ataia bwa e kangai te Baibara ibukini karawa ao te aonnaba: “Ane a na mane n ai aron te kunnikai.” (Taian Areru 102:25, 26) Ni kaineti ma ana reirei te Baibara, e kakoauaa Kelvin bwa e kona te Atua ni baireia bwa a na aki mane baikai, n totokoa uruakin Ana karikibwai.—Te Minita 1:4.

 

E taekinna Aristotle bwa a bane bwaini karawa ni mena n te mronron. Te mronron teuana e mena i nanon te mronron teuana, ni karokoa ae ai te aonnaba raoi mai nuka. N te ka-18 n tienture C.E., ao a moan iangoia taan rabakau ni bwain te aonnaba bwa a tinetine itoi ma buraneti n te akea. Ma n te boki ae Iobi ae koreaki n te ka-15 n tienture B.C.E., e taekinaki iai bwa te tia Karikiriki “e katinetinea te aonnaba i aon te akea.”—Iobi 26:7.

BWAINNAORAKI

BON TIAKI TE BOKI NI BWAINNAORAKI TE BAIBARA, MA IAI BOOTO N REIREI IAI AKE A A KAMANI KAOTA ARONI KAWAKINAN TE MARURUNG.

E taekinaki n te Tua Rinanoni Mote bwa a na kaokoroaki aoraki aika rebera ma aomata. Ma a a tibwa noria taokita aika taani kuakua bwa e rangi n nakoraoi te boto n reirei aei, imwini butinakon te aoraki n taai ake rimoa.—Nakoaia Ibonga, mwakoro 13 ao 14.

 

A aki toki taokita ni karaoa aia mwakuri i aoia maate ao imwina ai manga aoraki ake a boni maiu, n aki tebobai i marenantai, ni karokoa raabanen te ka-19 n tienture. E korakora te mate n te waaki aei. Ma e taekinaki n te Tua Rinanoni Mote bwa e aki itiaki ane e ringa te mate. E taekinaki naba iai bwa e na kabonganaaki te ran ibukin te kaitiaki ni waaki aikai. A boni bae naba ni kanakoraoa te marurung kaetieti ibukin te taromauri akanne.—Warekaia Iteraera 19:11, 19.

 

Ni katoa ririki ao e raka i aon te iterana te mirion ataei aika mate man te bekanako, ae riiriki man aki kaitiakan raoi te nakotaari. E taekinaki n te Tua Rinanoni Mote bwa e riai n taunaki nakotaarin te aomata, ao ni kararoaaki ma taabo ni maeka.—Te Tua-Kaua 23:13.

 

E taekinaki n te aro ae mataata n Ana Tua te Atua bwa e riai ni koreaki te teei ae te mwaane n ana kawanibong imwini bungiakina. (Nakoaia Ibonga 12:3) Ni kaineti ma te teei ae e a tibwa bungiaki, imwin 1 ana wiki ao e a kona raraana ni bwanin n te aro ae e na aki kona n tiinako ae bati. N taai ake a karakinaki n te Baibara imwain ae a toamau waaki ni bwainnaoraki, ao e rangi n tamaroa te tai n tataninga imwain te korobero ae raka i aon teuana te wiki.

 

A taku taani kakaae n te botaki ni kuakua ma taan rabakau ni bwain te aonnaba bwa namakin aika raraoi n aron te kimwareirei, te kantaninga, te kakaitau, ao te tauraoi ni kabwarai buure, a buoka naba marurungin te rabwata. E kangai te Baibara: “Bon te bwainnaoraki ae raoiroi te nano ae kimwareirei, ma e kamamaraa te rabwata te nano ae rawawata.”—Taeka N Rabakau 17:22.